1817

Ovo je članak o godini 1817.

Godina 1817 (MDCCCXVII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 19. 1. - 13. 2. - José de San Martín sa vojskom iz Argentine prelazi Ande u Čile.

• 12. 2. - Bitka kod Chacabuca: San Martinova Armija Anda pobedila rojaliste u Čileu.
• 16. 2. - Bernardo O'Higgins se proglasio vrhovnim diretkorom Čilea.
• februar - Buna kneza Sime Markovića, Pavla Cukića i Dragića Gorunovića u šest nahija na severozapadu Beogradskog pašaluka protiv Kneza Miloša - ubrzo ugušena, Marković i Gorunović izručeni paši i pogubljeni, Cukića izgleda ubio Miloš^[1].

• 3. 3. - Vine and Olive Colony: Kongres SAD dao grupi bonapartista 373 kvkm zemlje u Alabami pod uslovom da gaje grožđe i masline - zemlja i okolnosti su nepogodne, većina napušta oblast do 1825. (danas okruzi Marengo i Hale).
• 4. 3. - James Monroe (DR) postaje peti predsednik SAD (do 1825), nakon Jamesa Madisona.
• 8. 3. - Osnovana New York Stock Exchange (na osnovu Buttonwoodskog sporazuma iz 1792).
• 17. 3. - Dunavom zaplovio prvi parobrod - "Karolina"^[2] (pominje se i 1812. kao vreme prvog parobroda u Beču ).
• 21. 3. - Pernambucanska pobuna u severoistočnom Brazilu, ubrzo ugušena.
• mart - Francuski gusar Jean Lafitte preuzeo Galveston za račun Španije.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• april - maj - Tri broda odvoze crnogorske iseljenike u Rusiju (Donjokrajci kraj Cetinja), ali iz Carigrada vraćeni nazad^[3].
• maj - Nastradao jagodinski pop Sava koji se odmetnuo u hajduke od Miloševe vlasti^[1].

• 12. 6. - Karl Drais vozio svoju "dresinu", neku vrstu bicikla, u Mannheimu.
• 18. 6. - U Londonu otvoren Waterloo Bridge.
• 29. 6. - Škotski avanturista Gregor MacGregor, finansiran od američkih pokrovitelja, zauzeo grad Fernandina na Amelia Islandu uz Floridu.

• ca. leto - Živan Čonjaga iz Mačve se bunio protiv kneza Miloša, ali stradao^[4].

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 4. 7. - Počela gradnja kanala Erie između rijeke Hudson i jezera Erie (tj. grada New Yorka i Velikih jezera) - traje do 1825.
• 10. 7. (28. 6. po j.k.) - Karađorđe se vratio u Srbiju - zatim odlazi u Veliku Planu kumu Vujici Vulićeviću i obaveštava kneza Miloša da je stigao^[5].
• 10. 7. - David Brewster patentirao kaleidoskop.
• 25. 7. (13. 7. po j.k.) - Ubijen Karađorđe, vođa prvog srpskog ustanka.
• 1. 8. - Giovanni Battista Belzoni ušao u hram Abu Simbel; u oktobru će otkriti grobnicu Setija I (KV17).
• 9. 8. - Osnovana fabrika štamparskih mašina Koenig & Bauer.
• 15. 8. - Teritorija Alabama izdvojena iz Teritorije Misisipi.
• 22. 8. (9. ševal) - U jakoj oluji se srušio deo beogradskih zidina na Savi.^[6]
• 23. 8. - Zemljotres praćen cunamijem na mestu starog grada Helike na severnom Peloponezu - razorena Vostica (Egio), poginulo 65 ljudi.

• 27. 9. - Kralj Friedrich Wilhelm III. ujedinjuje luteransku i reformiranu crkvu u Pruskoj - začetak Pruske unije.
• 29. 9. - Ugovorom iz Fort Meigsa Indijanci iz doline Ohaja i formalno prepustili zemlju SAD.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 18. 10. - U Nemačkoj održan prvi Wartburgfest - okupljanje studenata koji žele nemačko jedinstvo.
• 18. 10. - U Portugalu pogubljen Gomes Freire de Andrade koji se pobunio protiv vojnog diktatora Beresforda.
• 31. 10. - Ninkō je novi japanski car (do 1846).

• 5. 11. - Izbija Treći anglo-marathski rat, koban za Carstvo Maratha u Indiji.
• 6. 11. - Princeza Charlotte od Walesa, jedino legitimno unuče britanskog kralja Georga III, umrla nakon što je u teškom porođaju dobila mrtvorođenog sina - velika žalost u Britaniji, njeni nevenčani stričevi se "utrkuju" da dobiju naslednika (Viktorija rođena u maju 1819).
• 6. 11. - Portugalski princ (budući brazilski car) Pedro se venčao austrijskom princezom Marijom Leopoldinom.
• 18. 11. (6. 11. po j.k.) - Skupština narodnih starešina u Beogradu priznala Miloša Obrenovića za naslednog kneza Srbije - Porta ovo ne odobrava^[5][4].

• 10. 12. - Mississippi postaje 20. država SAD.

Kroz godinu

• Sava Mrkalj se pod pritiskom odriče svog predloga pravopisne reforme ("Salo debelog jera..." iz 1810)^[7].
• Milovan Vidaković izdaje drugi deo "Ljubomira u Jelisiumu", spor sa Vukom^[7].
• Crna Gora: zemljotres^[8], Turci prijete Drobnjacima da će ih napasti, iz turskih krajeva doprla kuga, glad se nastavlja^[9][10], počinju veće seobe iz Crne Gore u Srbiju^[11].
• Ozbiljna situacija sa hajdučijom u Srbiji (Beogradskom pašaluku), vojvode ranije imale pravo da ih samostalno pogube, od ove godine ih okovane šalju knezu^[11].
• Počinje Kavkaski rat (do 1864), Rusko Carstvo se širi na područje severnog Kavkaza.
• Španski kralj Ferdinand VII. ukinuo monopol na kubanski duvan, što omogućava industriju cigara.
• Ove godine iz Indije kreće prva pandemija kolere (1817-24), verovatno od proslave Kumbh Mela na gornjem Gangu.
• pribl. - Počinje prvi od Seminolskih ratova između SAD i Indijanaca na Floridi.
• Nauka i tehnika
  • Pierre Joseph Pelletier i Joseph Bienaimé Caventou izolovali hlorofil.
  • Stromeyer i Hermann zasebno otkrili kadmijum, Arfwedson otkrio litijum.
  • O principima političke ekonomije i oporezivanju Davida Ricarda.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1817.

• 12. 1. - Dragojlo Kušlan, hrvatski odvjetnik i političar
• 11. 2. - Jovan Subotić, srpski književnik i političar († 1886)
• 19. 2. - Willem III., nizozemski kralj († 1890)
• 6. 3. - Clémentine d'Orléans, kćerka Luja-Filipa, majka bugarskog cara Ferdinanda († 1907)
• 22. 3. - Braxton Bragg, američki konfederalni vojskovođa († 1876)
• 22. 4. - Gideon von Krismanic, austrijski general († 1876)
• 26. 4. - Ivan August Kaznačić, književnik († 1883)
• 30. 6. - Joseph Dalton Hooker, botaničar († 1911)
• 12. 7. - Henry David Thoreau, američki pisac, prirodoslovac i filozof († 1862)
• 24. 7. - Adolphe, veliki vojvoda Luksemburga († 1905)
• 3. 8. - Albrecht von Österreich-Teschen, austrijski nadvojvoda i feldmaršal († 1895)
• 21. 8. - Ognjeslav Utješenović Ostrožinski, političar i pisac († 1890)
• 5. 9. - Aleksej Konstantinovič Tolstoj, književnik († 1875)
• 14. 9. - Theodor Storm, njemački književnik
• 23. 10. - Pierre Larousse, leksikograf, enciklopedist († 1875)
• 12. 11. - Bahá'u'lláh, osnivač bahaističke vere († 1892)
• 26. 11. - Charles-Adolphe Wurtz, hemičar († 1884)
• 30. 11. - Theodor Mommsen, njemački povjesničar, nobelovac za književnost († 1903)
• ? - Matija Mažuranić, književnik († 1881)
• ? - Anastas Jovanović, umetnik, fotograf († 1899)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1817.

• 1. 1. - Martin Heinrich Klaproth, hemičar (* 1743)
• 9. 3. - Sima Marković, knez, vojvoda, popečitelj finansija u I ustanku (* 1768)
• 4. 4. - André Masséna, francuski maršal (* 1758)
• 12. 4. - Charles Messier, astronom (* 1730)
• 14. 7. - Germaine de Staël, književnica (* 1766)
• 18. 7. - Jane Austen, književnica (* 1775)
• 25. 7. - Karađorđe, vožd Prvog srpskog ustanka (* 1768)
• 14. 10. - Fjodor Ušakov, ruski admiral (* 1745)
• 15. 10. - Johann Ludwig Burckhardt, putnik i orijentalista (* 1784)
• 15. 10. - Tadeusz Kościuszko, borac za slobodu (* 1746)
• 6. 11. - Charlotte Augusta od Walesa, britanska princeza (* 1796)
• 14. 11. - Policarpa Salavarrieta, kolumbijska patriotkinja (* 1795)
• 7. 12. - William Bligh, pomorski kapetan, guverner (* 1754)
• 11. 12. - Maria Walewska, Napoleonova ljubavnica (* 1786)
• 12. 12. - Tekle Georgis I Etiopski car (* ca. 1751)
• Usman dan Fodio, osnivač Kalifata Sokoto (* 1754)
• Baba Višnja, majka kneza Miloša
• Đorđe Milovanović (vojvoda) (* 1765)
• Pavle Cukić, vojvoda
• pribl. - Arsenije Gagović, iguman manastira Pive

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, knjiga 5, tom 1, SKZ Beograd 1981.