1609

Ovo je članak o godini 1609.

Godina 1609 (MDCIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1609 na Wikimedijinoj ostavi

Događaji

• januar - Počinju Baskijska suđenja vešticama.
• 31. 1. - Osnovana Amsterdamska banka.
• 17. 2. - Cosimo II de' Medici je novi veliki vojvoda Toskane (do 1621).
• 27. 2. - Hrvatski sabor: traži se od kralja što prije instalacija bana Tome Erdedija; potvrđuje se zabrana "tuđe vjere" u Hrvatskoj, protestantske propovjednike svako smije uhvatiti ili ubiti^[1].
• 28. 2. - Viborški ugovor: vojni savez ruskog cara Vasilija IV. i švedskog kralja Karla IX nakon kojeg će poljsko-litvanski kralj (i švedski pretendent) Sigismund III Vasa objaviti rat Rusiji.
• 25. 3. - Smrću vojvode Johanna Wilhelma počinje Rat za jüliško nasleđe.
• mart - maj - Domen Satsuma izvodi Invaziju na Ryukyu.
• april, početkom - Iz Ličkog Ribnika u okolinu Brloga (između Ogulina, Modruša i Oštarija) preselile 33 porodice (530 osoba od čega 190 vojnika)^[2][3]. Kranjski zemaljski sabor se, povodom ovoga izjašnjava protiv daljeg primanja Srba, jer od njih ima "više štete nego koristi"^[4], a i nadvojvoda Ferdinand poručuje da se vlasi više ne primaju jer nema mogućnosti za smeštaj.
• 9. 4. - Kralj Filip III potpisao dekret o Proterivanju Moriskosa koje počinje u Valensiji ovog septembra i završava se u Kastilji 1614.
• 9. 4. - Antverpenski ugovor uspostavlja Dvanaestogodišnje primirje (1609-21) tokom Osamdesetogodišnjeg rata između Holanđana i Španije.
• travanj? - Njemački baruni i plemići u Štajerskoj, Kranjskoj i Koruškoj stvorili zaključak da Krajina pripada nadv. Ferdinandu; zajednički sabor ugarsko-hrvatski ne može odlučivati o njoj bez njegove dozvole^[1].
• 28. 6. - Patrijarh Jovan sa arhijerejskim saborom izabrao i postavio Simeona Vretanju za prvog episkopa nove marčanske eparhije^[5].
• jul - Samuel de Champlain otkrio jezero Champlain i prisvojio ga za Francusku; krajem meseca na strani Ataronchronona ubio dvojicu irokeskih poglavica, što se može smatrati početkom Dabrovih ratova.
• 9. 7. - Rudolfov majestat: Rudolf II nerado dao versku toleranciju u užoj Češkoj, a 20. augusta i u Šleziji.
• 10. 7. - U Nemačkoj formirana Katolička liga, odgovor na prošlogodišnju Protestantsku uniju.
• srpanj - Vlasi iz Turske dolaze u okolicu Ogulina^[1].
• 25. 7. - Engleski brod Sea Venture, odvojen olujom od grupe koja je plovila za Jamestown, nasukao se na Bermudima, što je i početak tamošnje kolonije.
• 24. 8. - Holandskoj istočnoindijskoj kompaniji izdata dozvola za trgovinu u Japanu, u Hiradu, prefektura Nagasaki.
• 25. 8. - Galileo Galilej prikazao svoj teleskop venecijanskim zvaničnicima.
• 12. 9. - Henry Hudson uplovio u rijeku po njemu nazvanu.
• septembar - Rusko-poljski rat (1609-1618) počinje poljskom Opsadom Smolenska.
• novembar - Počinje safavidska opsada Dimdima: kurdski lider Emirhan Lepzerin pokušao da se osamostali obnovom zamka Dimdim.
• studeni - Ugarsko-hrvatski sabor: članci 27. i 28. traže da se skloni strana vojska iz Hrvatske i obnovi banska vlast, odn. da se ban što prije uvede u bansku čast;^[1] novi ugarski palatin je György Thurzó (do 1616).
• novembar, krajem - Galileo okrenuo svoj teleskop ka Mesecu.
• 8. 12. - U Milanu otvorena za javnost Biblioteca Ambrosiana (prva javna biblioteka u kontinentalnoj Evropi).
• decembar? - De la Gardin pohod: švedsko-ruske snage (Jacob De la Gardie i Mihail Skopin-Šujski) krenuli iz Novgoroda ka Moskvi.

Kroz godinu

• Poverenici patrijarha Jovana i vojvode Grdana, kapetan Jovan Daničić i Damjan Ljubibratić, obišli Rim i Firencu Kozima II Medičija (bez uspeha); iste godine se u Firenci pojavio Šehzade Jahja, brat sultana Ahmeda I^[6].
• U Crnoj Gori se prvi put spominje domaći spahija (posrednik između osmanske vlasti i naroda): Vujo, knez sa Cetinja sazvao crnogorski zbor koji nije dopustio skadarskom sandžakbegu da preko Crne Gore pođe na Paštroviće (danak od Crne Gore kupi samo od sultana imenovani činovnik, okolnim upravnicima pristup nije dozvoljen bez sultanova naređenja)^[7].
• Izbija ustanak u gornjoj Albaniji, zahvata i Klimente, Kuče, Pipere i Bjelopavliće ali je brzo ugušen^[4].
• Živopisani manastiri Lomnica, Ozren i Žitomislić^[8].
• Postolari osnovali prvi ceh na zagrebačkom Kaptolu^[9].
• Astronomia nova Johannesa Keplera daje argument za heliocentrizam, izložena prva dva Keplerova zakona planetarnog kretanja.
• Počinje gradnja džamije sultana Ahmeta u Stambolu (do 1616).
• Cornelis Drebbel izmislio termostat, kao deo inkubatora za piliće.
• Mare Liberum Huga Grotiusa o slobodi plovidbe.
• Statuti iz Ione su usmereni ka suzbijanju tradicionalne kulture u Škotskim visijama.
• Osnovana prva Jezuitska redukcija u južnoj Americi.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1609.

• 21. 2. - Raimondo Montecuccoli, general († 1680)
• 22. 3. - Jan II Kazimierz Waza, poljsko-litvanski vladar († 1672)
• 28. 3. - Frederik III, kralj Danske i Norveške († 1670)
• 29. 6. - Pierre-Paul Riquet, graditelj kanala († 1680)
• ? - Kâtip Çelebi, (Hadži Kalfa), istoričar i geograf († 1657)
• ? - Juraj Habdelić, književnik i isusovac († 1678)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1609.

• 21. 1. - Joseph Justus Scaliger, učenjak (* 1540)
• 17. 2. - Ferdinando I de' Medici, veliki vojvoda Toskane (* 1549)
• 4. 4. - Carolus Clusius, botaničar (* 1526)
• 15. 7. - Annibale Carracci, slikar (* 1560)
• 17. 9. - Judah Loew ben Bezalel, jevrejski mistik (* ca. 1520)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
• Rudolf Horvat, Drugo banovanje Tome Erdeda (hr Wikisource)