Velika nacionalna loža Srbije

Velika nacionalna loža Srbije je jedna od masonskih obedijencija u Srbiji . Pored nje u Srbiji deluje i Regularna velika loža Srbije i Ujedinjene velike lože Srbije. [1]

Istorija slobodnog zidarstva u Srbiji

Iako nema pouzdane arhivske građe smatra se da je prva slobodnozidarska loža postojala u Beogradu krajem 18. veka i da je verovatno radila na turskom jeziku. Njeni članovi su navodno bili Hadži-Mustafa Paša, Janko Katić, Petar Ičko kao i grčki rodoljub Riga od Fere.[2] Slobodnozidarska aktivnost zamire do sredine devetnaestog veka usled sloma Prvog srpskog ustanka. U beogradskoj tvrđavi se 1848. osniva loža ″Ali Koč″ čiji je član bio i Simo Milutinović Sarajlija. „Svetlost Balkana“, prva srpska loža, formirana je 1876. pod zaštitom Velikog Orijenta Italije, pod čijom zaštitom je radila i loža „Srbska zadruga“ osnovana 1881. Njen član je bio i Lazar Paču. Obe lože su usled političkih previranja i Timočke bune uspavane 1883.[3]

Sledeća loža formirana na srpskom tlu bila je „Sloga, rad i postojanstvo“ koju su uglavnom činila braća prethodne dve uspavane lože. [4] Pojedini članovi ove Lože zbog neslaganja sa Velikim Orijentom Italije istupaju i formiraju novu ložu pod nazivom „Pobratim“, koja se nalazi pod zaštitom Simboličke velike lože Ugarske.[5] Među osnivačima ovog bratstva bili su između ostalih Andra Đorđević, Đorđe Vajfert i Stevan Mokranjac. U Nišu se 1892. osniva loža „Nemanja“ koja je takođe radila pod zaštitom Simboličke velike lože Ugarske. Navodno su za umirenje evropske javnosti nakon ubistva Aleksandra Obrenovića i njegove supruge Drage bili zaslužni masoni, najviše poslanik u Rimu Milovan Milovanović.[6] Presudan korak ka stvaranju samostalne velike lože desio se tokom aneksione krize i opšteg raspoloženja prema Austrougarskoj. [7] Takav raskid doveo je 1909. do formiranja lože „Ujedinjenje“ koja je radila pod zaštitom Velikog Orijenta Francuske.[8] Iako radionica „Pobratim“ nije bila pod zaštitom neke od velikih loža, od nje je u aprilu 1910. nastala loža „Šumadija“. Početkom 1911. godine slobodni zidari Srbije odlučili su da Vrhovni savet Grčke bude Velika masonska vlast koja će obezbediti konačnu samostalnost srpske masonerije.[9] Naredne godine su su srpski masoni preuzeli Drevni i prihvaćeni Škotski obred, pročitan je grčki patent o formiranju Vrhovnog saveta Srbije, Đorđe Vajfert je izabran za suverena velikog komandera i velikog majstora Vrhovnog saveta Srbije, a tom prilikom reaktivirana je loža „Sloga, rad i postojanstvo“ koja je taj put stavljena pod zaštitu Vrhovnog saveta Srbije. Isto su uradile i radionice „Pobratim“ i „Šumadija“.[10] Konačno priznanje usledilo je na Internacionalnoj konferenciji saveznih Vrhovnih saveta Škotskog reda održanoj oktobra 1912. u gradu Vašingtonu. Od tog trenutka sve lože u Srbiji, osim radionice „Ujedinjenje“ koja je i dalje bila pod zaštitom Velikog Orijenta Francuske, radile su pod zaštitom Vrhovnog saveta Srbije.

Loža Jugoslavija

Nakon pauze u radu usled balkanskih ratova i Prvog svetskog rata u Zagrebu je 1919. održana vanredna skupština svih srpskih, hrvatskih i slovenačkih loža koje su proglasile zajedničku Veliku ložu Jugoslavije. Sedište Lože bilo je u Beogradu.[11] Prvi veliki majstor bio je guverner Narodne banke Đorđe Vajfert i veruje se da je na početku svog postojanja ova loža brojala oko 300 članova. Velika loža Jugoslavije bila je 1926. u Beogradu domaćin Međunarodnog masonskog kongresa nazvanog „U znaku mira“, kojem je prisustvovalo 56 predstavnika dvadeset nacionalnih obedijencija iz evropskih država kao i dve prekomorske obedijencije. [12] Humanitarni rad tadašnje lože ogledao se u osnivanju doma za siročad i obrazovni centar „Sveti Sava“ za decu iz južne Srbije. Otvorena je ustanova za gluvonemu decu „Kralj Dečanski“, zatim fondacija „Sveti Đorđe“ za pomoć deci i ratnim invalidima. Stvarani su savezi za borbu protiv tuberkuloze, prosjačenja kao i akcija pomoći nezaposlenima pod imenom „Hleb nasušni“. Sredinom tridesetih godina bilo je oko hiljadu članova koji su radili u preko dvadeset loža. Sa porastom međunarodnih tenzija i očekivanjem novog svetskog sukoba kao i pritiskom nacističke Nemačke na tadašnju Kraljevinu, slobodni zidari su shvatili kakav bi bio odnos nove vlasti prema njima, tako da je Loža Jugoslavije 22. juna 1940. donela odluku o samouspavljivanju.[13] Mnogi masoni su otišli u emigraciju, a Vladimir Ćorović je poginuo 12. aprila 1941. kada je avion u kojem je leteo oboren iznad Grčke. Slobodno zidarstvo u Srbiji probuđeno je 23. juna 1990. kada je ponovo formirana Velika loža Jugoslavije.[14] Lože koje su radile pod zaštitom VLJ suː

  • Loža Sloga, rad i postojanstvo (1883), Orijent Beograd
  • Loža Pobratim (1890), Orijent Beograd
  • Loža Budućnost (1896), Orijent Sombor
  • Loža Aurora (1905), Orijent Vršac
  • Loža Šumadija (1910), Orijent Beograd
  • Loža Alkotaš-stvaranje (1910), Orijent Subotica
  • Loža Istina (1921), Orijent Beograd
  • Loža Dositej Obradović (1925), Orijent Beograd
  • Loža Preporođaj (1926), Orijent Beograd
  • Loža Mitropolit Stratimirović (1926), Orijent Novi Sad
  • Loža Maksim Kovalevski (1926), Orijent Beograd
  • Loža Stela Polaris (1928), Orijent Subotica
  • Loža Vojvodina (1931), Orijent Zrenjanin
  • Loža Banat (1937), Orijent Pančvo
  • Loža Čovečnost (1940), Orijent Beograd[15]

Velika nacionalna loža Srbije

Iѕ Velike lože Jugoslavije 1997. se izdvaja grupa slobodnih zidara i uz pomoć Velike lože Francuske formira Veliku nacionalnu ložu Jugoslavije. Promenom imena države ova loža je još dva puta menjala ime i to u Veliku nacionalnuložu Srbije i Crne Gore i na kraju u ime koje nosi i danas: Velika nacionalna loža Srbije (VNLS) koja radi pod zaštitom Vrhovnog saveta Srbije koji zastupa Škotski red od 33°. Lože koje rade pod zaštitom VNLS-a suː

  • Loža Pobratim - Beograd
  • Loža Đorđe Vajfert - Beograd
  • Loža Svetlost Balkana - Prijepolje
  • Loža Dositej - Novi Sad
  • Loža Nemanja - Niš
  • Loža Bratstvo - Šabac
  • Loža Dragan Malešević Tapi - Beograd
  • Loža Mudrost - Beograd
  • Loža Svitanje - Bijeljina
  • Loža Sveti Jovan Krstitelj - Banja Luka
  • Loža Timakum - Knjaževac
  • Loža Sloboda - Beograd
  • Loža Slobodan Jovanović - Niš
  • Loža Konstantin Veliki - Niš[16]

Zvanično glasilo Velike nacionalne lože Srbije je Sirijus (časopis).

Reference

  1. ↑ „Slobodno zidarstvo u Srbiji”. Slobodno zidarstvo u Srbiji - bagremov-hlad.net. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-03. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  2. ↑ „Istorija Slobodnog zidarstvo u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-08. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  3. ↑ „Istorijat Slobodnog zidarstva”. Istorijat Slobodnog zidarstva- uvls.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-21. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  4. ↑ „Istorijat Slobodnog zidarstva”. Istorijat Slobodnog zidarstva- uvls.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-21. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  5. ↑ „Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-08. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  6. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  7. ↑ „Nacionalna revija”. Nacionalna revija - nacionalnarevija.com. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  8. ↑ „Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-08. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  9. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  10. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  11. ↑ „Istorijat Slobodnog zidarstva”. Istorijat Slobodnog zidarstva- uvls.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-21. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  12. ↑ „Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-08. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  13. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  14. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  15. ↑ „Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-08. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 
  16. ↑ „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala na datum 2011-12-11. Pristupljeno 9. 12. 2011.. 

Literatura

  • Zoran Lj Nikolić: Masonski simboli u Beogradu, „Službeni list Srbije i Crne Gore“
  • Zoran Nenezić: Masoni u Jugoslaviji (1764-1980), „Narodna knjiga“

Spoljašnje veze

  • Zvanični sajt Velike Nacionalne Lože Srbije Arhivirano 2011-12-11 na Wayback Machine-u
  • Zvanični sajt Ujedinjenih Velikih Loža Srbije Arhivirano 2015-02-09 na Wayback Machine-u
  • Zvanični sajt Regularne Velike Lože Srbije Arhivirano 2011-12-13 na Wayback Machine-u
  • Slobodno zidarstvo u Srbiji Arhivirano 2011-12-03 na Wayback Machine-u
  • „Šestar“ 1924—1939, glasilo Velike lože Jugoslavije, Digitalna Narodna biblioteka Srbije