1490

Ovo je članak o godini 1490.

Godina 1490 (MCDXC) bila je redovna godina koja počinje u subotu (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• siječanj, početkom - Kralj Matija Korvin odlazi u Beč, kraljevski dvor u Budimu sa riznicom ostavlja na čuvanje vanbračnom sinu Ivanišu, kao i gradove Višegrad, Požun/Bratislavu i Komoran/Komarno i neke posjede u Hrvatskoj i Austriji.
• januar? - U Veneciju stigao sultanov izaslanik za posredovanje u sukobu sa Ivanom Crnojevićem.

• 11. 2. - Venčanje Francesca Gonzage i Isabelle d'Este.

• mart/april - Ch'ing-yangski događaj: pretpostavlja se da je eksplozija meteora u atmosferi izazvala smrtonosnu meteorsku kišu. Iste godine, u Aziji osmotrena kometa C/1490 Y1, verovatno izvor meteorskog pljuska kvadrantida.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 6. 4. - Kralj Matija Korvin umire u Beču bez zakonitog naslednika.
• travanj - Frankapani pokušavaju povratiti Senj od Ugarske^[1].

• 8. 5. - Stjepan Zapolja, ugarski kapetan u Austriji, sklopio u Pragu tajni ugovor sa kraljem Vladislavom.

• 7. 6. - Deo ugarskog sabora prvog dana izvikao poljskog princa Jana Olbrahta za kralja (bez efekta).
• 17. 6. - U očekivanju izbora kralja, Ivaniš Korvin sklapa ugovor sa Vladislavljevim pristalicama (da postane kralj Bosne, herceg Slavonije, ban Hrvatske itd.)^[2] - delimično ispunjen.
• lipanj, krajem - Stjepan Zapolja se izjasnio za Vladislava, a velikovaradinski biskup Ivan Filipec potkupio Crnu vojsku u Moravskoj za istog vladara^[3] - Ivaniš sa pristalicama beži prema jugu.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• jun/jul - Umro gospodar Zete Ivan Crnojević^[4], nasljeđuje ga sin Đurađ (1490-96).
• 4. 7. - Na Polju kostiju u južnoj Mađarskoj poražene pristalice Ivaniša Korvina, on se sklonio u Pečuh (ubrzo će biti amnestirani).
• 12. 7. - Mletački Senat dao svoj pristanak da se Đurađ Crnojević oženi Jelisavetom Erico, rođakom mletačkog kotorskog kneza (Đ. C. takođe dobio i dozvolu Porte).
• 7. 6. - 15. 7. - Ugarski sabor u Pešti bira^[5] češkog kralja Vladislava, unuka Alberta II., za vladara (1490-1516); protivkandidati bili Ivaniš Korvin, Maksimilijan I Habsburg i češki princ Jan I Olbracht).
  • Ivaniš će postati slavonski herceg.
  • Srpski despot Đorđe Branković bio za Ivaniša, kao i slavonski velikaši.
• 31. 7. - Izabrani kralj Vladislav na ugarskoj granici potpisuje inauguralnu diplomu, potvrđuje sporazum sa Ivanišem.

• 8. 8. - Poljski kraljević Jan Olbraht, brat kralja Vladislava, dopro do Rakoškog polja kod Pešte.
• 9. 8. - Kralj Vladislav svečano ulazi u Budim.
• 15. 8. - Herceg Ivaniš Korvin u Budimu sklapa savez sa Vladislavljevim pristalicama.
• 16. 8. - Nemački kralj Maksimilijan i ruski veliki knez Ivan III sklopili savez - Ivan će napasti Poljsku ako kralj Kazimir bude podržavao nekog od svojih sinova u Ugarskoj^[6].
• 19. 8. - Maksimilijan I povratio varoš Beč od Mađara; posle deset dana će topovima biti primorani na predaju i u tvrđavi.

• 18. 9. - Češki kralj Vladislav II. je krunisan za ugarsko-hrvatskog kralja u Stolnom Biogradu od zagrebačkog biskupa Osvalda Tuza. Hrvatski sabor ga neće priznati za kralja do 1492. godine.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 8. 10. - Maksimilijan I Habsburški ulazi s vojskom u Ugarsku.
• ca. listopad - Jan Olbraht opsjeda Košice.

• 1. 11. - Deo ugarskog plemstva, među kojima i despot Đorđe, priznaje Maksimilijana za kralja (Jakšići i Miloš Belmužević ostali uz Vladislava).
• 17. 11. - Maksimilijan osvojio Stolni Biograd, njegova vojska poharala grad, pa i crkve i kraljevske grobnice (mnogi hrvatski plemići nakon osvojenja grada prilaze Maksimilijanu).

• 4. 12. - Maksimilijan se vraća u Austriju (ne može napredovati prema Budimu jer su mu njemački plaćenici zbog nestanka novca otkazali posluh).
• 19. 12. - Ana Bretonska se preko posrednika udala za rimsko-nemačkog kralja Maksimilijana I što će dovesti do rata sa Francuskom.
• kraj godine - Okončano ugarsko-tursko primirje.

Kroz godinu

• Ivan iz Kastva dovršio freske u Hrastovlju.
• Emerik Derenčin je novi jajački ban.
• Turci zauzeli Drijevu/Gabelu (Posrednicu, Koš?).
• Turski poreski popis u Rumeliji.
• Ashikaga Yoshitane postaje šogun prvi put.
• Portugalac Pêro da Covilhã došao u Etiopiju.
• U Valenciji objavljen roman Tirant lo Blanch koji će preko Servantesa imati uticaja na razvoj ove forme na zapadu.
• Hua Sui prvi u Kini štampa metalnim pokretnim slogom.
• Čuveni štampar Aldus Manutius se doselio u Veneciju.
• približno - Izvesni Svaipold Feol u Krakovu osnovao prvu ćirilsku štampariju (i Đurađ Crnojević verovatno priprema štampariju).
• Na Jadranu gusare Nikola i Pavao Pričevići^[7].

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1490.

• 21. 2. - Hans Dürer, nemački slikar, Albrechtov brat († 1534)
• april - Vittoria Colonna, italijanska pesnikinja († 1547)
• Albert I., pruski vojvoda († 1568)
• 12. 10. - Bernardo Pisano, italijanski kompozitor († 1548)
• oktobar - Olaus Magnus, švedski pisac, sveštenik, geograf († 1557)
• Luca Ghini, italijanski botaničar († 1556)
• Jean Salmon Macrin, francuski pesnik († 1557)
• Fran Trankvil Andreis, hrvatski latinski pjesnik († 1571)
• ca. Juraj Bizanti, pjesnik iz Kotora († 1560)
• ca. Nikola Jurišić, hrvatski zapovjednik († 1545)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1490.

• 27. 1. - Ashikaga Yoshimasa, japanski šogun (* 1435)
• 6. 3. - Ivan Mladi, najstariji sin Ivana III (* 1458)
• 13. 3. - Karlo I, savojski vojvoda (* 1468)
• 6. 4. - Matija Korvin, ugarsko-hrvatski i češki kralj, austrijski vojvoda (* 1443)
• 12. 5. - Joana Portugalska, princeza i blaženica (* 1452)
• jun/jul - Ivan Crnojević, vladar Crne Gore

Reference

• Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
• Grupa autora, Istorija Crne Gore