Kościół św. Krzyża i klasztor Bonifratrów w Wilnie
| kościół klasztorny | |||||||||||||||||
 Kościół św. Krzyża | |||||||||||||||||
| Państwo |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Wilno | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie | św. Krzyż | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wilna  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||||||||||||||
 54°41′02,23″N 25°17′05,78″E/54,683953 25,284939 | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Kościół św. Krzyża i klasztor Bonifratrów w Wilnie – kościół położony przy placu S. Daukanto aikšte (przed 1945 – plac Napoleona). Wybudowany w stylu barokowym ok. 1635 dla zakonu bonifratrów. Obecnie należy do zakonu sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Historia
Historia kościoła sięga 1543, kiedy to biskup łucki (i późniejszy wileński) Paweł Algimunt Holszański, zbudował kaplicę nad uznawanym za cudowne źródełkiem, nawiązującym z kolei do popularnej legendy o męczeńskiej śmierci pierwszych franciszkanów w Wilnie w 1345. Sto lat po wzniesieniu kaplicy biskup Abraham Woyna zbudował przy niej szpital a do opieki nad chorymi sprowadził zakon bonifratrów. Zakonnicy przybyli w 1635, rozebrali kaplicę i wznieśli na jej miejscu niewielki kościół, który spłonął w pożarze w 1737[1].
W 1748 kościół został odbudowany; wzniesiono wówczas fasadę z dwiema wieżami i frontonem. Przed fasadą zbudowano kruchtę nakrytą pulpitowym dachem. Z niewielkimi zmianami kościół przetrwał do dziś[1].
W chwili I rozbioru Polski w wileńskim konwencie żyło 14 bonifratrów. Prowadzili oni szpital aż do kasaty zakonu w 1843. Leczył się w nim m.in. hrabia Eustachy Tyszkiewicz.
W 1906 przeprowadzono gruntowny remont kościoła; przesklepiono wnętrze kolebką i pokryto ją sztukaterią. Postawiono nowy ołtarz główny, obok istniejących XVIII-wiecznych ołtarzy bocznych.
W 1924 bonifratrzy powrócili do Wilna i w klasztorze otworzyli przytułek dla starców i jadłodajnię dla ubogich.
Z wybuchem drugiej wojny światowej zakon bonifratrów opuścił Wilno. W 1947 kościół zajęły siostry zakonu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Po 1949 decyzją władz komunistycznych kościół i klasztor zostały zamknięte. Budynek klasztoru przebudowano na mieszkania.
W 1976 kościół przekazano we władanie filharmonii wileńskiej i urządzono w nim salę koncertową.
W 1984 na skwerze pobliżu kościoła postawiono wykonany przez Vladasa Vildziunasa pomnik zasłużonego dla Wilna architekta Wawrzyńca Gucewicza (1753-1798).
Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 świątynię zwrócono kościołowi katolickiemu. Do kościoła ponownie sprowadziły się siostry zakonu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
W 2002 kościół został odnowiony.
Architektura
Kościół św. Krzyża jest niewielką budowlą, odznaczającą się niezwykłą prostotą formy. Fasada, podzielona w pionie i w poziomie na trzy części i akcentowana skromnymi lizenami i gzymsami, ujęta została w dwie rokokowe wieżyczki, zwieńczone niewielkimi hełmami z lukarnami. Fronton i wieżyczki zdobią trzy wielkie, metalowe krzyże o delikatnej ornamentyce.
Do fasady przylega wydatna kruchta, nad którą umieszczony jest obraz Matki Boskiej, będący kopia obrazu znajdującego się wewnątrz świątyni.
Wnętrze świątyni jest jednonawowe, o nisko zawieszonym sklepieniu. Wyposażone w trzy niewielkie ołtarze o wystroju barokowym. W głównym ołtarzu, sięgającym aż do sklepienia, znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej zwany też „Matką Boską Bonifraterską” i krucyfiks. W kościele bije nadal, uważane za cudowne, źródełko.
Do kościoła przylegają zabudowania klasztorne. W ich wschodniej części znajduje się gotycka kaplica; według przypuszczeń wzniesiona na tym miejscu przez biskupa Holszańskiego.
-
1854 -
1863 -
1911 -
-
-
-
Przypisy
Bibliografia
- Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
- Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
- Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.
Linki zewnętrzne
- Kościół św. Krzyża i klasztor bonifratrów w Wilnie w Radzima.org
- p
- d
- e
Architektura Wilna
