1820

Ovo je članak o godini 1820.

Godina 1820 (MDCCCXX) bila je prijestupna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u četvrtak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 1. 1. - Revolucije 1820.: Revolucija u Španiji - vojnici u Kadizu se pobunili i zakleli na ustav iz 1812..
• 22. 1. - Portugalsko osvajanje Bande Oriental: bitka kod Tacuaremba je odlučujuća portugalsko-brazilska pobeda koja vodi aneksiji današnjeg Urugvaja (provincija Cisplatina 1821-28).
• 28. 1. (16. 1. po j.k.) - Ruska antarktička ekspedicija Belingshauzena i Lazareva opazila Antarktički ledeni štit.
• 29. 1. - Umro George III, tako da George IV postaje kralj UK Velike Britanije i Irske (do 1830) nakon što je devet godina bio regent.
• 30. 1. - Irski kapetan Edward Bransfield vidio antarktički poluotok Trinity.
• 1. 2. - Bitka kod Cepede (1820): federalisti porazili unitariste u današnjoj Argentini.
• 6. 2. - Čileanski rat za nezavisnost: Zauzeće Valdivije ostavlja Špancima u Čileu samo ostrvo Chiloé.
• 14. 2. - Od posledica atentata umro Charles-Ferdinand d'Artois, sin kralja Šarla X - u septembru će dobiti sina Anrija.
• 14. 2. - Minh Mạng je novi car Vijetnama (do 1841), drugi iz dinastije Nguyễn.
• 23. 2. - Razotkrivena Zavera iz ulice Cato, plan da se ubije čitava britanska vlada.
• 23. 2. - Pilarski ugovor ustanovljava federalni karakter Ujedinjenih Provincija Rio de la Plate (Argentine) - kraj Federalne Lige.
• 6. 3. - U SAD uspostavljen Misuri kompromis: zabranjeno ropstvo u zapadnim teritorijama severno od 36°30′, osim u Misuriju (praktično poništeno Zakonom Kanzas-Nebraska 1854).
• 9. 3. - Španski kralj Ferdinand VII. prihvatio ustav, čime počinje Trienio Liberal ("Liberalne tri godine").
• 15. 3. - Zahvaljujući Misuri kompromisu Mejn postaje 23. država SAD, bez ropstva.
• mart - U Bosnu stiže Dželaludin-paša koji zavodi oštre mere^[1][2][3]. Na juriš zauzeti Srebrnica, Mostar i Sarajevo; preko 300 kolenovića izgubilo živote^[4].

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 1. 4. - Škotska pobuna ("Radikalni rat") - niz štrajkova i nereda kojima se zahteva reforma u UK.
• 8. 4. - Seljak otkrio Milosku Veneru; pomorski oficir Jules Dumont d'Urville će ubrzo zatim izdejstvovati da bude poslana u Francusku.
• 12. 4. - Aleksandros Ipsilantis postaje vođa Heterije - udruženje planira ustanke u Srbiji, Crnoj Gori, Vlaškoj, nerede u Carigradu i revoluciju u Grčkoj počevši od Peloponeza.
• april - Episkop Venedikt Kraljević se vratio u Šibenik iz Beča - Srbi ga više ne priznaju jer je prihvatio uniju^[5].
• 21. 4. - Hans Christian Ørsted primetio vezu između elektriciteta i magnetizma.
• proleće - Knez Miloš poslao izaslanike u Carigrad (knez Pavle Sretenović i haznadar Đorđije Popović Ćeleš) - Turci im izdaju ferman kojim se određuje visina poreza, da nema muselima u unutrašnjosti itd. ali i da se Srbi odriču daljih zahteva - što oni ne prihvataju
  • Kasnije: dolazi do prekida odnosa između kneza Miloša i Marašli Ali-paše, koji je pokušao instruirati beogradske Turke da ubiju Miloša^[6].
• 8. 6. - Stupio na snagu Bečki završni akt - ističe se monarhijski princip i pravo Njemačkog Saveza na unutrašnju intervenciju u slučaju problema.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• jul - Karbonarska pobuna na Siciliji, kralj Ferdinand I potpisao ustav po uzoru na španski iz 1812.
• 26. 7. - Otvoren Union Bridge preko rijeke Tweed između Engleske i Škotske, sa 137 metara najduži most od kovanog željeza.
• jul - Gerasim Zelić poslat u Beč zbog protivljenja episkopu Kraljeviću - tu i u Budimu će biti konfiniran do kraja života^[5].
• 24. 9. - Revolucije 1820.: Liberalna revolucija u Portu - traži se ustav i povratak dvora iz Brazila.
• septembar - Sukob sultana Mahmuda II i Ali-paše Janjinskog: osmanska vojska opsela Janjinu (za predvodnika je određen Huršid-paša).
• 2. 9. - Daoguang (Tao-kuang) je novi kineski car (do 1850).
• 7. 9. - Prstenasto pomračenje Sunca, vidljivo od uže Hrvatske i Istre do Crnogorskog primorja, anularitet traje od oko 5 min. 40 sek. u Istri do oko 2 min. 15 sek. u Crnoj Gori, drugde prekriveno bar 90% diska^[7].
• 15. 9. - Revolucija u Portugalu zahvatila i Lisabon.
• septembar - Bosanski vezir Dželaludin-paša napadao Moračane^[2][8] ali poražen u Gornjoj Morači^[9].

• 29. 9. - Anri, vojvoda od Bordoa, rođen nakon smrti svog oca kao "dete čuda", naslednik starije loze Burbonaca.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 9. 10. - U Gvajakilu (Kraljevska Audijencija Kito) proglašena nezavisnost od Španije - počinje Ekvadorski rat za nezavisnost.
• 8. 10. - Henri Christophe, jedini kralj severne Kraljevine Haiti, suočen s pobunom izvršio samoubistvo i sahranjen u novoizgrađenoj citadeli Laferrière. Njegov naslednik Jacques-Victor Henry je ubijen 10 dana kasnije, a Haiti je ponovo ujedinjen, pod Boyerom.
• 25. 10. - 20. 11. - Troppauski kongres pet evropskih sila se bavi revolucijom u Kraljevini dviju Sicilija.
• 6. 11. - David Jewett podigao zastavu Ujedinjenih Provincija Rio de la Plate na Falklandima.
• novembar - Skupština u Kragujevcu: šalju se novi poslanici u Carigrad - traže se granice iz vremena Bukureškog ugovora, Miloševa naslednost, pravo na podizanje crkava i škola itd.^[6][10].
• 17. 11. - Lovac na foke Nathaniel Palmer video Antarktik.
• 20. 11. - Kit potopio kitolovca Essex u istočnom Pacifiku - preživeli plutaju do februara, pribegavaju kanibalizmu. Događaj će poslužiti kao inspiracija za Moby-Dicka.
• 1. 12. - Knez Miloš Obrenović odobrio organizovanu seču šuma u Srbiji.
• 4. 12. - Ali-paša Janjinski sklopio savez sa Suliotima (među njima je i Markos Bocaris).
• 6. 12. - Američki predsednik James Monroe reizabran s velikom većinom glasova.
• decembar? - Suđenja Srbima u Srbiji preneto u isključivu nadležnost srpskih starešina, za razliku od ranijih mešovitih sudova sa Turcima; u Kragujevcu osnovan Sud narodni srpski ("obščenarodni serbski").
• 17. 12. - Veliko Vojvodstvo Hessen dobilo ustav.

Kroz godinu

• Vojvoda Mina Radović prisajedinio Moraču Crnoj Gori^[11], priključili se i Rovčani. Bosanski vezir Dželaludin-paša slao Deli-pašu na ova plemena^[8].
• Vukolaj Radonjić opet dobio guvernadursko zvanje, koje više nema raniji značaj^[12].
• Dvojica dečanskih monaha obešena u Novom Pazaru i jedan u Prištini^[13].
• Vuk Karadžić izabran za člana Učenog društva u Krakovu. Preveo je Novi zavjet ali biće objavljen tek 1847.
• Osnovan Arheološki muzej u Splitu.
• Joseph Smith, osnivač mormonske crkve, navodno imao Prvu viziju.
• Počinje izdavanje 6. izdanja Encyclopædije Britannice (1820-23): reprint 5. izdanja modernijim fontom.
• Henri Christophe, samoproglašeni kralj severnog Haitija završio citadelu Laferrière, najveću fortifikaciju zapadne hemisfere.
• Britanci naseljavaju koloniste u južnoafrički Eastern Cape.
• Caventou i Pelletier izolirali kinin.
• Otkriven Biot-Savartov zakon o odnosu električne struje i magnetskog polja.
• Prva epidemija kolere na Bliskom istoku^[14].
• Smatra se da je Ćingovska Kina najveća ekonomija na svetu, sa 32,9% globalnog GDP.^[15]

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1820.

• 17. 1. - Anne Brontë, književnica († 1849)
• 8. 2. - William Tecumseh Sherman, američki general († 1891)
• 12. 2. - Đuro Crnadak, trgovac i političar († 1908)
• 15. 2. - Susan B. Anthony, sifražetkinja († 1906)
• 14. 3. - Vittorio Emanuele II, prvi kralj moderne Italije († 1878)
• 20. 3. - Alexandru Ioan Cuza, ujedinitelj Rumunije († 1873)
• 6. 4. - Nadar, fotograf († 1910)
• 7. 4. - György Klapka, mađarski general († 1892)
• 27. 4. - Herbert Spencer, britanski filozof i jedan od utemeljitelja sociologije († 1903)
• 15. 5. - Florence Nightingale, engleska bolničarka († 1910)
• 5. 7. - William John Macquorn Rankine, fizičar i matematičar († 1872)
• 19. 8. - Mirko Petrović, vojvoda, otac kralja Nikole († 1867)
• 29. 9. - Anri, vojvoda od Bordoa, poslednji iz starije burbonske loze († 1883)
• 6. 10. - Jenny Lind, sopranistica, "Švedski slavuj" († 1887)
• 9. 10. - Anton Mollinary, austrijski general († 1904)
• 23. 10. – Števan Selmar, slovenski pisac, prevoditelj i katolički svećenik
• 28. 11. - Friedrich Engels, njemački sociolog, filozof i revolucionar († 1895)
• ? - Harriet Tubman, američka crnačka aktivistica († 1913)
• ? - Jovan Mašin, lekar († 1884)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1820.

• 29. 1. - George III, kralj Ujedinjenog Kraljevstva (* 1738)
• 14. 2. - Charles-Ferdinand d'Artois, sin Šarla X (* 1778)
• 13. 3. - Đuro Ferić, pjesnik (* 1739)
• 20. 4. - Brno Džamanjić (Bernardus Zamagna), svećenik i prevoditelj (* 1735)
• 19. 6. - Joseph Banks, botaničar (* 1743)
• 20. 6. - Manuel Belgrano, argentinski general i političar (* 1770)
• 2. 9. - Jiaqing, kineski car (* 1760)
• 14. 9. - François Joseph Lefebvre, bivši francuski maršal (* 1755)
• 26. 9. - Daniel Boone, američki pionir (* 1734)
• 8. 10. - Henri Christophe, samoproglašeni kralj Haitija (* 1767)
• 15. 10. - Karl Philipp zu Schwarzenberg, austrijski feldmaršal (* 1771)
• 25. 12. - Joseph Fouché, francuski političar (* 1759)
• ? - Danilo Kažanegra, iguman manastira Dečani (* 1708)
• ? - Pjerko Sorkočević, pjesnik (* 1749)

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (5-1)
  • Peta knjiga drugi tom (5-2)

Vanjske poveznice

U Wikimedijinoj ostavi ima još materijala vezanih za: 1820.