Debeljača

Debeljača
Kalvinistička crkva u selu
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Južnobanatski
Opština	Kovačica
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	4913
Gustina stanovništva	100 st./km²
Geografija
Koordinate	45°04′10″N 20°36′00″E / 45.069333°N 20.6°E / 45.069333; 20.6
Nadmorska visina	75 m
Površina	53,5 km²
Debeljača Debeljača (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	26214
Pozivni broj	013
Registarska oznaka	PA

Koordinate: 45° 04′ 10" SGŠ, 20° 36′ 00" IGD

Debeljača (mađ. Torontálvásárhely, Debellács) je trgovište i varoš u Srbiji u opštini Kovačica u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 4913 stanovnika.

Istorija

Debeljača se kao naselje prvi put javlja u pisanim dokumentima iz 1660. godine. Do sredine 18-og veka ona je predstavljala zakupljenu pustaru pod različitim imenima: Develak, Debeljak, pa Debeljačka pustara. Međutim, njen kontinuirani razvoj može se pratiti tek od druge polovine 18-og veka do danas.
Ukidanjem Potisko-pomoriške vojne granice Carska komora od 1768. do 1774. godine na ovo mesto doseljava Srbe graničare. Nakon nekoliko godina Srbi napuštaju ovo naselje i ono od 1783. godine postaje ponovo pustara.

Godine 1794. Carska komora ovde naseljava mađarsko stanovništvo iz severnog potisja. Četiri decenije nakon toga (1838. godine) ovim krajem hara kolera i broj stanovnika se naglo smanjuje. Godine 1848/49. usled sukoba sa generalom Knićaninom, mađarsko stanovništvo napušta Debeljaču i odlazi u svoju postojbinu.

Nakon okončanih ratnih sukoba u naselje se vraća veći deo mađarskog stanovništva i sa starosedeocima Srbima formira novu etničku strukturu. Od tada pa do danas u Debeljači živi najveći broj Mađara, a zatim su po broju zastupljeni Srbi i ostali narodi. Nakon ratnih sukoba 1888. godine Debeljača dobija novo mađarsko ime Torontalvašarhelj. Ovo ime je zadržala do 20-og veka, kada ponovo postaje Debeljača. Početkom 20-og veka ovo mesto je imalo oko 1400 kuća, sa oko 5170 stanovnika. Naselje je tada imalo građansku čitaonicu, udruženje zanatlija, dve kreditno-štedne banke, dve ciglane i parni mlin. U to vreme Debeljača je u ovom kraju, svojim razvojem i izgledom naselja bila ispred drugih mesta Južnog Banata.

Od starog nasleđa varoši i njegovih žitelja do današnjih dana zadržao se čuveni debeljački vašar, koji od druge polovine 19-og veka predstavlja najveću manifestaciju te vrste u okolini. ^[1]

Demografija

U naselju Debeljača živi 4201 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,6 godina (37,6 kod muškaraca i 41,6 kod žena). U naselju ima 1959 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,72.

Naselje važi za jedno od multinacionalnih, s obzirom da u njemu živi više od 17 različitih nacionalnosti.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika




1948.	6143	^[2]
1953.	6433
1961.	6789
1971.	6413
1981.	6413
1991.	5734	5596
2002.	5496	5325

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Mađari	2836	53.25%
Srbi	1735	32.58%
Jugosloveni	196	3.68%
Romi	170	3.19%
Slovaci	85	1.59%
Hrvati	39	0.73%
Crnogorci	20	0.37%
Makedonci	13	0.24%
Rumuni	7	0.13%
Albanci	7	0.13%
Nemci	5	0.09%
Muslimani	4	0.07%
Slovenci	3	0.05%
Rusi	3	0.05%
Rusini	2	0.03%
Ukrajinci	1	0.01%
Bugari	1	0.01%
nepoznato	13	0.24%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[3]


	m	ž
?	15	9
80+	40	77
75-79	57	130
70-74	98	114
65-69	138	174
60-64	143	173
55-59	148	159
50-54	197	203
45-49	229	199
40-44	193	183
35-39	165	153
30-34	186	171
25-29	166	150
20-24	198	176
15-19	204	177
10-14	180	171
5-9	177	115
0-4	136	121
prosek	37.6	41.6

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	1927	2103	2258	2209	2284	2045	1959

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	478	513	393	364	130	51	19	6	2	3	2.72

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	2177	628	1323	104	110	12	2248

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	358	1331	436	114	9

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1204	375	-	-	533	9	28	96	5	33
Ženski	693	176	-	-	302	2	4	74	9	9
Oba	1897	551	-	-	835	11	32	170	14	42
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	16	13	11	5	27	-	-	51
Ženski	2	8	12	36	33	9	1	-	16
Oba	4	24	25	47	38	36	1	-	67

Reference

↑ Izvor:Opština Kovačica „Naseljena mesta“ Istorija Debeljače (2009g)
↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7