Svilajnac

Svilajnac
Trg Mare Resavkinje
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pomoravski
Opština	Svilajnac
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	9395
Geografija
Koordinate	44°13′28″N 21°11′30″E / 44.224333°N 21.191666°E / 44.224333; 21.191666
Svilajnac Svilajnac (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	35210
Pozivni broj	(+381)035
Registarska oznaka	SV

Koordinate: 44° 13′ 28" SGŠ, 21° 11′ 30" IGD

Svilajnac je gradsko naselje u Srbiji koje administrativno pripada opštini Svilajnac u Pomoravskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 9395 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 9622 stanovnika).

Istorija

Plodna područja Velike Morave i Resave bila su naseljena još u najdavnijim vremnima. Na tim prostorima živeli su prvo Tračani, koje su pokorili Rimljani i osnovali svoju provinciju Gornju Mezanu. Sloveni rano naseljavaju Resavu, gde su poznati kao Braničevci i Moravci. Za Resavu je posebno važan period od Srpske despotovine, kada je ovaj kraj doživeo zavidan ekonomski i kulturni prosperitet. Prvi pisani istorijski spomnici o resavskim selima potiču iz 15. veka. Svilajnac se prvi put spominje 1467. godine, kao selo "Svilajnac sa 30 kuća". Smatra se da je selo dobilo ime Svilajnac zbog toga što su se njegovi žitelji bavili uzgojem svilenih buba i proizvodili svilu. Po dokumentima iz 1718. godine, Svilajnac ima svega 12 domova, a 1733. godine selo u resavskoj prohiji ima 28 domova. Godine 1930. zapisano je da je Svilajnac varoš na reci Resavi i da se varoš deli na: Čaršiju, Bojaču, Vlaovačku malu, Donji kraj, Zapis i Cigansku malu. Svilajnac u tom trenutku ima 1187 kuća sa 5356 duša. Svilajnac je oduvek bio poznati trgovački i zanatski grad. Danas je to opštinski centar u plodnoj resavskoj i moravskoj dolini. Kao značajan industrijski centar Srbije zadržao je duh starih vremena i uz razvoj zanatsva i trgovine u gradu su nikli mnogobrojni ugostiteljski objekti. I danas se ugostiteljski objekti uređuju i prilagođavaju klijenteli. Početkom 11-og veka u blizini današnjeg područija grada Sviljanca živeo je Ceregano, jedan turčin. On je bio poznat po tome što bi obezglavljivao srbe i nakon bacio u svoju rupu, danas zvana ''Cereganova rupa'', koja se nalazi na kraju Jablanačke ulice u Svilajncu.

Geografija

Svilajnac se nalazi na oko 100 kilometara od Beograda u smeru jug-istok, na obalama Velike Morave i Resave. Grad ima 9.395, a cela opština oko 25.511 stanovnika.

Svilajnac se nalazi na 103 metara nadmorske visine, na koordinatama 44° 13′ 46" severne geografske širine i 21° 11′ 50" istočne geografske dužine.

Opština Svilajnac je prirodno - geografski kombinacija ravničarskog i brežuljastog reljefa, sa umerenom klimom i plodnim zemljištem, što je dobra osnova za najvažniju delatnost Donje Resave - poljoprivreda. Nalazi se na mestu gde dolina Resave srasta sa dolinom Velike Morave. Naselje Svilajnac, kao centar istoimene opštine sa 22 naselja i površinom od 32.640 hektara, nalazi se u Istočnoj Srbiji u široj zoni ravničarskog dela velikomoravske doline, koja prestavlja okosnicu prostornog razvoja republike, dugoročno posmatrano. Sa druge strane, na oko 4 km nizvodno od Svilajnca u Veliku Moravu se uliva reka Resava, koja protiče kroz grad i svojom dolinom otvara - širi nizijski deo oslonjen na moravsku niziju, po čemu se čitava nizija naziva Resava.

Privreda

Vekovima su trgovina i poljoprivreda glavne delatnosti, pa i danas.

Kultura

Pomoravlje je relativno bogato spomenicima srednjovekovne kulture, jer je to bila pozornica vaznih istorijskih zbivanja. U trećoj četvrtini 13. veka, pod udarcima Turaka, ekonomski, politički i kulturni centar pomera se na sever u oblasti Zapadne i Velike Morave. Udaljeni od izvornih oblasti Raške i makedonske škole, odnosno srpsko-vizantijske škole, moravski neimari stvaraju nove arhitektonske kombinacije u kojima koriste tekovine svojih prethodnika, ali ih u isto vreme osvežavaju novim elementima istočnjackog porekla. Tako nastaje nova arhitektonska škola pod imenom moravska škola. U neposrednoj blizini Svilajnca nalazi se značajna škola-manastir Manasija. Ostali manje poznati manastiri su Tomić, Zlatenac i Miljkov manastir.

Pozorište

• Centar za kulturu Svilajnac

Biblioteke

• Resavska biblioteka Svilajnac

Znamenitosti

• Spomenik Mari Resavkinji
• Spomenik Stevanu Sinđeliću
• Aleja palih boraca

Obrazovanje

Počeci prosvetiteljskog rada u Svilajncu vezani su za prve decenije 19. veka. Svilajnac još u Karađorđevo vreme dobija Malu školu (osnovnu), mada prvi zvanični podaci govore da se o školstvu u Svilajncu može govoriti tek od 1818, kada knez Miloš šalje prvog učitelja.

Brz ekonomski razvoj doprineo je proglašenju Svilajnca za varošicu 1846. godine. Svilajnčani su shvatili koliki je značaj kulturno-prosvetiteljskog rada pa se 1857. god otvara Škola za žensku decu. Na Cveti 1860. godine otvorena je i Nedeljna škola, koju su pohađali kalfe i šegrti.

Značajan datum je i otvaranje Čitaonice omladine resavske, 3. aprila 1868. godine. Tu je nikla ideja da se otvori Gimnazija u Svilajncu. Posle mnogo truda, Svilajnčani dobijaju Gimnaziju.

U periodu od 1960. do 1964. Gimnazija je radila kao istureno odeljenje Gimnazije u Jagodini. Godine 1977. Gimnazija i Škola za KV radnike se integrišu u OUR, , Dragoš", a 1987. godine formiran je Obrazovni centar usmerenog obrazovanja i vaspitanja „Laza Stojanović".

Od Obrazovnog centra 1. aprila 1987. formirane su dve samostalne škole – Poljoprivredna škola i škola "Laza Stojanović". Od 1990. Gimnazija u Svilajncu vodi se kao istureno odeljenje Gimnazije u Ćupriji, a u okviru Mašinske škole. Danas je gimnazija deo Srednje škole "Svilajnac" u Svilajncu.

Obrazovni centri u Svilajncu:

• Poljoprivredno-veterinarska škola Svilajnac
• Gimnazija Svilajnac
• Srednja škola Svilajnac

Osnovne škole u Svilajncu:

• OŠ Jovan Jovanović Zmaj

Demografija

U naselju Svilajnac živi 7431 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,5 godina (38,3 kod muškaraca i 40,6 kod žena). U naselju ima 3141 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,99.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			8930	95.05%
Romi			182	1.93%
Crnogorci			31	0.32%
Hrvati			29	0.30%
Makedonci			22	0.23%
Jugosloveni			14	0.14%
Rumuni			9	0.09%
Vlasi			5	0.05%
Slovenci			4	0.04%
Bugari			3	0.03%
Muslimani			2	0.02%
Ukrajinci			1	0.01%
Mađari			1	0.01%
Albanci			1	0.01%
nepoznato			95	1.01%

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 5046 [1] 1953. 5049 1961. 5895 1971. 7762 1981. 9340 1991. 9622 8568 2002. 10497 9395

Istaknute ličnosti

• Miroslav Pantić, akademik
• Toplica Spasojević, privrednik i bivši predsednik Crvene Zvezde

Reference

Vanjske veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)
• http://www.svilajnac.com Arhivirano 2004-06-12 na Wayback Machine-u
• http://www.svilajnac001.co.rs
• http://www.kdsvilajnac.g0g.net
• Poljoprivredno-veterinarska škola
• Gimnazija Svilajnac

Naseljena mesta opštine Svilajnac
Bobovo • Bresje • Vojska • Vrlane • Gložane • Grabovac • Dublje • Dubnica • Đurinac • Kupinovac • Kušiljevo • Lukovica • Mačevac • Proštinac • Radošin • Roanda • Roćevac • Svilajnac • Sedlare • Subotica • Troponje • Crkvenac