Cerkiew św. Mikołaja w Wilnie

Ten artykuł dotyczy cerkwi w Wilnie przy ul. Didžioji. Zobacz też: Cerkiew św. Mikołaja w Wilnie (Łukiszki) – cerkiew pod tym samym wezwaniem w więzieniu na Łukiszkach.

Cerkiew św. Mikołaja

Vilniaus Šv. Nikolajaus Stebukladario palaikų Pernešimo cerkvė

cerkiew parafialna
Fasada cerkwi
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Parafia	Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja
Wezwanie	Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja
Wspomnienie liturgiczne	9/22 maja
Historia Data zakończenia budowy 1514 Data poświęcenia 1866 (po ostatniej przebudowie) Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna
Dane świątyni Styl gotyk, barok, historyzm Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 1
Położenie na mapie Wilna Cerkiew św. Mikołaja
Położenie na mapie Litwy Cerkiew św. Mikołaja
54°40′47,6″N 25°17′19,2″E/54,679889 25,288667
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew św. Mikołaja (Nikolska) (pełna nazwa: Cerkiew Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja Cudotwórcy) – cerkiew prawosławna w Wilnie, jedna ze starszych murowanych świątyń w stolicy Litwy, położona w obrębie Starego Miasta przy ulicy Didžioji (ul. Wielka). Siedziba parafii.

Historia

Pierwszy drewniany obiekt sakralny na miejscu dzisiejszej cerkwi został wzniesiony około roku 1340. Był pierwotnym miejscem pochówku męczenników Antoniego, Jana i Eustachego, których szczątki znajdują się obecnie w cerkwi Świętego Ducha. W 1350, o czym przypomina tablica znajdująca się obecnie w jednej z kaplic cerkwi, nowy, kamienny chram został zbudowany na polecenie Julianny Twerskiej, drugiej żony księcia Olgierda. W 1514 na jego miejscu Konstanty Ostrogski wzniósł zupełnie nową cerkiew, zachowaną do naszych czasów. W 1609 na mocy rozporządzenia Zygmunta III Wazy cerkiew przejęli unici.

W latach 40. XVIII wieku obiekt został zniszczony przez pożar i przebudowany w stylu baroku wileńskiego z wyniosłą smukłą wieżą. W związku z likwidacją Unii w zaborze rosyjskim świątynię przekazano prawosławnym, a sześć lat później zyskała status parafialnej (wcześniej filia soboru św. Mikołaja, dzisiejszego katolickiego kościoła św. Kazimierza).

W 1845 zburzono dom, który zasłaniał cerkiew od strony ulicy^[1]. W 1860 do cerkwi została dobudowana apsyda, a cały obiekt przeszedł gruntowną przebudowę i redekorację wnętrza. Obiektowi nadano styl rusko-bizantyjski z elementami typowymi dla wileńskich obiektów sakralnych. W 1866 odbyło się ponowne poświęcenie tak przebudowanej cerkwi. Głównym inicjatorem tej przebudowy był Michaił Murawiew, który pragnął uczynić cerkwie wileńskie równie wspaniałymi, jak te znajdujące się w Moskwie i zarazem podkreślić przynależność miasta do Rosji. Do dziś na ścianie świątyni znajduje się tablica upamiętniająca te działania Murawiewa, zaś kaplica położona w absydzie nosi wezwanie św. Michała.

W czasach radzieckich cerkiew została zamknięta, jej ponowne udostępnienie wiernym nastąpiło dopiero w 1947. W 1961 została siedzibą liczącej 600 osób parafii. Wcześniej, w okresie 1949–1956 przeszła generalny remont.

Architektura

Obecnie cerkiew reprezentuje styl rusko-bizantyjski z elementami charakterystycznymi dla budowli sakralnych Wilna. Z zewnątrz budynek jest malowany na biało i różne odcienie różu i czerwieni, bogato dekorowany fryzami i płaskorzeźbami. Okna cerkwi, półkoliste lub zakończone ostrym łukiem, są obramowane. Występują również dekorowane w podobny sposób blendy (niektóre z malowanymi wizerunkami świętych). Główne wejście do świątyni prowadzi przez obramowane skromnym portalem półkoliste drzwi, a następnie przedsionek wciśnięty między strzelistą wieżę zwieńczoną złotym krzyżem a dobudowaną w XIX wieku absydę zakończoną kopułą, również z krzyżem oraz z osobnym wejściem. Kopułę otacza rząd cebulasto wykończonych sygnaturek. Wnętrze cerkwi jest halowe.

• 
  Widok cerkwi w XIX wieku, przed przebudową
• 
  Cerkiew po przebudowie, obraz Iwana Trutniewa
• 
  Cerkiew przed przebudową (1801-1850)

Przypisy

Bibliografia

• Szlewis G., Православные храмы Литвы, Свято-Духов Монастыр, Vilnius 2006, ISBN 9986-559-62-6, ss. 54–59.