1919

1919. po kalendarima

Gregorijanski	1919. (MCMXIX)
Ab urbe condita	2672.
Islamski	1337–1338.
Iranski	1297–1298.
Hebrejski	5679–5680.
Bizantski	7427–7428.
Koptski	1635–1636.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1974–1975.
• Shaka Samvat	1841–1842.
• Kali Yuga	5020–5021.
Kineski
• Kontinualno	4555–4556.
• 60 godina	Yin Zemlja Koza (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11919.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1919 (MCMXIX) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u utorak po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1919: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 Rođenja • Smrti

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Završen osnivački kongres Komunističke partije Nemačke (ranija Spartakistička liga).
• 1. 1. - Čehoslovačke trupe zauzele pretežno nemačko-mađarski grad Požun (Pressburg, Pozsony, ubrzo Bratislava).
• 1. 1. - Jahta HMY Iolaire potonula pored Škotske, najmanje 205 mrtvih.
• 1. 1. - Proglašena Sovjetska Socijalistička Republika Belorusija.
• 3. 1. - Potpisan efemerni Faisal–Weizmannov sporazum: masovno useljavanje Jevreja u Palestinu i cionistička pomoć za veliku arapsku državu.
• 5. 1. - U Minhenu osnovana Nemačka radnička partija, ujedinjenjem grupa Antona Drexlera i Karla Harrera.
• 5. - 14. 1. - Spartakistički ustanak u Berlinu: generalni štrajk i pobuna krajnje levice, socijaldemokratska vlada guši uz pomoć frajkora.
• 6. 1. - Božićna pobuna u Crnoj Gori (pristalice dinastije Petrović uz italijansku podršku).
• 6. 1. - Manifest regenta Aleksandra (program vlade): sazivanje narodnog predstavništva, ustavno-parlamentarna vladavina, proširenja prava i sloboda iz srpskog ustava na celu KSHS, agrarno pitanje, utvrđivanje granica.
• 7. 1. - Otvoren prvi vrtić u Beogradu.
• 7. 1. - Estonski rat za nezavisnost: nakon što su zaustavili sovjetsku ofanzivu, Estonici prelaze u kontranapad (do polovine februara).
• 7. 1. - Počinje "Tragični tjedan" u Buenos Airesu, niz nereda i masakara sa anarhistima, komunistima i desničarima, najmanje 100 mrtvih.
• 9. 1. - Narodna skupština u Čakovcu donosi Rezoluciju o odcjepljenju Međimurja od mađarske države (spomendan u Republici Hrvatskoj).
• 10. 1. - Proglašena Slobodna Država Grlić (Freistaat Flaschenhals), kvazi-država nastala u praznini između američkog i francuskog mostobrana na istočnoj strani Rajne (traje do 1923).
• 11. 1. - Dekretom Sovnarkoma uvedena Prodrazvjorstka ("preraspodela proizvoda") u Sovjetskoj Rusiji, sistem uzimanja hrane od seljaka za prehranu Crvene armije i urbane populacije.
• 15. 1. - Bostonska poplava melase: 21 osoba poginula kada je pukao rezervoar melase u Bostonu.
• 15. 1. - Frajkori ugušili Spartakistički ustanak, Rosa Luxemburg i Karl Liebknecht pretučeni i ubijeni (u borbama poginulo 156 civila i 17 frajkora).
• 16. 1. - Ratifikovan Osamnaesti amandman na Ustav SAD o zabrani alkoholnih pića, stupa na snagu za godinu dana (→ Prohibicija u SAD).
• 17. 1. - U Adorjanu kod Stare Kanjiže ubijena trojica srpskih vojnika.^[1]
• 18. 1. - Početak Versajske mirovne konferencije.
• 18. 1. - Estonci zauzeli Narvu.
• 18. 1. - Slavni pijanista Ignacy Jan Paderewski postaje premijer i ministar inostranih poslova Poljske (do novembra).
• 19. 1. - Izbori u Njemačkoj, prvi sa ženskim pravom glasa i prvi sa proporcionalnim sistemom, bez favorizovanja seoskih krajeva - najviše glasova za SPD.
• 19. 1. - Kontraofanziva Crvene armije na istočnom frontu, prema Permu i Kunguru, zasada nedovršena.
• 19. 1. - Severna monarhija u Portugalu: u Portu proglašena restauracija monarhije, republika povratila kontrolu sledećeg meseca.
• 20/21. 1. - Kriminalac pokrenuo pobunu u jedinici narodne garde u Našicama, u zamku Pejačevića, ubijeni kapetan i narednik.^[2]
• 21. 1. - U Dablinu se sastao prvi Dáil Éireann (Irska skupština), sastavljena od članova Sinn Féin izabranih na izborima u Ujedinjenom Kraljevstvu, koji ne žele preuzeti mesta u Londonu - usvojena Deklaracija nezavisnosti.
• 21. 1. - Zaseda u Soloheadbegu je prvi okršaj Irskog rata za nezavisnost: ubijena dva policajca u pratnji transporta praskavog želatina.
• 22. 1. - Akt Zluki: sporazum o ujedinjenju Ukrajinske i Zapadnoukrajinske Narodne Republike (simboličan čin, danas je to Dan jedinstva Ukrajine).
• 23. 1. - Poljsko-ukrajinski rat: poljska vojska zauzela Komanjčansku republiku koja se nameravala priključiti Zapadnoukrajinskoj NR.
• 23 - 30. 1. - Poljsko-čehoslovački rat oko Tešinske Šlezije - pat-pozicija, Čehoslovačka anektira Zaolzje.
• 23. 1. - Hotinski ustanak Ukrajinaca u severnoj Besarabiji protiv rumunske vlasti, ugušen do 1. februara.
• 25. 1. - Na Pariskoj konferenciji odobren predlog za osnivanje Društva naroda (Povelja stupa na snagu sledećeg januara).
• 27. 1. - Mariborska krvava nedelja - Slovenci ubili desetak austrijskih (nemačkih) demonstranata.
• 28. 1. - U predratnoj Srbiji i Crnoj Gori uveden gregorijanski kalendar, tako što je posle Savindana 14. januara (po julijanskom) došao 28. januar (po gregorijanskom) - time je izjednačen kalendar u Kraljevini SHS.
• 31. 1. - Završeno žigosanje jugoslovenskih kruna (ima ih 5,323 milijarde).
• 31. 1. - Bitka na George Square: sukob štrajkujućih radnika i britanskih snaga reda u Glasgowu.
• januar - Ruski građanski rat: Ofanziva Crvenih u istočnoj Rusiji i Belih u Transkavkaziji.

Februar/Veljača

• 3. 2. - Vanredna skupština Hrvatske pučke seljačke stranke - osuđeno sprovođenje centralizacije u Hrvatskoj.
• 3. 2. - Crvena armija zauzela Kijev od Ukrajinske NR.
• 5. 2. - Vodeće ličnosti Holivuda osnovale filmski studio United Artists.
• 5. 2. - Huelga de La Canadiense: u Barseloni počinje generalni štrajk koji će trajati 44 dana, predvođen anarhosindikalistima iz CNT - ispunjeni radnički zahtevi, Španija je prva zemlja gde je uveden osmočasovni radni dan.
• 6. 2. - U Vajmaru se sastala nemačka skupština (→ Vajmarska Republika).
• 10. 2. - SAD priznale Kraljevinu SHS (prvo međunarodno priznanje).
• 11. veljače - Friedrich Ebert izabran za predsjednika republike u Njemačkoj (do 1925), dva dana kasnije Philipp Scheidemann postaje kancelar (do juna).
• 12. 2. - Protest Mađara i Nemaca protiv čehoslovačke vlasti u Požunu, vojska otvara vatru.
• ca. 14. 2. - Počinje Poljsko-sovjetski rat.
• 15. 2. - Nova vlada Hrvatske-Slavonije, s manjim brojem ministarstava i ovlašćenja.
• februar - U Sarajevu osnovana Demokratska stranka, od nekoliko liberalnih stranaka i grupa.
• februar - Osnovana Jugoslovenska muslimanska organizacija.
• 19. 2. - Anarhista Émile Cottin pucao na Clemenceaua i ranio ga.
• 20. 2. - Ubijen emir Afganistana Habibullah Khan, za naslednika priznat njegov brat Nasrullah Khan.
• 21. 12. - Ubijen levičarski bavarski premijer Kurt Eisner.
• 25. 2. - Prethodne odredbe za pripremu agrarne reforme u KSHS: dekretom ukinuti čivčijski (kmetski) i kolonatski odnosi, predviđena razdeoba velikih imanja ^[3].
• 26. 2. - Osnovan nacionalni park Grand Canyon u SAD.
• 27. 2. - SSR Belorusija i Litvanska SSR udružene u Litvansko-Belorusku SSR (Litbel, ugašena već u julu).
• 28. 2. - Amanullah Khan zbacio strica Nasrullaha, ostaje emir Afganistana do 1929.

Mart/Ožujak

• 1. 3. - Okupilo se Privremeno narodno predstavništvo Kraljevine SHS (296 poslanika delegiranih iz skupština i sabora; HPSS, sa 2 poslanika, odbila učešće).
• 1. 3. - Pokret 1. marta u Koreji protiv japanske vlasti (Dan pokreta nezavisnosti u današnjoj Južnoj Koreji).
• 1. 3. - U Africi osnovana kolonija Francuska Gornja Volta (1919-32. i 1947-58, danas Burkina Faso).
• 2 - 6. 3. - Prvi kongres Komunističke internacionale u Moskvi - osnivački kongres Treće internacionale (Kominterna); delegat iz Jugoslavije Ilija Milkić.
• 3. 3. - Berlinski radnici izglasali generalni štrajk i političke zahteve - odmah proglašeno vanredno stanje u gradu i pozvani frajkori - sukobi traju desetak dana.
• 3. 3. - Vrhovni sud SAD presudio u slučaju Schenck v. United States: ostao čuven pasaž iz objašnjenja presude, da sloboda govora ne štiti čoveka koji lažno vikne "Vatra!" u pozorištu.
• 4 - 5. 3. - Neredi u Kinmel Parku u severnom Velsu: pobuna kanadskih vojnika zbog spore repatrijacije, poginula petorica.
• 4. 3. - Počinje Kolčakova Prolećna ofanziva (do aprila), probijaju se u centru. U istom periodu dolazi do velikog seljačkog Čapanskog ("kaftanskog") ustanka u delovima Simbirske i Samarske gubernije protiv Crvenih zbog velikih rekvizicija žita.
• 8. 3. - Rezolucija HPSS - ne priznaju monarhiju ni legitimitet Privremenog predstavništva.
• 9. 3. - Gomila studenata demolirala knjižaru Stjepana Radića u Zagrebu.
• 9. 3. - Osnivački kongres Pelagićevaca: na Fruškoj gori osnovan tajni Jugoslovenski komunistički revolucionarni savez Pelagić.
• 9. 3. - Odesko-nikolajevska operacija: crvenoarmejske trupe Nikifora Grigorjeva (koji je u januaru prešao iz ukrajinske u boljševičku službu) zauzele Herson.
• 9. 3. - Egipatska revolucija: pobuna protiv britanske okupacije Egipta i Sudana, izbila nakon hapšenja i proterivanja Saad Zaghloula i drugih članova partije Wafd (Britanci će 1922. jednostrano priznati nezavisnost Egipta, s ograničenjima).
• 10. 3. - Proglašena Ukrajinska SSR.
• 11. 3. - Carinska tarifa Srbije proširena na celu KSHS (želi se zaštita industrije).
• 12. 3. - Austrijska Konstituanta usvojila novi ustav i glasala za uniju sa Nemačkom.

• mart - Relaksirana Blokada Nemačke - stižu prve pošiljke hrane (blokada sasvim ukinuta u julu).
• 16. 3. - Prestonom besedom regenta Aleksandra formalno počeo rad Privremenog narodnog predstavništva.
• 16. 3. - Umro Jakov Sverdlov, visoki partijski i državni funkcioner sovjetske Rusije.
• 18 - 23. 3. - VIII kongres RKP(b): novi partijski program, osnovan Organizacioni biro (Orgbiro, postoji do 1952.), ponovo osnovan Politbiro (pet punih članova: Lenjin, Staljin, Trocki, Kamenjev, Krestinski, neglasački Zinovjev, Buharin i Kalinjin); nastala opoziciona Grupa demokratskog centralizma koja kritikuje preteranu centralizaciju i kontrolu u partiji, administraciji i industriji.
• 20. 3. - Viksova nota: Francuzi traže dodatno povlačenje mađarske vojske - ovo sutradan dovodi do ostavki premijera Berinkeya i predsednika Károlyija i pada Mađarske Demokratske Republike.
• 21. 3. - Proglašena Mađarska Sovjetska Republika, lider je Béla Kun, traje do avgusta.
• 22. 3. - Jugoslovenska demokratska liga u Parizu predlaže jedinstvenu (unitarnu) Jugoslaviju sa upravnom decentralizacijom.
• 23. 3. - Mussolinijev Fasci d'Azione Rivoluzionaria menja ime u Fasci Italiani di Combattimento (od 1921. Nacionalna fašistička partija).
• 23. 3. - Osnovana Baškirska ASSR unutar Ruske SFSR (od 1992. Republika Baškortostan unutar RF).
• 24. 3. - Karlo I. napustio Austriju
• 25. 3. - Stjepan Radić uhapšen (u zatvoru do 27. 2. 1920).
• 27. 3. - Požun (Pressburg, Pozsony, slovački Prešporok, češki Prešpurk) zvanično menja ime u Bratislava.
• 28. 3. - Mađarska SR objavila rat Čehoslovačkoj.
• 28. 3. - Osnovan Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu.
• 29. 3. - Italijani se iskrcali u Antaliji, kreću se prema Smirni.
• 30. 3. - Mihail Kalinjin postaje nominalni šef države sovjetske Rusije/Sovjetskog Saveza (do smrti 1946).
• mart-april - Ruski građanski rat: uspešna Kolčakova ofanziva na istoku, ali Crveni odgovaraju kontraofanzivom.

• proleće - Mestimični napadi na vlastelinska imanja i samovlasna podela zemlje u KSHS.

April/Travanj

• 3. 4. - U Austriji donesen "Habsburški zakon": zbačena dinastija Habsburg-Lorena, proterani su, oduzeta im je imovina (Habsburzi su vladali u Austriji od 1282).
• 6. travnja - U Münchenu proglašena Bavarska Sovjetska Republika, komunisti na čelu sa Eugenom Levinéom preuzimaju kontrolu 12. 4..
• 8. 4. - Crveni zauzeli Odesu, nakon evakuacije francusko-grčkih snaga.
• 10. 4. - Meksička revolucija: Emiliano Zapata ubijen na prevaru.
• 13. 4. - Osnovan Fudbalski savez Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
• 13. 4. - Masakr u Amritsaru, britanski vojnici ubili u Pendžabu najmanje 379 Sika koji su se okupili na verskoj proslavi.
• 15. 4. - Mađarsko-rumunski rat počinje preventivnim ali neuspešnim mađarskim napadom, nakon koga rumunska vojska započinje uspešnu ofanzivu.
• 19/20. 4. - Pobuna u francuskoj crnomorskoj floti poslatoj protiv boljševika, lideri André Marty i Charles Tillon.
• 20. 4. - Rumuni zauzeli Oradeu, nakon čega nastavljaju prema Tisi, suprotno savezničkim planovima.

• 20. - 23. travnja - U Beogradu održan Kongres ujedinjenja socijal-demokratskih stranaka jugoslovenskog prostora (osim slovenačke Jugoslovenske socijaldemokratske stranke), kao i Kongres sindikalnog ujedinjenja.
  • Osnovana Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista) - SRPJ(k) - zalaže se za socijalnu revoluciju, doneta odluka o pristupanju Komunističkoj internacionali (na Vukovarskom kongresu 1920. transformisana u Komunističku partiju Jugoslavije - KPJ).
• 21. 4. - Vilnenska ofanziva: Poljaci zauzeli Vilnius od boljševićkih vlasti Lit-Bela. Józef Piłsudski sutradan izdaje dvojezičnu proklamaciju "Stanovnicima bivšeg Velikog vojvodstva Litvanije" u kojoj obećava slobodne izbore (→ Međumorje).
• 23. 4. - Italijani napustili mirovnu konferenciju nakon što je Vudro Vilson odbacio njihov zahtev za Rijekom.
• 25. 4. - U Vajmaru osnovan arhitekturni pokret Bauhaus (deluje do 1933.).
• 25. 4. - Prikazan J'accuse, antiratni film Abela Ganca.
• 28. 4. - Počinje crvena Kontraofanziva na istočnom frontu (do juna), Kolčakova Ruska armija je potisnuta.
• 29. travnja - Prihvaćen Pakt od 26 točaka, Temeljni propis Lige naroda.
• 29. 4. - Boj za severnu među: jugoslovenske jedinice napale austrijske položaje u Koruškoj, ubrzo dolazi do uspešnog koruškog kontranapada.
• 30. 4. - Komunističke vlasti u Minhenu pogubile sedam pripadnika desničarskog Društva Thule.
• april/maj - Denjikinove Oružane snage Južne Rusije napadaju boljševike od Dnjepra do Volge.
• april - jun - Anarhistički napadi u SAD: anarhisti sledbenici Luigija Galleanija podmeću bombe, što vodi Prvoj crvenoj panici.

Maj/Svibanj

• 1. 5. - Rumunska vojska kontroliše čitavu istočnu obalu Tise.
• 3. 5. - Vojska i frajkori porazili minhenske komuniste u uličnim borbama, kraj Bavarske sovjetske republike.
• 3. 5. - Treći Anglo-afganski rat (do avgusta), Amanullah Khan napada Britansku Indiju kako bi skrenuo pažnju sa spornog nasledstva.
• 4. 5. - Pokret 4. maj: studenti protestuju u Pekingu jer Japan dobija bivše nemačke koncesije - politizacija i radikalizacija masa u Kini.
• 6. 5. - Poginuo Franjo Malgaj, slovenački borac u Koruškoj.
• 7. 5. - Nikifor Grigorjev se otcepio od boljševika (poražen je, u julu odlazi Mahnovim anarhistima gde je ubijen).
• 8 - 27. 5. - Američki oficir Albert Cushing Read preleteo letećim čamcem Curtiss NC-4 preko Atlantika.
• 10. 5. - Prva grupa ruskih izbeglica stigla u Beograd, na čelu sa bivšim moskovskim gradonačelnikom Mihailom Čelnokovim.^[4]
• 12. 5. - Odlučeno da se održi plebiscit u Celovečkoj kotlini, podeljenoj na Zone A i B.
• 15. 5. - Grčko iskrcavanje u Smirni, počinje trogodišnja okupacija.
• maj - Stjepan Radić sakupio 167.667 potpisa u pozivu Zapadnim silama da obnove nezavisnost Hrvatske^[5].
• 18. 5. - Sovjeti objavili rat Rumuniji (zbog Besarabije i pomoći Mađarskoj SR).
• 19. 5. - Počinje Turski rat za nezavisnost: Mustafa Kemal se iskrcao u Samsunu na Crnom moru (kasnije Dan turske mladosti).
• 19. 5. - Erupcija vulkana Kelud na Javi ubija 5 do 10.000 ljudi.
• 20. 5. - Snage Mađarske SR ulaze u Slovačku, narednih nedelja osvajaju jug te zemlje.
• 23. 5. - Nemci iz Baltičkog Landeswehra zauzimaju Rigu - u junu nastupaju protiv Estonaca na severu, pri čemu su poraženi.
• 23. 5. - Osnovan University of California, Los Angeles, pod imenom University of California Southern Branch.
• 24. 5. - Okončava se Konflikt za Soči između DR Gruzije i ruskih Belih - Soči ostaje u Rusiji.
• 26. 5. - 6. 6. - Nova jugoslovenska ofanziva u Koruškoj, zauzet Celovec (Klagenfurt) - pod pritiskom Sila trupe će delimično biti povučene u zonu A.
• 29. 5. - Osmatranje tokom pomračenja Sunca potvrđuje Opću teoriju relativnosti (opaženo povijanje svetlosti).
• 29. 5. - Proglašena kratkotrajna Republika Prekmurje.
• 30. 5. - Francuski predlog za slobodni grad Rijeku - delegacija SHS odbija.
• 30. 5. - Belgija dobija mandat Ruanda-Urundi (ranije deo Nemačke Istočne Afrike, od 1962. Ruanda odn. Burundi).
• 30. 5. - Gyula Károlyi formira kontrarevolucionarnu mađarsku vladu u Segedinu (gde je prešao iz Arada, zbog rumunskog zauzeća); admiral Miklós Horthy stiže 6. juna i privremeno postaje ministar rata.

Jun/Juni/Lipanj

• 6. 6. - Mađarska Crvena armija zauzela Prekmurje.
• 7. 6. - Sette Giugno: nakon nereda na Malti, britanska vojska pucala na masu i ubila četvoro (danas je to jedan od nacionalnih dana).
• 9. 6. - Crveni zauzeli Ufu, Kolčakovci započinju opšte povlačenje sedmicu kasnije.
• 12. 6. - Antanta indirektno priznala režim Aleksandra Kolčaka za vladu sve Rusije^[6].
• 14 - 15. 6. - Britanski oficiri Alcock i Brown izveli na avionu Vickers Vimy prvi non-stop let preko Atlantika, od Newfoundlanda do Irske.
• 15. 6. - Pancho Villa napao Ciudad Juárez, američke snage ga oterale nakon što su meci leteli i preko granice (ovo je poslednja veća Villina akcija).

• jun - Otvorena Središnja berza rada u Beogradu.
• 16. 6. - U Prešovu na jugoistoku Slovačke proglašena Slovačka Sovjetska Republika (marioneta Mađarske SR, traje manje od mesec dana).
• 20. 6. - Scheidemannova nemačka vlada odstupa jer ne želi prihvatiti ultimativni zahtev za sklapanje mirovnog ugovora - koaliciona vlada Gustava Bauera postavljena sutradan da prihvati Diktat.
• 21. 6. - U Parizu donesena odluka o podeli Banata između Kraljevine SHS i Rumunije (ili 13. 6.?).
• 21. 6. - Nemci potopili 52 od 74 svoja broda internirana u britansku bazu Scapa Flow.
• 21. 6. - Generalni štrajk u Winnipegu, policija ubila dvojicu nezaposlenih veterana.
• 19 - 23. 6. - Bitka kod Cēsisa (Wendena) je odlučujuća estonsko-letonska pobeda nad Baltičkim Landesverom (Dan pobede u današnjoj Estoniji).
• 24. 6. - Socijaldemokratski pokušaj puča u Mađarskoj SR, sledi Crveni teror.
• 28. lipnja - Saveznici i Njemačka potpisali Versajski sporazum.
  • Nemačka izgubila 10% teritorije, delovi pod okupacijom predviđenog trajanja 15 godina; proglašena krivom za rat uz obavezu plaćanja reparacija; vojska ograničena na 100.000, bez regrutacije.
  • faktičko kolektivno međunarodno priznanje Kraljevine SHS (V. Britanija i Francuska to učinile početkom meseca).
  • Kina odbila potpis.
  • → Versajski mirovni sistem
• 28. 6. - Osnovana Međunarodna organizacija rada kao agencija Društva naroda (kasnije i Ujedinjenih nacija).
• 30. 6. - Bitka za Caricin, Beli privremeno zauzeli grad (današnji Volgograd, crveni se vratili sledećeg januara).
• jun-avgust - Ruski građanski rat - Ofanzivne operacije Crvene armije na istoku: zauzeli Perm (1. 7.), Jekaterinburg (15. 7.), Čeljabinsk (24. 7.).

Jul/Juli/Srpanj

• 2. 7. - Sirijski nacionalni kongres u Damasku: zalažu se za jedinstvo Velike Sirije.
• 3. 7. - Belogardejski general Anton Denjikin izdaje u Caricinu Moskovsku direktivu - počinje Pohod na Moskvu.
• 3. 7. - Baltički landesver zaključio mir sa Estoncima i Letoncima, ovi drugi ulaze u Rigu 8. jula.
• 6. 7. - Britanski dirižabl R-34 je prva letelica koja je prešla Atlantik sa istoka na zapad.
• 7 - 16. 7. - Denjikinova ofanziva: Beli zauzimaju Harkov (7), Jekaterinoslav (10), Caricin (Petar Vrangel, 13), Poltava (16).
• jul - Poljska vojska zauzela veći deo teritorije Zapadno-ukrajinske Narodne Republike.
• 17. 7. - Osnovana Hrvatska zajednica (Starčevićevci i Napredna demokratska stranka).
• 17. 7. - Mađarsko-rumunski rat: mađarske snage počinju bombardovanje na Tisi, tri dana kasnije pešadijski napad.
• 19. 7. - Neredi u Lutonu, Engleska, nezadovoljni veterani zapalili gradsku većnicu.
• 20 - 21. 7. - Generalni štrajk radnika na teritoriji Kraljevine SHS, u znak solidarnosti sa revolucijama u Sovjetskoj Rusiji i Mađarskoj. Vlada to koristi kao izgovor da ne ide u intervenciju protiv Mađarske.

• 20. - 21. 7. - Biennio Rosso u Italiji: generalni štrajk u simpatiji sa Sovjetima.
• 21. 7. - Dirižabl Wingfoot Air Express se zapalio iznad Čikaga i udario u zgradu banke, ukupno 13 mrtvih.
• 23. 7. - Potpisan Zakon o Univerzitetu Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca u Ljubljani - predavanja od decembra.
• 24. 7. - Rumunska kontraofanziva u Mađarskoj, ponovo izbijaju na Tisu i prelaze je 29/30. jula.
• 27. 7. - 3. 8. - Rasni neredi u Čikagu odnose 38 mrtvih, većinom crnaca - slični neredi se ovoga leta dešavaju u desetinama američkih gradova (→ "Crveno leto"): .
• 28. 7. - U Briselu osnovana Međunarodna astronomska unija.
• jul, krajem - Pobuna u jedinicama Crvene armije na Krimu, mnogi se priključuju Mahnovoj anarhističkoj Crnoj armiji.
• srpanj - kolovoz - Afera Diamantstein: 65 jugoslovenskih komunista optuženo za pripremu revolucije.

Avgust/August/Kolovoz

• 1. 8. - Dao ostavku premijer KSHS Stojan Protić, radikal na čelu koalicionog kabineta.
• 3. 8. - Prve rumunske snage ulaze u Budimpeštu, sutradan i glavnina - kraj Mađarske sovjetske republike, sledi Beli teror protiv levičara i Jevreja.
• 3. 8. - Rumunske trupe ušle u Temišvar, ranije pod francusko-srpskom administracijom.

• 8. 8. - Poljske snage zauzele Minsk.
• 8. 8. - Mir iz Ravalpindija: Britanci priznaju nezavisnost Afganistana, potvrđena, blago modifikovana, Durandova linija kao granica.
• 11. 8. - Stupio na snagu Vajmarski ustav u Nemačkoj.
• 12. 8. - Uredba o zabrani otuđivanja i opterećivanja velikih poseda u KSHS.
• 16. 8. - Demokrata Ljuba Davidović prvi put na čelu vlade, čiji će učinak biti 8-časovno radno vreme i osiguranje radnika.
• 16 - 26. 8. - Prvi od tri Šleska ustanka - Poljaci u Gornjoj Šleziji se bune protiv Nemačke.
• 23. 8. - Beli zauzimaju Odesu uz pomoć antiboljševičke pobune u gradu.
• 31. 8. - Beli zauzeli Kijev, samo dan nakon što su ga povratili Petljurini nacionalisti.

Septembar/Rujan

• 1. 9. - 20. 10. - Tobolska operacija je poslednja ofanziva Belih na istočnom frontu, prodiru do reke Tobol.
• 5. 9. - U današnjem zapadnom Kazahstanu poginuo Vasilij Čapajev, čuveni komandant Crvene armije.
• 10. 9. - Potpisan Mirovni sporazum u Saint-Germain-en-Layeu između sila Antante i Austrije: formalno raspuštanje Austrougarske i priznanje novonastalih država, među kojima i Kraljevine SHS ("Srpsko-hrvatsko-slovenačka država"); delegacija KSHS potpisuje tek 5. 12. zbog pitanja manjina i reparacija.
• 10-15. 9. - Uragan ubio 772 ljudi na Florida Keys i u Texasu.
• 12. 9. - Gabriele d'Annunzio sa svojim dobrovoljcima zauzeo Rijeku, njegova Italijanska uprava Kvarnera traje do pred kraj 1920.
• 12. 9. - Adolf Hitler prvi put prisustvuje sastanku Nemačke radničke partije, po vojno-obaveštajnom zadatku.
• 15. 9. - Osnovano udruženje glumaca Kraljevine SHS.
• septembar - Ovlašćeno osnivanje Ženotdela, ženskog odeljenja Sekretarijata CK RKP(b), za koordinaciju partijskog rada među ženama - prva direktorka Inessa Armand (do 1920).
• 20. 9. - Beli zauzeli Kursk.
• septembar - Uredba o uvođenju opšteg osmočasovnog radnog vremena u KSHS.
• 25. 9. - Anarhistička Crna armija napada Denjikinove snage u Ukrajini i nanosi im poraz kod Peregonovke - za par nedelja zauzimaju južnu Ukrajinu, što je poremetilo Denjikinovu severnu ofanzivu.
• 27. 9. - Britanski vojnici napustili Arhangelsk.
• 30. 9. - Masakr u Elaine, Arkansas: ubijeno preko 100 crnaca, jer su belci pomislili da spremaju pobunu.

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Osnovana gimnazija "Jan Kolar" u Bačkom Petrovcu, dugo vremena jedina slovačka gimnazija van matice.
• 2. 10. - Američki predsednik Woodrow Wilson doživeo jak moždani udar nakon kampanje za Versajski sporazum i pristupanje Društvu naroda.
• 6. 10. - Aleksandar Stambolijski iz zemljoradničkog saveza novi je premijer Bugarske (do 1923).
• 6. 10. - Beli zauzeli Voronjež.
• 7. 10. - Osnovana holandska avio-kompanija KLM (prvi let sledećeg maja).
• 8 - 10. 10. - Počinje Severozapadna ruska ofanziva: Nikolaj Judenič pokušava uz pomoć Estonaca i Britanaca zauzeti Petrograd, postiže početni uspeh (→ Odbrana Petrograda).
• 9. 10. - Skandal Black Sox: Chicago White Sox je izgubio finale bejzbola od Cincinnati Redsa - osmorica igrača su kasnije optužena da su prodali utakmicu.

• 10. 10. - U Zagrebu obrazovan Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ).
• 13. 10. - Denjikinovi Beli zauzeli Orel, prete Tuli - vreme najvećeg uspeha Bele armije na južnom frontu u Rusiji, ali sledi kontraofanziva Crvene armije, pomognuta Mahnovim anarhistima.
• 14. 10. - Počinje kontraofanziva Crvene armije u Sibiru, Beli se od sada samo povlače (→ Veliki sibirski ledeni marš).
• oktobar - Osnovana Zemljoradnička stranka (ili Zemljoradnički savez).
• 16. 10. - Prvo javno okupljanje Nemačke radničke partije (buduća Nacistička partija) i prvi Hitlerov govor - nekoliko dana kasnije postaje član partije (s brojem 555, počevši od 501).
• 17. 10. - Zaštićena krstarica SMS Kaiser Franz Joseph I., u francuskim rukama od 1918, potonula kod Kumbora.
• 20. 10. - Judeničova Severozapadna armija stiže na Pulkovske visove iznad Petrograda, međutim Crvena armija, organizovana od Lava Trockog, počinje trijumfalni kontranapad.
• 24. 10. - Crveni zauzeli Voronjež.
• 28. 10. - Uprkos predsedničkom vetu, u SAD donesen Volsteadov akt kojim je konkretizovan Osamnaesti amandman o prohibiciji.

Novembar/Studeni

• 1. 11. - Počinje štrajk rudara uglja u SAD - optuženi su za "boljševičku revoluciju", protiv njih je upotrebljen jedan ratni zakon.
• 6. 11. - Vatikan priznao Kraljevinu SHS.
• 7. 11. - Crvena panika: prva od Palmerovih racija u SAD.
• 9. 11. - Pojavio se crtani junak Mačak Feliks (Srećko) - prvi popularni crtani lik.
• 11. 11. - Prvi Dan sećanja u Britanskoj imperiji i Dvominutna tišina u 11:00.
• 11. 11. - Masakr u Centralia, Washington, šestorica poginulih u sukobu između Američke legije i radnika.
• 14. 11. - Sovjetska ofanziva u Sibiru: Crveni zauzimaju Omsk, sedište vlade generala Kolčaka, nakon velike evakuacije vojnika i izbeglica; Kolčak pokušava stići do Irkutska ali ga ometa Čehoslovačka legija.

• 16. 11. - Miklós Horthy ulazi na čelu Nacionalne armije u Budimpeštu, dva dana nakon odlaska rumunske vojske (konačna rumunska evakuacija Mađarske sledećeg februara).
• 16. 11. - Pripadnici bele Severozapadne armije prelaze u Estoniju, gde ih razoružavaju.
• 19. 11. - Senat SAD ne ratifikuje Versajski ugovor (niti će ikad).
• 22. 11. - Kineska vlada objavila ukidanje autonomije Mongolije.
• 26. 11. - Počelo markiranje ranije žigosanih jugoslovenskih kruna, kako bi se sprečile zloupotrebe (do 11.1. sledeće godine).
• 27. studenog - Potpisan Nejski mirovni sporazum Saveznika i Bugarske: dobici Kraljevine SHS: Strumica, Bosilegrad, Caribrod (traženi i Vidin, Trn, Ćustendil...), stupa na snagu 9. avgusta 1920.
• 29. 11. - Upad Mađara u Lendavu odmah odbijen.
• 30. 11. - Drugi krug parlamentarnih izbora u Francuskoj, pobeda Nacionalnog bloka - najveća pobeda desnice do 1968.

Decembar/Prosinac

• 5. 12. - Kraljevina SHS potpisala mirovne ugovore sa Austrijom i Bugarskom.
• 12. 12. - Crveni zauzimaju Harkov.
• 14. 12. - U Zagrebu osnovan Jugoslovenski olimpijski odbor (od 1927. Jugoslovenski olimpijski komitet sa sedištem u Beogradu).
• 14. 12. - Crveni zauzeli Novonikolajevsk (Novosibirsk), šest dana kasnije Tomsk.
• 16. 12. - Ruski građanski rat: Sovjetska kontra-ofanziva u Ukrajini, zauzet Kijev.
• 21. 12. - Brod USAT Buford, nazvan "Sovjetska- " ili "Crvena arka" odvozi 249 političkih radikala i nepoželjnih stranaca iz SAD u sovjetsku Rusiju.
• 23. 12. - Upad Albanaca i crnogorskih pristalica stare dinastije prema Podgorici, uz italijansku podršku^[7] (poginuli Živorad Ilić odlikovan Karađorđevom zvezdom sa mačevima).

Tokom godine

• U toku je Španska groznica.
• U službu SAD ulazi mitraljez M1919 Browning.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1919.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

• 1. 1. - J. D. Salinger, američki pisac († 2010)
• 1. 1. - Rocky Graziano, bokser († 1990)
• 10. 1. - Janko Bobetko, general JNA, disident, general HV († 2003)
• 13. 1. - Robert Stack, glumac († 2003)
• 14. 1. - Giulio Andreotti, premijer Italije († 2013)
• 15. 1. - Mladen Delić, sportski komentator TV Zagreb († 2005)
• 31. 1. - Jackie Robinson, igrač bejzbola († 1972)

• 5. 2. - Andreas Papandreu, premijer Grčke († 1996)
• 18. 2. - Jack Palance, glumac († 2006)
• 25. 2. - Ljubo Miloš, ustaški oficir († 1948)
• 27. 2. - Zaga Malivuk, narodni heroj († 1942)

Mart/Ožujak – April/Travanj

• 2. 3. - Jennifer Jones, glumica († 2009)
• 4. 3. - Branko Ružić, skulptor († 1997)
• 6. 3. - Hakija Pozderac, društveno-politički radnik SR BiH i SFRJ († 1994)
• 14. 3. - Danko Mitrov, španski borac, učesnik NOB, narodni heroj († 1942)
• 17. 3. - Nat King Cole, pevač, jazz pijanista († 1965)

• 2. 4. - Velimir Škorpik, zapovjednik Mornarice NOVJ, narodni heroj († 1943)
• 6. 4. - Albert Kinert, hrvatski slikar i grafičar († 1987.)
• 8. 4. - Ian Smith, premijer Rodezije († 2007)
• 15. 4. - Franjo Kuharić, hrvatski kardinal († 2002.)
• 23. 4. - Oleg Penkovski, pukovnik GRU, špijun za UK i SAD († 1963)
• 24. 4. - Glafkos Kleridis, predsednik Kipra († 2013)
• 27. 4. - Stane Potočar, narodni heroj, general-pukovnik JNA, načelnik Generalštaba († 1997)

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

• 3. 5. - Pete Seeger, folk pevač, aktivista († 2014)
• 5. 5. - Jorgos Papadopulos, grčki pukovnik i predsednik († 1999)
• 7. 5. - Eva Perón, prva dama Argentine († 1952)
• 16. 5. - Liberace, pijanista, zabavljač († 1987)
• 18. 5. - Margot Fonteyn, balerina († 1991)
• 19. 5. - Mitja Ribičič, predsednik SIV, predsednik Predsedništva CK SKJ († 2013)
• 30. 5. - René Barrientos, predsednik Bolivije († 1969)

• 6. 6. - Peter Carington, 6. baron Carrington, britanski političar, posrednik u ex-Yu († 2018)
• 12. 6. - Mihailo Švabić, društveno-politički radnik SRSr i SFRJ († 2002)
• 29. 6. - Slim Pickens, glumac († 1983)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

• 8. 7. - Walter Scheel, predsednik SR Nemačke († 2016)
• 14. 7. - Lino Ventura, italijanski glumac († 1987.)
• 20. 7. - Edmund Hillary, novozelandski planinar († 2008)
• 26. 7. - James Lovelock, ekologista, futurista († 2022)
• 28. 7. - Milan Horvat, glazbenik, dirigent, pijanist i pedagog († 2014)
• 31. 7. - Primo Levi, hemičar, pisac († 1987)

• 1. 8. - Franjo Šoštarić, nogometni vratar († 1975)
• 6. 8. - Dragoslav Đorđević Goša, narodni heroj († 1949)
• 8. 8. - Dino De Laurentiis, filmski producent († 2010)
• 25. 8. - Mirko Vujačić, književnik († 1988)
• 25. 8. - George Wallace, guverner Alabame († 1998)

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

• 1. 9. - Antun Masle, hrvatski slikar († 1967.)
• 2. 9. - Jovo Kapičić, društveno-politički radnik Crne Gore i Jugoslavije († 2013)
• 6. 9. - Zećir Musić, narodni heroj, pukovnik milicije († 1987)
• 11. 9. - Milutin Čolić, novinar, osnivač FEST-a († 2009)
• 12. 9. - Ali Šukrija, društveno-politički radnik SAP Kosovo, SRSr i SFRJ († 2005)
• 21. 9. - Mirko Božić, hrvatski književnik († 1995.)
• 23. 9. - Vladimir Pogačić, filmski reditelj, profesor († 1999)
• 26. 9. - Stevan Doronjski, predsednik Predsedništva SKJ († 1981)

• 5. 10. - Donald Pleasence, glumac († 1995)
• 6. 10. - Siad Barre, predsednik Somalije († 1995)
• 14. 10. - Dragoslav Avramović, srpski ekonomista, guverner Narodne banke († 2001)
• 17. 10. - Zhao Ziyang, generalni sekretar CK KPK, premijer NR Kine († 2005)
• 18. 10. - Pierre Trudeau, premijer Kanade († 2000)
• 20. 10. - Slobodan Berberski, književnik, predsednik Svetskog kongresa Roma († 1989)
• 22. 10. - Doris Lessing, književnica, nobelovka († 2013)
• 25. 10. - Beate Uhse, nemački pilot, poslovna žena († 2001)
• 26. 10. - Mohammed Reza Pahlavi, perzijski šah († 1980.)
• 28. 10. - Dragica Pravica, narodni heroj († 1942)
• 31. 10. - Ljiljana Krstić, srpska glumica († 2001)
• 31. 10. - Antonije Abramović, prvi poglavar samoproglašene CPC († 1996)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

• 6. 11. - Christoph Probst, pripadnik Bele ruže († 1943)
• 7. 11. - Kapitalina Erić, glumica († 2009)
• 10. 11. - Mihail Kalašnjikov, konstruktor AK-47 († 2013)
• 11. 11. - Slavka Morić, lekarka, osnivač Instituta za mentalno zdravlje u Bg. († 1998)
• 18. 11. - Andrée Borrel, heroina II sv. rata († 1944)

• 1. 12. - Dušan Dragosavac, predsednik Predsedništva CK SKJ († 2014)
• 4. 12. - Vojin Lukić, savezni sekretar za unutrašnje poslove († 1997)
• 8. 12. - Marijan Oblak, nadbiskup zadarski († 2008)
• 9. 12. - Slobodan Glumac, novinar, osnivač "Večernjih novosti" († 1990)
• 10. 12. - Vukašin Mićunović, političar, književnik, publicista, direktor "Borbe" i Tanjuga († 2005)
• 13. 12. - Hans-Joachim Marseille, nemački letački as († 1942)
• 18. 12. - Jure Kaštelan, hrvatski pjesnik († 1990.)

Kroz godinu

• Ante Bilobrk, narodni heroj († 1943)
• Vladimir Perić Valter, narodni heroj († 1945)
• Obren Pjevović, kompozitor, tekstopisac narodnih pesama († 1991)
• Todo Kurtović, društveno-politički radnik SR BiH i SFRJ († 1997)
• Olga Humo rođ. Ninčić, učesnica NOB, profesorka († 2013)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1919.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 6. 1. - Theodore Roosevelt, bivši predsednik SAD (* 1858.)
• 6. 1. - Max Heindel, hrišćanski okultista (* 1865)
• 6. 1. - Jacques Vaché, književnik (* 1895)
• 15. 1. - Rosa Luxemburg, njemačka političarka (* 1871)
• 15. 1. - Karl Liebknecht, nemački političar (* 1871)
• 18. 1. - Princ John od Ujedinjenog Kraljevstva (* 1905)
• 21. 1. - Gojong, bivši car Koreje (* 1852)
• 24. 1. - Ismail Qemali, prvi predsednik i premijer Albanije (* 1844)
• 27. 1. - Endre Ady, mađarski pjesnik (* 1877.)

• 10. 2. - Antun Radić, hrvatski političar (* 1868.)
• 16. 2. - Vera Holodnaja, glumica (* 1893)
• 19. 2. - Julija Hunjadi, bivša supruga kneza Mihaila Obrenovića (* 1831)
• 20. 2. - Habibullah Khan, emir Afganistana (* 1872)
• 21. 2. - Kurt Eisner, bavarski premijer, revolucionar, novinar (* 1867)

• 2. 3. - Melchora Aquino, filipinska revolucionarka (* 1812)
• 5. 3. - Ernest von Koerber, bivši premijer austrijskog dela Austrougarske (* 1850)
• 16. 3. - Jakov Sverdlov, predsednik Sekretarijata RKP(b) (* 1885)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 4. 4. - William Crookes, fizičar, hemičar, pronalazač (* 1832)
• 4. 4. - Francisco Marto, katolički blaženik, svjedok iz Fátime (* 1908.)
• 8. 4. - Frank Winfield Woolworth, američki biznismen u trgovini (* 1852)
• 10. 4. - Emiliano Zapata, meksički revolucionar (* 1879.)
• 17. 4. - Svetozar Ćorović, srpski pisac i publicista (* 1875)
• 21. 4. - Jules Védrines, avijatičar (* 1881)

• 4. 5. - Milan Rastislav Štefánik, čehoslovački astronom, vojnik, političar (* 1880)
• 6. 5. - L. Frank Baum, književnik (* 1856)
• 6. 5. - Franjo Malgaj, oficir KSHS (* 1894)
• 6. 5. - Filip Deutsch, turopoljski industrijalac (* 1828)
• 9. 5. - James Reese Europe, ragtime i jazz glazbenik (* 1881)
• 26. 5. - Milan Amruš, hrvatski liječnik i političar (* 1848.)
• 28. 5. - Hermann von Spaun, austrougarski admiral (* 1833)

• 5. 6. - Eugen Leviné, bavarski revolucionar (* 1883)
• 19. 6. - Branko Vukosavljević, prvi komandant ratnog vazduhoplovstva KSHS (* 1887)
• 26. 6. - Mihail Cvjet, botaničar, izumitelj adsorpcione hromatografije (* 1872)
• 30. 6. - John William Strutt Rayleigh, fizičar, nobelovac (* 1842)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 15. 7. - Hermann Emil Fischer, hemičar, nobelovac (* 1852)
• 18. 7. - Raymonde de Laroche, avijatičarka (* 1882)

• 9. 8. - Ruggiero Leoncavallo, talijanski skladatelj (* 1857.)
• 9. 8. - Ernst Haeckel, biolog, filozof (* 1834)
• 11. 8. - Andrew Carnegie, američki industrijalac i filantrop (* 1835)
• 16. 8. - Aleksandar Izvoljski, ruski carski diplomata (* 1856)
• 27. 8. - Louis Botha, prvi premijer Južnoafričke unije (* 1862)
• 30. 8. - Nikolaj Ščors, zapovednik u Crvenoj armiji (* 1895)

• 5. 9. - Vasilij Čapajev, zapovednik u Crvenoj armiji (* 1887)
• 18. 9. - Đorđe Mihajlović, slikar (* 1875)
• 27. 9. - Adelina Patti, operska pevačica, sopran (* 1843)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 2. 10. - Petar-Pjer Marinović, francuski pilot, praunuk kapetan Miše (* 1898)
• 18. 10. - William Waldorf Astor, novinski izdavač (* 1848)

• 15. 11. - Alfred Werner, hemičar, nobelovac (* 1866)

• 2. 12. - Henry Clay Frick, industrijalac čelika i železnice (* 1849)
• 2. 12. - Evelyn Wood, britanski feldmaršal (* 1838)
• 3. 12. - Pierre-Auguste Renoir, francuski slikar (* 1841.)
• 23. 12. - Živorad Ilić, vojnik KSHS (* 1898)
• 28. 12. - Johannes Rydberg, fizičar (* 1854)

Kroz godinu

• Pero Tunguz, stari ratnik (* 1840)
• Emanuel Cvjetićanin, austrougarski feldmaršal-lajtnant (* 1833)

Nobelova nagrada za 1919. godinu

• Fizika: Johannes Stark (otkriće Dopplerovog efekta u kanalnim zracima i cepanje spektralnih linija u električnim poljima)
• Kemija: nije dodijeljena
• Fiziologija i medicina: Jules Bordet (otkrića u vezi imuniteta, → sistem komplementa)
• Književnost: Carl Spitteler (naročito priznanje njegovom epu "Olimpijsko proleće")
• Mir: Thomas Woodrow Wilson (arhitekta Društva naroda)

Reference

Literatura

• Chronology 1919 - League of Nations Arhivirano 2010-07-31 na Wayback Machine-u, Indiana University