1575

Ovo je članak o godini 1575.

Godina 1575 (MDLXXV) bila je redovna godina koja počinje u subotu (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

1575 na Wikimedijinoj ostavi

Događaji

• 7. 1. - Ferhat-paša Sokolović razbio Ivana Auersperga tokom provale niz Koranu, prethodno stradao Cetingrad^[1].

• 8. 2. - Osnovan Univerzitet Leiden.
• 13. 2. - Henri III od Francuske krunisan u Reimsu.
• veljača - Nadvojvoda Karlo postavljen za namjesnika u Austriji, Ugarskoj i Hrvatskoj-Slavoniji, dok su Maksimilijan i Rudolf u Češkoj i Njemačkoj (do studenog).

• 12. 5. - Poljsko-litvanski parlament proglasio presto upražnjenim jer se Anri, sada francuski kralj, nije vratio u zemlju.
• svibanj-lipanj - Turski napadi na Hrastovicu i Ivanić, veliki broj kmetova napušta hrvatsku krajinu, ljudi udove banice Erdedi četovali do Dubice^[2].

• 28. 6. - Bitka kod Nagashina: Oda Nobunaga i Tokugawa Ieyasu porazili Takedu Katsuyorija.

• 5. 7. - Redeswirski upad je poslednji okršaj između Engleske i Škotske.
• 10. 7. - Bitka kod Kerelőszentpála, erdeljski knez Stefan Batori porazio pretendenta Gašpara Bekeša.
• 23. 7. - Turci iz Bobovišća prešli preko Drave i odagnali 200 grla stoke iz Đurđevca.

• ca. 13. 8. - Sabor Kranjske, Štajerske i Koruške u Bruku na Muri: ističe se veliki nered u hrvatskoj krajini
• kolovoz - Više turskih napada na Koprivnicu, spaljeno joj predgrađe; paljevine i oko Rasinje, Kuzminca, Martijanca i Ludbrega.

• 1. 9. - Španski kralj Filip II. proglasio državni bankrot (prethodni bio 1557).
• rujan - Ferhat-paša Sokolović sa ostalim bosanskim sandžacima napadao Bihać, zatim pljačka prema severu.
• 22. 9. - Boj kod Budačkog: u okršaju sa Ferhat-pašinom vojskom poginuo Herbard VIII. von Auersperg, zapovjednik vojne krajine, zarobljen njegov sin Vuk Engelbert i mnogi drugi, ako nisu poginuli^[3].
  • Turci zatim robe do Kranjske (poharana Metlika), vraćaju se s mnogo roblja i plena.
  • Novi kapetan hrvatske krajine biće Ivan Auersperg.
  • Od velikog otkupa za Vuka Engelberta biće izgrađena džamija Ferhadija u Banjaluci.
• 22. 9. - Rudolf II krunisan za češkog kralja.
• 26. 9. - Alžirski gusari Arnaut Memija zarobili Miguela de Cervantesa - pet godina ropstva.

• 10. 10. - Bitka kod Dormansa je katolička pobeda u francuskom Petom hugenotskom ratu.
• 27. 10. - Rudolf II izabran i za nemačko-rimskog kralja.

• 22. 11. - Murat III potvrđuje mir sa Ugarskom, ali borbe na granici se nastavljaju.

• 14. 12. - Erdeljski knez Stefan Batori izabran za poljsko-litvanskog kralja (vl 1576-86), suvladar mu je supruga Ana Jagelonska; pretendent bio i car Maksimilijan II..
• 16. 12. - Valdivijski zemljotres 1575. u Čileu, procenjena magnituda 8,5.

Tokom/tijekom godine

• 1574-75 - Bivši zagrebački kanonik Franjo Filipović, zvani Delipop, došao kao islamski preobraćenik u Bosnu^[4], gdje je dobio zijamet od sultana.
• Novi srpski patrijarh je Gerasim Sokolović (do 1586), rođak dvojice prethodnika i velikog vezira.
• Prvi put se pominju pravoslavni Srbi u Mostaru^[5].
• Jaka epidemija kuge u Veneciji, ali i ostatku Evrope.
• Mimar Sinan završio džamiju Selimiju u Jedrenu.
• Oko ove godine u Beogradu izgrađena Čohadži-džamija, današnja Bajrakli džamija.
• U Veneciji formiran prvi Fondaco dei Turchi (Tursko konačište) u all'Angelu blizu pijace Rialto^[6].
• "Oslobođeni Jeruzalem" Torquata Tassa.
• Giovanni Leonardo Di Bona pobedio na prvom poznatom šahovskom turniru u Madridu.
• Portugalci osnovali Luandu u Angoli.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1575.

• 26. 4. - Maria de' Medici, druga supruga Anrija IV († 1642)
• 15. 8. - Bartol Kašić, jezikoslovac i isusovac († 1650)
• 4. 11. - Guido Reni, slikar († 1642)
• Gjergj Bardhi, barski nadbiskup († 1646)
• pribl. - Ivan Lukačić, skladatelj († 1648)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1575.

• 11. 3. - Matija Vlačić Ilirik, reformator, književnik (* 1520)
• 22. 9. - Herbard VIII. von Auersperg, zapovjednik vojne krajine (* 1528)
• 18. 12. - Marcin Bielski, hroničar (* ca. 1495)
• Antonije Sokolović, patrijarh srpski
• Pavao Skalić, hrvatski pustolov i humanist-polihistor (* 1534)
• Limahong, kineski pirat
• Ahmed Šemsudin, bosanski književnik na arapskom^[7]

Fikcija

• "Kagemuša" Akira Kurosawe se završava bitkom kod Nagašina ove godine.

Reference

Literatura

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Historija naroda Jugoslavije II, str. , Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)