Bitka za Brač 1944.

Bitka za Brač 1944. godine je bila zajednička ofanziva NOVJ i Saveznika za oslobođenje otoka Brač u Dalmaciji. Trajala je od 12. do 17. septembra 1944 godine, kada je Brač oslobođen. Deo je ofanzive za oslobođenje Dalmacije septembra 1944.

Tokom borbi za Brač komanda Vermahta je poduzela Operaciju Sivi ždral (nem. Kranich) radi evakuacije Nemaca iz Supetara, od 14. do 18. septembra 1944. godine. Nemačka operacija je završena neuspehom.^[1]

Pozadina

Otpočinjući operaciju oslobađanja Dalmacije, 26. dalmatinska divizija oslobodila je tokom septembra 1944. Brač, Hvar i Šoltu. Najteže borbe vođene su na Braču i trajale su od 12. do 17. septembra 1944.

Nemci su teško utvrdili mesto Sumartin sa okolinom na istočnoj obali Brača, sa namerom da ga odsudno brane. Ovo mesto bilo im je veoma važno zbog kontrole plovidbe Bračkim kanalom između Brača i dalmatinske obale. U rejonu Sumartina se nalazio 2. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije (bez 6. čete), ojačan 6. baterijom 628. mornaričkog artiljerijskog diviziona i podržavan artiljerijom iz rejona Makarske. Dobro utvrđen, bataljon se mogao uporno braniti u slučaju napada bilo s kopna, bilo s mora.

Tok operacije

Na Brač se, osim delova 26. dalmatinske divizije, iskrcao i britanski 43. odred komandosa, kao i znatne artiljerijske snage. Komandosi nisu uvođeni u borbu, a saveznička artiljerija pružala je neposrednu podršku jedinicama 26. divizije u borbama.

Nemačka posada Supetra (ojačan 3. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije) se nakon borbe 12. septembra povukla prema Splitu, dok su za Sumartin vođene četvorodnevne teške borbe. Konačno je 17. septembra pred mrak uporište osvojeno, a tokom sledeće noći sprečeni su pokušaji probijanja posade iz okruženja i evakuacije na kopno.

Gubici

Tokom bitke za Brač je uništen 2. bataljon 738. puka zajedno sa četom 118. izviđačkog bataljona i artiljerijskim delovima. Nemački ljudski gubici na Braču iznosili su 113 poginulih i 583 zarobljena vojnika.^[2][3]

Tokom borbi za Brač 14. septembra poginuo je i Franjo Kluz, komandant Prve eskadrile NOVJ.

Ishod

Nemcima je držanje Brača bilo od bitnog značaja, jer je omogućavalo nesmetanu plovidbu Bračkim kanalom. Zbog toga je Komanda jugoistoka nakon pada Brača, 18. septembra, zahtevala izjašnjenje štaba Druge oklopne armije „zašto je bez naređenja evakuisano ostrvo Brač".^[4]

Povezano

• Napad na Brač juna 1944.
• Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji
• Dalmacija u Narodnooslobodilačkoj borbi

Izvori

Literatura

• Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom V, knjiga 33, Vojnoistorijski institut, Beograd
• Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom XII, knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd
• Mirko Novović, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada, Vojnoistorijski institut, Beograd 1986.
• Naša Prva dalmatinska, sjećanja boraca, Slobodna Dalmacija, Split 1982.
• Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA), Domicil 12. dalmatinske NOU brigade, Supetar 1984.
• Parker, John: Commandos: The inside story of Britain's most elite fighting force. London: Bounty Books, 2000. ISBN 0-7537-1292-X

Vanjske veze

• Operation "Kranich"

• p
• r
• u

Drugi svjetski rat u Jugoslaviji

Sukobljene
strane

Saveznici	Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije  • Komanda Srednjeg Istoka  • Crvena armija
Osovina	Wehrmacht  • Italijani (do 1943.)  • Bugari (do 1944.)  • Ustaše i Domobrani  • Nedićevci i Ljotićevci  • Četnici ili JVuO (počeli kao Saveznici)  • Slovenski domobrani  • Balisti

Vođe
i vojskovođe

Saveznici	Josip Broz Tito  • Arso Jovanović  • Peko Dapčević  • Koča Popović  • Sava Kovačević  • Ivo Lola Ribar  • Moša Pijade  • Kosta Nađ  • Edvard Kardelj  • Milovan Đilas  • Fitzroy MacLean  • Henry Maitland Wilson  • Fjodor Tolbuhin
Osovina	Alexander Löhr  • Maximilian von Weichs  • Franz Böhme  • Hans Felber  • Glaise-Horstenau  • Pirzio Biroli  • Mario Roatta  • Ante Pavelić  • Slavko Kvaternik  • Mladen Lorković  • Milan Nedić  • Dimitrije Ljotić  • Kosta Pećanac  • Dragoljub Mihailović  • Momčilo Đujić  • Pavle Đurišić  • Sekula Drljević  • Lav Rupnik

Tok rata

1941. Ustanak	Aprilski rat  • Okupacija Jugoslavije  • Ustanak (u NDH  • u Crnoj Gori  • u Srbiji  • u Sloveniji)  • Bitka za Loznicu  • Užička Republika  • Operacija Mačva  • Sastanak u Divcima  • Operacija Užice  • Pljevaljska bitka  • Olovo
1942. Bihaćka Republika	Borbe za Istočnu Bosnu  • Operacija Trio  • Bitka na Kozari  • Pohod u Zapadnu Bosnu  • Bitka za Kupres  • Borbe za Livno  • Borbe za Jajce  • Operacija Alfa  • Bihaćka operacija  • Bihaćka Republika
1943. Kapitulacija Italije	Operacija Weiss  • Bitka za Prozor  • Bitka na Neretvi  • Ofanziva NOVJ u Lici  • Operacija Schwarz  • Bitka na Sutjesci  • Kapitulacija Italije  • Bitka za Split  • Bitka za Tuzlu  • Antiosovinska ofanziva JVuO (Višegrad)  • Bitka za Sanski Most  • Romelova ofanziva  • Bitka za Glinu  • Bitka za Livno  • Operacija Kugelblitz  • Zimske operacije
1944. Bitka za Srbiju	Bitka za Ivanjicu  • Februarski pohod  • Operacija Bura  • Prodor NOVJ u Srbiju  • Desant na Korčulu  • Desant na Drvar  • Bitka za Podgorač  • Bitka za južnu Srbiju  • Andrijevička operacija  • Durmitorska operacija  • Operacija Ratweek  • Bitka na Jelovoj gori  • Bitka za Prijedor  • Bitka za Banja Luku  • Bitka za Brač  • Beogradska operacija  • Bitka za Travnik  • Batinska bitka  • Bitka za Koprivnicu  • Bitka za Knin  • Proboj Armijske grupe E iz Grčke  • Proboj četnika i Nemaca iz Srbije (iz Crne Gore)  • Četnička ofanziva u istočnoj Bosni
1945. Oslobođenje	Sremski front  • Mostarska operacija  • Sarajevska operacija  • Bosanska golgota • Bitka na Lijevča polju  • Karlovačka operacija  • Riječka operacija  • Tršćanska operacija  • Bitka na Zelengori  • Blajburška predaja

Ratni zločini

(spisak osuđenih)

Logori	Jasenovac  • Sajmište  • Banjica  • Jadovno  • Jajinci  • Topovske šupe  • Stara Gradiška  • Šabac  • Niš  • Lepoglava  • Jastrebarsko
Pokolji	Blagaj  • Vrginmost  • Drvar  • Grahovo  • Glina  • Skela  • Šabac  • Kraljevo  • Kragujevac  • Valjevo  • Novi Sad  • Drakulić  • Zabiokovlje  • Imotski-Ljubuški  • Gata  • Prozor  • Bijelo Polje  • Priboj-Pljevlja-Čajniče-Foča  • Vranić  • Rača  • Drugovac  • Blajburg

Vidi još: Holokaust • Narodnooslobodilačka borba • Osovinske operacije • Saveznici i Jugoslavija • Napadi na garnizone NDH • Antipartizanske operacije u NDH • Kolaboracija četnika • Demografski gubici