Urbino

Urbino Comune di Urbino
Pogled na centar grada i Palazzo Ducale
Koordinate: 43°43′N 12°38′E / 43.717°N 12.633°E / 43.717; 12.633
Država	Italija
regija	Marche
provincija	Pesaro i Urbino
frazioni	Ca' Mazzasette, Canavaccio, Castelcavallino, La Torre, Mazzaferro, Pieve di Cagna, San Marino, Schieti, Scotaneto, Trasanni
Vlast
- gradonačelnik	Franco Corbucci (PD)
Površina
- Ukupna	228 km²
Visina	451
Stanovništvo (2006.)
- Grad	15.373[1]
Vremenska zona	UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj	61029
Pozivni broj	0722
Službene stranice www.comune.urbino
Karta
Urbino class=notpageimage| Urbino na karti Italije

Urbino (za antike znan po svojim latinskim imenima Urbinum Hortense^[1] i Urvinum Mataurense) je grad u talijanskoj provinciji Pesaro i Urbino u regiji Marche od 15.373 stanovnika.^[1] (2006. godine).

Urbino je od ranog srednjeg vijeka značajan grad, a od renesanse sjedište istoimenog vojvodstva, tako da je već od 1506. sjedište univerziteta.^[1] Značaj je imao sve do 17. vijeka kad je bio poznat po proizvodnji majolike.^[1] Nakon tog je počeo stagnirati, jer se našao izvan glavnih prometnih pravaca, u brdima Apenina, taj hendikep mu je s druge strane donio i sreću da je zadržao dobro očuvanu strukturu srednjovjekovnog grada. Pa je upravo zbog svog izvrsno očuvanog historijskog centra, uvršten 1998. na UNESCO-vu Listu mjesta svjetske baštine u Evropi^[2]

Geografija

Urbino leži na nadmorskoj visini od 451 m, na obroncima masiva Apenini, u Centralnoj Italiji, udaljen oko 25 km sjeverozapadno od provincijskog centra Pesara i Jadranskog mora.

Historija

Urbino su osnovali Umbri u predrimskom razdoblju. Nakon njih gradom su vladali Etruščani, Kelti i Gali. Pod vlast Rima dolazi u 3. st. pne.

Skromni rimski gradić Urvinum Mataurense ("mali grad na rijeci Mataurus") postao je važno vojno uporište tokom Gotskih ratova u 6. vijeku kada ga je 538. osvojio rimski general Belisarius od Ostrogota.

Urbino dolazi u vlasništvo crkve u 9. vijeku, kada ga je kao feud poklonio Pipin Mali, a od 12. vijeka je vlasništvu porodice Montefeltro. Upravo pod njima grad počinje doživljavati svoj najveći procvat, jer postaje prijestolnica Vojvodstva Urbino (1474.-1616.). Najslavniji iz dinastije Montefeltro je bio Federico III. da Montefeltro, vojvoda Urbina od 1444. do 1482. godine, izrazito uspješan kondotjer, vješt diplomat i entuzijastičan sponzor umjetnosti i književnosti. Na njegovom dvoru je Piero della Francesca pisao naučna djela o perspektivi, a Francesco di Giorgio Martini napisao svoj Trattato di architettura ("Traktat o arhitekturi") dok je Rafaelov otac, Giovanni Santi, napisao svoja poetska viđenja umjentika svog doba. Federicov sjajni dvor je, prema opisima u djelu Il Cortegiano ("Dvorjanin", Baldassare Castiglione), postavio standarde modernog evropskog "vladara".

Od 1626. do 1860. je u vlasništvu papa (prvi Urban VIII.) kada postaje dio Kraljevine Italije.

Znamenitosti

Historijski centar Urbina
Svjetska baština – UNESCO
Italija
Registriran:	1998. (22. zasjedanje)
Vrsta:	Kulturno dobro
Mjerilo:	ii, iv
Ugroženost:	no
Referenca:	UNESCO

Najveća atrakcija Urbina je Palazzo Ducale (Duždeva palača) iz 15. vijeka u kojoj je danas muzej Galleria Nazionale delle Marche s jednom od najvažnijih kolekcija renesansnih slika na svijetu. Ova palača vojvode Federica da Montefeltra (građena od 1466. do 1472.), velikog humanista i najvećeg vojskovođe svoga doba, o kojoj postoji nepodijeljeni sud kao o remek-djelu renesansne arhitekture, je jedino dokumentacijom dokazano dovršeno djelo dalmatinskog arhitekta Luciana Laurane (Lucijana Vranjanina). Kroničar urbinskog dvora Giovanni Santi (Raffaelov otac) palaču je nazvao božanskom, a ne ljudskom građevinom. Dvorište palače proglašeno je jednim od arhitektonski i cjelovito estetski najutjecajnijih talijanskih djela. Iznimnost urbinske palače još više dolazi do izražaja u usporedbi s ranorenesansnim palačama koje joj neposredno prethode, poput firentinskih palača Medici-Riccardi (Michelozzo) i Palača Ruccelai (Alberti i Rossellino) — jednostavnih kvadratičnih formi s centralnim dvorištem u naslijeđenoj srednjovjekovnoj strukturi, za razliku od urbinskoga grada sagrađenog u obliku palače, samostalne prostorne kompozicije novovjekovne palače i renesansnoga grada.

Utvrdu Albornoz (lokalno znana kao La Fortezza), izgradio je papinski legat Gil de Albornoz u 14. vijeku^[3]. Kada je 1507.-1511. godine, vojvoda Della Rovere nadogradio gradske zidine, okružio je njima ovu utvrdu i od tada je ona dio gradskog parka.

Tu se nalaze i palače: Albani (Palazzo Albani) iz 17. vijeka, Palača Odasi (Palazzo Odasi) i palača Passionei (Palazzo Passionei), ali i Univerzitet (osnovan 1506.), te Rafaelova kuća i spomenik iz 1897. godine.

Crkve

• Katedrala (Duomo) iz 15. vijeka (koja je obnovljena) izgrađena je na mjestu starije crkve iz 1021. godine. Za Federica II. izgradio ju je arhitekt Francesco di Giorgio Martini, koji je izgradio i Duždevu palaču. Dovršena 1604. godine, katedrala je imala jednostavan plan trobrodne bazilike, ali je nakon potresa 1789. godine poprimila neoklasicistički oblik zahvaljujući arhitektu Giuseppe Valadier. Kupola je dovršena 1801. godine, a u njoj su smještene brojne slavne slike (Sveti Sebastijan iz 1557. god., Uznesenje C. Maratte iz 1701. god., i slavna Posljednja večera F. Baroccija iz 1607. god.).
• Crkva Svetog Ivana Krstitelja (San Giovanni Battista) s freskama L. Salimbenija od Sanseverina.
• Sant' Agostino, romanička crkva iz 13. vijeka je promijenjena tokom nadolazećih vjekova. Tako je u 14. vijeku dobila romaničko-gotičku fasadu i uređen joj je enterijer, dok joj je zvonik iz 15. vijeka. U njoj se nalazi dragocijeni drveni kor iz 6. vijeka urađen za vjenčanje Costanza Sforze i Camille od Aragona.
• Trobrodna gotička crkva sv. Franje (San Francesco) je iz 14. vijeka je obnovljena u 18. vijeku tako da su joj ostali izvorni samo portik i zvonik.
• Oratorij Svetog Josipa (Oratorio di San Giuseppe) iz 16. vijeka sastoji se od dvije kapele, a u njoj se nalazi Presepio ili Rođenje Krista (Federico Brandani) na kojemu su figure od štuka prirodne veličine iznimno realistične.
• U okolici se nalazi i mauzolej San Bernardino s kraja 15. vijeka, u kojemu su sahranjeni vojvode Urbina.

Slavni stanovnici

• Federico III Montefeltro, vojvoda Urbina, kondotjer i mecena.
• Donato Bramante, arhitekt visoke renesanse
• Rafael je rođen u Urbinu
• Valentino Rossi, višestruki prvak motociklističkih utrka

Privreda

Današnji Urbino je prije svega grad koji živi od turizma i od svog starog univerziteta,^[1] kao i od brojnih stranih studenata koji dolaze učiti talijanski upravo u Urbino.

Gradovi prijatelji

•  Francuska, Blois

Panorama grada

Izvori

Vanjske veze

Urbino na Wikimedijinoj ostavi

• Službene stranice grada Arhivirano 2011-07-22 na Wayback Machine-u (it)
• Urbino na portalu Encyclopædia Britannica (en)

• p
• r
• u

Svjetska baština u Italiji

Agrigento (Dolina hramova) • Akvileja • Amalfijska obala • Bazilika Svetog Franje Asiškog i historijski centar Assisija • Botanički vrt u Padovi • Caserta (Palača u Caserti, Vanvitellijev akvadukt, San Leucio) • Castel del Monte • Etruščanske nekropole Banditaccia i Monterozzi • Cilento i Vallo di Diano (Paestum, Velia, samostan u Paduli) • Cinque Terre, Porto Venere i otoci Palmaria, Tino i Tinetto • Crespi d'Adda • Dolomiti (Alpe) • Etna • Liparski otoci • Ferrara • Historijski centar Firence • La Strade Nuove i kompleks Palazzi dei Rolli u Genovi • Langobardska središta u Italiji (Cividale del Friuli, Brescia, Castelsepriou, Spoleto, Campello sul Clitunno, Benevento, Monte Sant'Angelo) • Mantova i Sabbioneta • Sassi i park crkava u stijenama Matere • Medici vile i vrtovi • Torre Civica, Piazza Grande i Katedrala u Modeni • Monte San Giorgio¹⁾ • Historijski centar Napulja • Historijski centar Pienze • Katedralni trg u Pisi • Pompeji, Herkulanej i Oplontis (Torre Annunziata) • Prahistorijska naselja sojenica oko Alpa²⁾ • Raetinska pruga¹⁾ • Ranokršćanski spomenici u Ravenni (Mauzolej Gale Placidije, Neonov baptisterij, Arijanski baptisterij, Arhiepiskopska kapela, Bazilika Sant'Apollinare Nuovo, Teodorikov mauzolej, San Vitale i Bazilika Svetog Apolinarija u Classi) • Rezidencije Savojske dinastije • Historijski centar Rima uključujući Bazilika Svetog Pavla izvan zidina ³⁾ • Sacri Monti • San Gimignano • Siena • Sirakuza i Pantalica • Su Nuraxi • Santa Maria delle Grazie, Milano • Hadrijanova vila i Villa d'Este (Tivoli) • Trulli Alberobella • Urbino • Crteži doline Val Camonica • Kasnobarokni gradovi visoravni Val di Noto (Caltagirone, Catania, Militello in Val di Catania, Modica, Noto, Palazzolo Acreide, Ragusa, Scicli) • Val d'Orcia • Venecija i njezina laguna • Verona • Vicenza i Paladijeve vile • Villa Romana del Casale (Piazza Armerina)

Italijanska nematerijalna svjetska baština

Sardinijsko pastoralno pjevanje Canto a tenore • Mediteranska prehrana⁴⁾ • Tradicionalno sicilijansko lutkarsko kazalište Opera dei Pupi • Tradicionalna izrada violina u Cremoni

¹⁾ Zajednička svjetska baština Italije i Švicarske  ²⁾ Zajedno s pet ostalih alpskih zemalja   ³⁾ Zajednička svjetska baština Italije i Vatikana   ⁴⁾ Zajednička svjetska baština Italije, Grčke, Španjolske i Maroka