1733

Ovo je članak o godini 1733.

Godina 1733 (MDCCXXXIII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 4. 1. - Umro je hrvatski ban Ivan V. Drašković, nasljediće ga ugarski velikaš Josip Esterházy (do 1741).
• 13. 1. - Umro kralj Ayutthaye Thai Sa. Njegov brat Borommakot pokreće rat protiv svojih nećaka i uzima prestol (do 1758).
• 27. 1. - U Londonu izvedena Händelova opera "Orlando".

• 1. 2. - U Varšavi umire poljski kralj August II Jaki, a čijeg nasljednika mora odrediti Sejm, što izaziva borbu između pristaša njegovog sina, saksonskog prijestonasljednika Augusta i bivšeg kralja Stanislawa I Leszcynskog, u koju će se uključiti evropske velesile.
• 12. 2. - James Oglethorpe, koji je prošle godine dobio povelju za koloniju Georgia, osniva Savannu, prvi glavni grad teritorije.
• 15. 2. - Osmansko-persijski rat : persijski general Nader Afšar započinje veliku opsadu Bagdada (do jula).
• februar, april, avgust - Ruska Velika severna ekspedicija: grupe Špangberga, Beringa, odn. akademska grupa kreću na put istraživanja istočnih krajeva Sibira i zapadnih obala Aljaske (do 1743).

• mart - Teodor Andrzej Potocki, nadbiskup Gnieznog i primas Poljske, pristaša Lesczynskog, saziva plemićku skupštinu u svrhu izbora kralja.
• 12. 3. (j.k.?) - Carica Ana Ivanovna zove Srbe u Srpski husarski puk.^[1]
• 25. 3. - U Velikoj Britaniji stupa na snagu Zakon o sudskim procedurama - engleski jezik je obavezan u sudovima, umesto pravnog francuskog i latinskog.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 6. 4. - Britanski premijer Robert Walpole je zbog velikog otpora prinuđen povući predlog Zakona o akcizi (trošarini), kojim bi bili opterećeni vino i duvan i koji bi omogućio carinicima da pretresaju privatne domove u potrazi za neoporezovanom robom (ovo će uticati na otpor Zakonu o taksenim markama 1765. u Americi).
• april - Poljski konvokacioni Sejm zabranjuje kandidaturu stranaca za prestol - to isključuje sina prethodnog vladara, kao i portugalskog princa Manuela.

• 1. 5. - U Pruskoj se uvodi kantonalni sistem: svaki regrutni okrug daje jednu regimentu, pruska vojska se udvostručava (ukinuto 1813).
• 17. 5. - U Velikoj Britaniji potpisan Zakon o melasi, kojim se uvodi taksa na melasu uvezenu iz nebritanskih kolonija, pre svega francuskih karipskih u britanske američke kolonije - pretnja za industriju ruma u Novoj Engleskoj, ali ovi pribegavaju švercu.

• 12. 6. - Pruski prestolonaslednik Fridrik se mimo svoje volje oženio Elizabetom Kristinom (kraljevski par 1740-86).
• 15. 6. - Danska zapadnoindijska kompanija kupuje od Francuske napušteno karipsko ostrvo Saint Croix. (→ Danski Antili, od 1917. Američki Djevičanski otoci).
• 15. 6. - Habsburške trupe napuštaju Korziku. Đenova daje neke ustupke, ali do nove pobune dolazi sledeće godine.
• 15. 6. - U Londonu je pod pokroviteljstvom krunskog princa Fredericka osnovana Opera plemstva, kompanija na čelu sa Nicolom Porporom, nasuprot kralju Georgu II koji podržava Kraljevsku akademiju muzike na čelu sa Handelom (Akademija bankrotira sledeće godine a nova družina 1737).
• 17. 6. - Cúcuta u današnjoj Kolumbiji je osnovana kao parohija San José de Guasimales.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 15. 7. - Uragan pogodio špansku flotu s blagom kod Florida Keysa, stradalo je 17 brodova.
• 19. 7. - Osmansko-persijski rat: u Bici kod Samarre, osmanski general Topal Osman-paša je potukao Nadera, što vodi podizanju opsade Bagdada.
• 30. 7. - Osnovana prva masonska loža na teritoriji budućih SAD.

• 11. 8. - Ruske trupe pod maršalom Lacyjem prelaze poljsko-litvansku granicu kako bi poduprle mladog Augusta na izbornom Sejmu.
• avgust - Beogradski biskup Anton grof Turn-Valsasina premešten u Pečujsku biskupiju, a u Beograd dolazi Anton grof Engel od Vagrajna (do 1736).^[2]
• 19. 8. - Löwenwoldeov ugovor: Rusija i Austrija podržavaju Augusta III za poljskog kralja

• 5. 9. - U Napulju prikazana Pergolesijeva ozbiljna opera Il prigionier superbo, ali ostao je upamćen intermeco, komična La serva padrona ("Služavka gospodarica"), uzor za opera buffa.
• 8. 9. - Blagdan Gospe od zdravlja u Algemesíju u Valenciji - prvi put se spominje igra muixeranga.
• 12. 9. - U Varšavi, 12.000 poljskih plemića za novog kralja izabire Stanislawa Lesczynskog, koga je prije toga javno bila podržala Francuska (Leszczyński je punac Luja XV).
• 25. 9. - Jak zemljotres pogodio Beograd.
• 26. 9. - Tajni Torinski ugovor: Francuzi će pomoći Savoji u zauzimanju Milana, u zamenu za pravo prolaza.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 5. 10. - 3000 poljskih plemića koje je iz Varšave prešlo u susjednu Pragu pod zaštitu ruske vojske, za novog poljskog kralja izabire Augusta III, koga je također bilo podržalo Sveto Rimsko Carstvo (austrijski Habsburgovci).
• 10. 10. - Francuska objavljuje Svetom Rimskom Carstvu i Saskoj rat, čime započinje Rat za poljsko nasljedstvo. Francuskoj se pridružuju Španjolska i Savoja. Britanija i Nizozemska ostaju neutralni.
• 12. 10. - Francuzi zauzeli Nancy, glavni grad Vojvodstva Lorena.
• 24. 10. - Rat za poljsko nasljedstvo (RzPN) - talijanski teatar: Franko-savojske trupe ulaze na milansku teritoriju.
• 24 - 26. 10. - Bitka kod Kirkuka ili Agh-Darbanda: ubedljiva persijska pobeda gen. Nadera nad Osmanlijama, pri čemu gine Topal Osman-paša. Nader je ne može iskoristiti zbog Mohammad Khan Baluchove pobune na jugu Persije.
• 14 - 28. 10. - RzPN: Francuzi pod Berwickom opseli i zauzeli Kehl na Rajni prekoputa Strasbourga - ipak zimuju sa francuske strane Rajne, da ne bi izazvali Britance.
• 31. 10. - Umro Eberhard Ludwig, vojvoda Württemberga, nasleđuje ga rođak Karl Alexander, trenutno guverner Srbije (do 1737). General Maruli privremeno dolazi na čelo Beogradske administracije (do 1738).^[3]

• 3. 11. - Franko-savojske trupe zauzele milanski grad, dok je austrijski guverner zadržao tvrđavu. Sledeća tri meseca se uklanjaju preostale austrijske utvrde u vojvodstvu.
• 7. 11. - Ugovor iz Escoriala je prvi Obiteljski pakt španjolskih i francuskih Burbona: španjolski prinčevi bi dobili stare posjede u Italiji.
• 7. 11. - Knez Monaka Jacques I je i formalno abdicirao u korist svog 13-godišnjeg sina Honoréa III - obojica žive u Parizu, regent u Monaku je dečakov ujak Antoine Grimaldi, sve do 1784.
• 23. 11. - Pobuna robova, Akwamua iz dan. Gane, na danskom antilskom otoku Sankt Jan - vladaju većim dijelom otoka do maja.

Kroz godinu

• Pravilo za protoprezvitere: vrše nadzornu vlast nad malim ili trivijalnim školama, utiču na roditelje da školuju decu i da imućni zaveštaju deo imetka školama. Na poziv mitropolita V. Jovanovića, sa Kijevsko-mohilevske akademije na jesen stižu učitelji bogoslovlja, filozofije i retorike^[4], uključujući i Emanuel Kozačinski.^[5] Sholastička gimnazija u Sremskim Karlovcima (1733-1739) je "prvo žarište nove, barokne književne kulture" kod Srba.^[6]
• Pored redovnih škola u Beogradu, u Srbiji se pominju škole u Grockoj i Požarevcu.^[7] Jezuitska gimnazija u Beogradu ima 60 đaka.^[8]
• Mitropolitska biblioteka ima 435 rukopisnih i štampanih knjiga na raznim jezicima.^[9]
• Varaždinski generalat: krajišnici se odupiru pokušajima grofa Cordue da uvede nove statute, vlasti ih ostavljaju na miru jer je počeo rat, pa je zavladao nered.^[10]
• Novopostavljeni komandant Slavonije Franc Anton fon Kevenhiler putuje zemljom, konstatuje da je skoro zapustela i da se niko ne brine o "rackoj naciji" - "monstruozna činovnička privreda" vodi iseljavanju i razbojništvu.^[11]
• U Karlovačkom generalatu se pojavili kuga, oskudica i glad, sledi talas iseljavanja u Slavoniju i Ugarsku.^[12] U Bosni je kuga od prošle godine.
• Gospić je sjedište ličkoga stožera i brigadno mjesto Otočačke pukovnije.
• Gabrijel Patačić obnovio kalačko-bačku nadbiskupiju.
• Treća i završna doseoba Albanaca u Arbanase kod Zadra.
• Crnogorci uzeli mnogo stoke u Konavlima.^[13]
• U Mongoliji je osnovan budistički manastir Manzušir.
• Nauka i tehnika:
  • Charles François de Cisternay du Fay napisao rad o dve vrste naelektrisanja.
  • c. - Chester Moore Hall je koncipirao, a George Bass izradio prvo ahromatsko sočivo, što će John Dollond 1758. patentirati i komercijalizovati.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1733.

• 4. 1. - Ivan V. Drašković, hrvatski ban (* ca. 1660)
• 13. 3. - Johan Zoffany, slikar († 1810)
• 17. 3. - Carsten Niebuhr, istraživač († 1815)
• 24. 3. - Joseph Priestley, pronalazač kisika († 1804)
• 4. 5. - Jean-Charles de Borda, matematičar († 1799)
• 14. 10. - Charles Joseph de Croix, comte de Clerfait, austrijski feldmaršal († 1798)
• Hadži Mustafa-paša, beogradski paša († 1801)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1733.

• 13. 1. - Thai Sa, kralj Ajutaje
• 23. 1. - Hermann Friedrich von Hohenzollern-Hechingen, habsburški feldmaršal (* 1665)
• 1. 2. - August II Jaki, saksonski i poljski kralj (* 1670)
• 4. 3. - Claude de Forbin, francuski admiral, bivši sijamski general (* 1656)
• 14. 4. - Ippolito Desideri, pionir tibetologije (* 1684)
• 18. 5. - Georg Böhm, orguljaš i kompozitor (* 1661)
• 22. 5. - Jacques Bazin de Bezons, maršal Francuske (* 1646)
• 25. 6. - Katarina Ivanovna, starija sestra carice Ane (* 1691)
• 16. 8. - Matthew Tindal, deista (* 1657)
• 11. 9. - François Couperin, kompozitor (* 1668)
• 31. 10. - Eberhard Ludwig, vojvoda Württemberga (* 1676)
• Hadži Halil-paša, bivši veliki vezir, guverner Krita

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

1733 na Wikimedijinoj ostavi