1572

Ovo je članak o godini 1572.

Godina 1572 (MDLXXII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

1572 na Wikimedijinoj ostavi

Događaji

• siječanj - Kapetan Legrada Juraj Zrinski upao u tursku Slavoniju, uprkos primirju^[1].

• 1. 4. - Osamdesetogodišnji rat: "Morski prosjaci" (Geuzen - Gezi) osvajaju Brielle u Južnom Holandu, što daje novi podsticaj kalvinističkoj nizozemskoj pobuni protiv španskih Habsburga.
• 2. 4. - Na saboru u Požunu Maksimilijanov sin Rudolf izabran za ugarsko-hrvatskog kralja (do 1608).
• travanj - Turci spalili Topolovac kod Bjelovara i Kloštar Ivanić^[2].
• oko 23. 4. - Nezadovoljni kmetovi Franje Tahija sastavili žalbu kralju i poslali izaslanike na sabor^[3].

• proljeće - Mlečani napadaju turski Herceg Novi, Turci će kasnije ojačati tvrđavu Vrbanj na kumborskom rtu^[4]; ove godine Mlečani napadaju i Kotor i Budvu, a u Dalmaciji Klis^[5](mletački odredi su uz pomoć domaćih ljudi prodrli u grad ali ga nisu zadržali^[6]).

• travanj - svibanj - Pobuna Tahijevih kmetova oko Susedgrada koji je opkoljen, poharani vlastelinski dvori u Brdovcu^[7].
• 13. 5. - Kardinal Ugo Boncompagni je novi papa, pod imenom Grgur XIII. (do 1585).
• 23. 5. - Kalvinista Ludvig od Nasaua prešao iz Francuske u Nizozemsku i zauzeo Mons - povećanje međuverske napetosti u Francuskoj.

• 7. 6. - Gabrijel Tahi pokušao prodrijeti u Susedgrad, seljaci ga odbili.
• 9. 6. - Umrla navarska kraljica Jeanne d'Albret, vođa francuskih hugenota - nasleđuje je sin Anri III (kasnije i francuski kralj).
• 21. 6. - Kmetovi napali kastel Stjepana Tahija u Donjoj Stubici.
  • zatim: Stjepan i tri sestre napustili kastel zbog gladi, kmetovi napali neke uskoke na putu kod Brezovice.
• 24. 6. - Španci zauzeli Vilcabambu, što označava pad poslednjeg delića Carstva Inka - Túpac Amaru beži u istočnu džunglu, ali biva uhvaćen i pogubljen u septembru.

• 7. 7. - Poljsko-litvanski vladar Zygmunt II August umro bez naslednika - to je kraj (direktne) jagelonske dinastije; poljski primat Jakub Uchański je interrex do sledeće godine - kraljevi će biti izborni do kraja države krajem 18. stoleća.
• 9. 7. - Morski prosjaci obesili 19 katoličkih sveštenika u Briellu (Gorkumski mučenici).
• 11. 7. - Englez Humphrey Gilbert sa 1500 dobrovoljaca ide u pomoć Morskim prosjacima.
• 15. 7. - Skupština u Dordrechtu proglašava nezavisnost gradova Nizozemske od Španije.
• jul^[8] - Obnovljena osmanska flota broji 250 plovila, povraćena dominacija u istočnom Mediteranu.
• 19. 7. - Na kineski presto dolazi osmogodišnji imperator Wanli ("Deset hiljada kalendara"); vladavina mu je najduža u dinastiji (do 1620), označena njenim opadanjem.

• 3. 8. - Bitka kod Molodija: ruska vojska odlučujuće porazila krimske Tatare nedaleko od Moskve.
• 18. 8. - Venčanje hugenota Anrija III od Navare i princeze Marguerite de Valois, navodni pokušaj verskog pomirenja.
• 22. 8. - Hugenotski zapovednik Gaspard II de Coligny ranjen u atentatu.
• 23/24. 8. - Vartolomejska noć u Parizu: ubijen Coligny, rulja ubija hugenote, uključujući žene i decu; napadi se zatim šire celom zemljom (Četvrti hugenotski rat).

• 24. 9. - U Kusku pogubljen Túpac Amaru, poslednji vladar Inka.
• 25. 9. - Rudolf okrunjen u Požunu za ugarsko-hrvatskog kralja od strane ostrogonskog nadbiskupa Antuna Vrančića.

• listopad - Juraj II. Drašković imenovan za (titularnog) nadbiskupa kaločkog.
• listopad - prosinac - Kmetovi se organiziraju, sastavili su vladu od tri lica: Matija Gubec, prozvan Gubec-beg, Ivan Pasanec i Ivan Mogaić; vojvoda Ilija Gregorić sa jedanaest kapetana^[9].

• novembar, početkom - U Kasiopeji opažena supernova SN 1572, koja će navesti Tycho Brahea da dovede u pitanje važeći nebeski model.

• 2. 12. - Umro Franjo Frankopan Slunjski, jedan od dvojice hrvatskih banova (krenuo u moravski Mikulov da se oženi Juditom Ditrihštajn).
• 11. 12. - Španci započinju opsadu Haarlema, zauzimaju ga u julu.
• prosinac - Heningovci nakon parnice dobili natrag svoju polovicu Susedgrada i Stubice od Tahija - sada i oni prijete kmetovima^[10].

Tokom/tijekom godine

• Zapis u manastiru sv. Petra Koriškog: "Va leto 1572. bist zapustenije obitelji sej"^[11].
• Bijeljina sjedište kadiluka.
• Grobnik u posjedu Zrinskih (do 1671).
• L'Algebra Rafaela Bombellija se prva temeljno bavi imaginarnim brojevima.
• De morbis cutaneis Girolama Mercurialea se smatra prvim naučnim traktatom o bolestima kože.
• Objavljen portugalski nacionalni ep Os Lusíadas ("Luzijade") Luís de Camõesa.
• 1572-74 - Mimar Sinan renovira Aja Sofiju^[12].
• 1572-89 - S kratkim prekidima pandemija kuge u Osmanskom carstvu^[13].

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1572.

• 20. 3. - Sigismund Báthory, erdeljski knez († 1613)
• ca. 11. 6. - Ben Jonson, književnik († 1637)
• januar-jun - John Donne, književnik i prelat († 1631)
• 13. 11. - Kiril Lukaris, pravoslavni teolog i vaseljenski patrijarh († 1638)
• İbrahim Peçevi, istoričar († 1650)
• Susenios I, etiopski car († 1632)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1572.

• 26. 1. - Pierre de Monte, hospitalerski Veliki majstor (* 1499)
• 13. 3. - Petar Hektorović, hrvatski književnik (* 1487)
• 27. 3. - Girolamo Maggi, renesansni čovek (* ca. 1523)
• 1. 5. - Papa Pio V., svetac od 1712. (* 1504)
• 9. 6. - Jeanne d'Albret, kraljica Navare (* 1528)
• 5. 7. - Longqing, kineski imperator (* 1537)
• 7. 7. - Zygmunt II August, poljsko-litvanski vladar (* 1520)
• 20. 8. - Miguel López de Legazpi, konkistador na Filipinima (* ca. 1502)
• 24 - 31. 8. - Neke žrtve Vartolomejske noći i kasnijeg pogroma:
  • Gaspard II de Coligny, hugenotski lider (* 1519)
  • Claude Goudimel, kompozitor (* ca. 1514-20)
  • Petrus Ramus, humanista (* 1515)
  • Charles de Téligny, vojnik i diplomata (* ca. 1535)
• septembar - Denis Lambin, klasični učenjak (* 1520)
• 24. 9. - Túpac Amaru, poslednji vladar Inka
• 16. 10. - Lodovico Beccadelli, bivši dubrovački nadbiskup (* 1501)
• 23. 11. - Bronzino, slikar (* 1503)
• 24. 11. - John Knox, osnivač Prezbiterijanstva u Škotskoj (* ca. 1514)
• 3. 12. - Franjo I. Frankopan Slunjski, hrvatski ban (* 1536)
• Ivan (Bona) Bolica, književnik (* ca. 1520)
• Ambroz Gregorijanec, hrvatski podban
• Hajdar-reis, zvani Nigari, osmanski mornar i slikar

Reference

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Encyclopedia of the Ottoman Empire, Gábor Ágoston, Bruce Alan Masters
• Historija naroda Jugoslavije II, str. , Školska knjiga Zagreb, 1959