1453

Godina 1453 (MCDLIII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak (1. 1. po julijanskom kalendaru).

• Ova godina se smatra krajem Srednjeg vijeka od historičara koji smatraju da je on omeđen padom zapadnog i istočnog Rima.
• Završen je Stogodišnji rat.

Događaji

Januar/Siječanj

• prosinac '52 ili siječanj '53 - Janoš Hunjadi od kralja Ladislava u Beču proglašen vrhovnim kapetanom Ugarske (ranije gubernator).
• 12. 1. - Mošti svetog Luke donete u Smederevo iz Rogosa u Epiru (ostaju do 1459).
• 29. 1. - Đenovljanin Giovanni Giustiniani stigao sa Hiosa sa 700 ljudi u Carigrad.
• siječanj/veljača - Ladislav Hunyadi imenovan za bana Hrvatske i Dalmacije (umjesto sada neprimetnog Petra Talovca) - na proljeće ratuje u sjeveroistočnoj Ugarskoj protiv nekih čeških plaćenika.

Mart/Ožujak

• mart - Počinju pregovori između Stjepana Vukčića Kosače i sina Vladislava uz dubrovačko učešće (turske čete su još u Humu, gde podržavaju Stjepana).
• 11. 3. - Umro hrvatsko-dalmatinski ban Petar Talovac, za njim ostaje udovica Jadviga i maloletni sinovi Ivaniš i Stjepan, a susedi žele osvojiti njegove zemlje (Mlečani, kralj Tomaš, herceg Stjepan, Ulrih Celjski).

April/Travanj

• 5. 4. - 29. 5. - Opsada Carigrada. Despot Đurađ kao turski vazal šalje 1500 konjanika na čelu sa vojvodom Jakšom (navodno obmanut da idu na Karaman - obavljaju stražarske dužnosti) i novobrdske rudare (za kopanje "mina" ispod bedema).
• 18. 4. - Odbijen prvi juriš na zidine Carigrada (topovi pucaju na bedeme sve vreme opsade).
• 20. 4. - Četiri broda sa provijantom (tri đenovska i grčki) uspela se probiti u Carigrad (sultan zamalo pogubio turskog admirala Baltoglua).
• 22. 4. - Turci prevlače brodove u zaliv Zlatni rog.
• 28. 4. - Neuspešan napad na turske brodove u Zlatnom rogu.

+ Papa Nikola V. odredio dubrovačkog nadbiskupa Jakova Veniera za svog legata uz okupljeno papsko-mletačko-đenovsko-napuljsko brodovlje (stigli u grčke vode dva dana posle pada grada).

Maj/Svibanj

• 7. 5. - Drugi juriš na carigradske bedeme (i treći 12. 5.).
• 16. 5. - Branitelji Carigrada otkrili i uništili prvu "minu" tj. tunel (većina sapera su novobrdski rudari).
• 17. 5. - Đakon Damjan u Koporinju prepisao pravni zbornik Vlastareva sintagma po narudžbi zetskog mitropolita Josifa (obuhvata i Koporinjski letopis).
• 22. 5. - Iz Carigrada se može videti delimično pomračenje Meseca.
• 25. 5. - Veliki vezir Čandarli Halil-paša na ratnom savetovanju predlaže okončanje opsade, sultan pod uticajem Zaganos-paše odlučuje da se pokuša još jednom.
• 29. 5. - Pad Carigrada: sultan Mehmed II osvaja grad, Konstantin XI gine u borbi.
  • Aja Sofija pretvorena u džamiju.

Jun/Lipanj

• 1. 6. - Pogubljen veliki vezir Čandarli Halil, nasleđuje ga Zaganos.

+ Antiunijatski filozof i monah (i protivnik pokojnog cara) Genadios Sholarios dobio od sultana znake patrijaršijskog dostojanstva (ustoličenje sledećeg januara).

Jul/Srpanj

• 17. 7. - Bitka kod Castillona - odlučujuća francuska pobeda nad Englezima, smatra se poslednjom bitkom Stogodišnjeg rata.
• 19. 7. - Pomirenje Stjepana Vukčića i sina Vladislava - herceg obećava da će podeliti područje i prihode između sinova Vladislava i Vlatka.
• 23. 7. - Bitka kod Gavera: burgundski vojvoda Filip Dobri uništio miliciju pobunjenog Genta i zauzeo grad.
• jul - Prema jednom pismu^[1] sultan Mehmed već traži od Đurđa Brankovića Golubac i Smederevo.

Septembar/Rujan

• 28. 9. - Ulrih II Celjski odstranjen sa kraljevskog dvora u Beču na inicijativu Ulricha Eizingera i zamalo linčovan - odlaže se venčanje Elizabete i Matije.

Oktobar/Listopad

• 19. 10. - Francuzi povratili Bordeaux, Englezima u Francuskoj ostao samo Calais - kraj Stogodišnjeg rata.
• 27. 10. - U Pragu sklopljen šestogodišnji savez između trojice Ladislavljevih namesnika: Ivana Hunjada (Ugarska), Jiržija Podjebradskog (Češka) i Eizingera (Austrija).
• 28. 10. - Ladislav V. Posmrtni krunisan češkom krunom.

• jesen - Poslednji Đurđev pokušaj u Zeti - poslao medunskog vojvodu Miloša sa velikom vojskom, ali Stefanica Crnojević pod mletačkom zastavom osvaja celu gornju Zetu (Podgorica, Žabljak); despotu ostao samo Medun.

Tokom/tijekom godine

• 1452/53 - Velika erupcija južnopacifičkog vulkana Kuwae, na području Vanuatua, izbacuje veliku količinu sulfata u atmosferu što izaziva globalno hlađenje i druge efekte narednih nekoliko godina.
  • Zima 1453/54 - velika glad u Humu zbog nerodne godine, veliki broj ljudi krenuo ka Dubrovniku.
• Austrija i zvanično postaje nadvojvodstvo, na osnovu falsifikovanog dokumenta Privilegium Maius.
• Gianfrancesco Poggio Bracciolini postao kancelar u Firenci.
• Uzun Hasan došao na čelo plemenskog saveza Ak Koyunlu ("Bela ovca").
• Urađena oltarska pala u kotorskoj katedrali sv. Tripuna.
• Nakon Marina Kontarinija, novi kotorski biskup je Bernard iz mletačkog gradića Pjeve di Sako.
• Gattamelatina konjanička statua u Padovi vajara Donatella - prva u renesansi.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1453.

• 1. 9. - Gonzalo Fernández de Córdoba, španski vojskovođa († 1515)
• Afonso de Albuquerque, portugalski kolonijalista († 1515)
• Georg Fugger, nemački trgovac († 1506)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1453.

• 11. 3. - Petar Talovac, hrvatsko-dalmatinski ban
• 29. maj, pad Carigrada:
  • Konstantin XI Paleolog Dragaš, poslednji vizantijski/rimski car (* 1404).
  • Atanasije II, vaseljenski patrijarh
• ca. 1. 6. - Giovanni Giustiniani, đenovski kapetan
• 3. ili 4. 6. - Luka Notaras, vizantijski veliki vojvoda
• 17. 7. - Dimitrije II., veliki knez Moskve
• 17. 7. - John Talbot, prvi earl od Shrewsburyja, engleski zapovednik u Francuskoj
• 20. 7. - Enguerrand de Monstrelet, francuski hroničar (* ca. 1400)
• oktobar, početkom - Jelena Balšić Vukčić, žena Stjepana Vukčića
• 24. 12. - John Dunstaple, engleski kompozitor (* ca. 1390)
• Carlo Marsuppini, italijanski humanista i državnik (* 1398)
• ca. Taccola, italijanski umetnik i inženjer (* 1382)

Reference

• Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio drugi. Treće doba: Vladanje kraljeva iz raznih porodica (1301-1526). Druga knjiga: Od gubitka Dalmacije do Matije Korvina (1409-1457) (archive.org)
• Vladimir Ćorović, Historija Bosne
• Grupa autora, Istorija Crne Gore