Osnivački kongres Pelagićevaca
Osnivački kongres »Pelagićevaca«, tajne revolucionarne komunističke organizacije, održan je na brdu Stražilovu na Fruškoj gori 9. marta 1919.
Pozadina
- Glavni članak: Jugoslovenska komunistička grupa
Jugoslovenski veterani iz ruske revolucije nameravali su da dignu sovjetsku revoluciju u Kraljevini SHS. U Moskvi su organizovali Komitet buduće Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca, kojom je trebao da upravljaju prvenstveno bivši sudionici oktobarske revolucije i ruskog građanskog rata.[1]
Po povratku u zemlju, 27. februara 1919. održana je sednica Komiteta u Novom Sadu, na kojoj je doneta odluka da se sazove ilegalni kongres na Fruškoj gori.[1]
Tok kongresa
9. marta na Stražilovu održana je osnivački kongres Jugoslavenskog komunističkog revolucionarnog saveza Pelagićevaca.[1] Saboru su prisustvovali ne samo povratnici iz ruske revolucije, nego i socijaldemokrati iz zemlje.
Kongres je otvorio Nikola Grulović izlaganjem o međunarodnoj situaciji. Predsjedavali su N. Grulović i M. Mijatov, a sekretari su bili: L. Vukićević i J. Šipoš.
Dnevni red imao je pet točaka:
- Izvještaj inicijativnog komiteta;
- Program — deklaracija;
- Zadaća momenta;
- Statut;
- O jedinstvu radničkog pokreta, izbor delegata za kongres ujedinjenja i izbor Centralnog vijeća.
Delegati
U sačuvanom izvještaju se kaže da je na kongresu sudjelovalo 48 delegata. Nikola Grulović u memoarima navodi imena 32 delegata, među kojima: [1]
- Lazar Vukićević,
- Nikola Grulović,
- Franjo Drobni,
- Ljubo Mojin,
- Milan Govorčin,
- Jovan Šipoš,
- Spasoje Stejić,
- Andrija Mihajlović,
- Aleksandar Tajkov,
- Nikola Vitas,
- Sava Lazić,
- Žarko Tabaković,
- Ljubica Zaklanović,
- Adela Pavošević,
- Mladen Dunđerov,
- Milivoje Mijatov,
- Živanko Stepančević,
- Petar Mihalčić,
- Aćim Grulović,
- Miloš Zlatar,
- Nikodim Rafailović,
- Nikola Kovačević,
- Petar Jeremić,
- Lazar Bugarski,
i drugi. Po nacionalnom sastavu, kongres pelagićevaca je nosio opće jugoslavensko obilježje.
Odluke
Na kongresu su usvojeni statut i program organizacije. Na kongresu su usvojene četiri odluke.
- da se ide na Kongres ujedinjenja: »Da se učestvuje u socijalističkom kongresu koji organiziraju jugoslavenske socijalističke struje na 20—21—22. aprila ove godine s time da se na njemu predloži stvaranje komunističke partije. A u slučaju ako ovaj prijedlog neće biti primljen, da se naša grupa pretvori u partiju i produži rad samostalno.«
- da se ne pristupa socijaldemokratama dok ne prihvate diktaturu proletarijata: »neulaženju u redove Srpske socijal-demokratske organizacije, dok god se u njenim redovima nalaze elementi koji ne stoje na platformi diktature proletarijata.«
- da se izdaje vlastiti list i literatura, jer se socijalistička štampa u zemlji ne upravlja »parolama revolucionarne borbe«.
- da se »hitno započne organizacija Crvene armije«.[1]
U počasni prezidij izabrani su Lenjin, Bela Kun i drugi.[1]
