Mehmed Emin Resulzâde

Mehmed Emin Resulzade
Azerbaycan Millî Şurası Başkanı
Görev süresi
27 Mayıs 1918 - 7 Aralık 1918
Yerine geldiği Makam oluşturuldu.
1. Müsavat Partisi Başkanı
Görev süresi
1911 - 6 Mart 1955
Yerine geldiği Makam oluşturuldu.
Yerine gelen Mirza Bala Mehmedzade
1. Himmet Partisi Merkezi Komitesi Başkanı
Görev süresi
1904 - 1907
Yerine geldiği Makam oluşturuldu.
Yerine gelen Neriman Nerimanov
Kişisel bilgiler
Doğum Muhammed Emin Ahund Hacı Molla Alakbar oğlu Resulzade
31 Ocak 1884(1884-01-31)
Bakü, Rus İmparatorluğu
Ölüm 6 Mart 1955 (71 yaşında)
Ankara, Türkiye
Ölüm nedeni Diabet
Defin yeri Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara
Partisi Müsavat Partisi
Evlilik(ler) Ümbülbanu Resulzade
Çocuk(lar) Azer Resulzade
Resul Resulzade
Latife Resulzade
Halide Resulzade
Yaşadığı yer Bakü, Tiflis, Tahran, Ankara
Mesleği gazeteci, politikacı
Dini İslam
İmzası

Mehmed Emin Resulzâde (Azerice: Məhəmməd Əmin Rəsulzadə /mæmˈmæd æˈmin ɾæsulzɑːˈdæ/  ( [[:Media:|dinle]]); 31 Ocak 1884 - 6 Mart 1955), Azerbaycanlı devlet adamı ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurucularından biridir.

Müsavat Partisi'nin kurucu genel başkanı olan Resulzâde, Mayıs-Aralık 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Millî Şurası Başkanı olarak görev yapmıştır.[1] Resulzâde Azerbaycan'ın ulusal bağımsızlık hareketine öncülük etmesinden dolayı Azerbaycan tarihinin en önemli şahsiyetleri arasındadır. Onun "Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez!" ifadesi XX. yüzyılda Azerbaycan'daki bağımsızlık hareketinin sloganı haline geldi.[2][3][4]

Hayatı

Gazetecilik hayatı

Babası Hacı Molla Alekber Resulzade, annesi ise Zinyet Zal'dır. İlk eğitim ve öğretimini ailesi yanında alan Mehmed Emin Resulzade, sonradan Teknik okula katılmıştır. 1902'de "Müslüman Gençlik" kurumunu kurmuştur. 1903'te ilk makalesi "Şark-i Rus" gazetesinde yayınlanmıştır. Sonradan "Hayat", "İrşad", "Terakki" ve başka gazetelerde makaleler yazmış, "Tekamül" (Bakü), "İran-i Nov" (Tahran), "Açık Söz" (Bakü 1915-1917), İstanbul'da yayınlanan "Yeni Kafkasya" (1923-1928), "Azeri Türk" (1928-1929), "Odlu Yurd" (1929-1931) ve 1933-1939'da Berlin'de yayınlanan "Kurtuluş" dergilerinin ve "İstiklal" gazetelerinin kurucusu olmuştur. 1952'de ise Mehmed Emin Resulzade rehberliği ile "Azerbaycan" dergisi kurulmuştur.

İran'da kaldığı 1908-1911 döneminde meydana gelen İran inkılabı sonrası isyancıların hürriyet ordusu Tahran'a girmiş ve İran'da meşrutiyet ilan edilmişti. Mehmed Emin, Tahran'da günlük çıkardığı Batılı tarzdaki ilk gazete olan "Yeni İran" (İran-ı Nev) gazetesinin müdürü ve başyazarı olmasına rağmen, bu girişimden vazgeçerek Türkiye'ye gelmiştir.

Mehmed Emin Resulzade'nin gazeteci kimliğinin dışında yazdığı, birtakım kitaplar da yayınlanmıştır. Bunlardan biri olan, "Azerbaycan Cumhuriyeti" adlı kitabını 1922'de Türkiye'de yayınlamıştır.

Siyasi hayatı

Rus-Japon Savaşı'nda Çarlık hükûmetinin yenilmesi Rusya'daki diğer milletler arasında özgürlük hareketleri yaratmış olmasına rağmen, hükûmet toparlanıp 1907 sonlarında bu tip siyasi faaliyetler gösteren kişileri izlemeye almıştır. Bu izlenenlerden biri olan Mehmed Emin Resulzade, 1908-1911 yılları arasında İran'da çalışıp, Settar Han harekâtı ile yakından ilgilenmiştir.

1911-1913'te İstanbul'da Türk Ocağı'nda çalışmıştır. 1913 yılında Bakü'ye döndü. Yine basın alanında faaliyetlere devam ettiği gibi, Müsavat Partisi ile de siyaset yapmaya başlamıştır. 1918'deki Ekim Devrimi sonrasında meydana gelen otorite boşluğunda, 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan'ın bağımsızlığını ilan etmiş, sonrasında Azerbaycan Millî Şurası başkanı olmuştur. Kurduğu devlet müslüman dünyasının ilk laik devleti ve Müslüman ülkeler arasında kadına ilk seçme ve seçilme hakkını veren devlettir.[kaynak belirtilmeli] Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı süresince birçok reform yapmıştır.

Toparlanan Sovyet Rusya'nın Kızıl Ordu'su 27 Nisan 1920'de Azerbaycan'a girerek, ülkeyi 1991'e kadar sürecek olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti idaresine aldı. İşgal olayı sonrası tutuklanarak hapse atılan Mehmed Emin Resulzade'nin cezası, 1922 yılında Josef Stalin'in isteğiyle idam cezasından sürgüne çevrilmiştir. Sürgün hayatını; Türkiye'nin, Polonya'nın ve Almanya'nın bazı şehirlerinde geçiren Resulzade, Azerbaycan'ın bağımsızlığı uğrundaki çalışmalarına devam etmiştir.

Bir süre Nazilerle irtibat kuran Resulzade, 1947'de Türkiye'ye gelerek, 1949 yılında "Azerbaycan Kültür Derneği"ni kurmuştur. 6 Mart 1955 tarihinde Ankara'da son yolculuğuna uğurlandı.

Fikirleri

  • Millî Kültürün esasına dayanması ve millî demokratik Türk devletçiliği temeli üzerine kurulması itibarıyla Azerbaycan'ın kurucusudur.
  • Yıkıcı ve çökertici enternasyonalist ve kozmopolit fikirlerin önüne ancak millî bünyeyi kuvvetlendirmek ve sağlamlaştırmak suretiyle geçilebilir. Milletçilik fikri, en tabii, en medeni ve en ileri bir fikirdir. İlim ve kültürün gelişmesini ve yayılmasını engellemek şöyle dursun, bu gelişme ve yayılmanın en müessir ve en kuvvetli bir amilidir. Hem de insanlık kültürünün en tabii en normal inkişaf yoludur.
  • Ey Gençlik! Senin uhdende Büyük bir vazife var: Senden evvelki nesil yoktan bir bayrak, mukaddes bir ideal remzi yarattı. Onu bin müşkülatla yücelterek dedi ki: Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez! Elbette ki, sen onun ümidini kırmayacak, bu gün parlamento binası üzerinden Azerilerin yanık yüreklerine inmiş bu bayrağı tekrar o bina üzerine dikecek ve bu yolda ya gazi veya şehit olacaksın!

Atatürk için diyor ki:

"Ne İngiliz himayesi, ne Amerika mandası altında değil, o kurtuluşu yalnız hakimiyeti milliyeye müstenid, bilakayduşart müstakil bir Türk devleti tesis etmekte görmüştü. Onun dileği 'Ya ölüm, Ya istiklal' idi. Anadolu'ya o bu dilekle geçti, efsanevi İstiklal Harbi'ni başaran baş kahraman, Çanakkale zaferi üzerine, Sakarya ve Dumlupınar gibi zafer taçlarıyla bezendi. Tarihin üç büyük imparatorluğunu dizleri altına alarak istedikleri gibi parçalayan galipler, bir avuç Anadolu mücahitleri karşısında ricate mecbur kaldılar! "Başındaki kumandanı kaçmadıkça, Türk neferi hiçbir zaman kaçmaz" diyen büyük kumandanın sözü doğru çıktı. Ölüm beratı "Sevr" yırtıldı, istiklal vesikası "Lozan" yazıldı. Atatürk, bir milletin halasını yalnız kendisindeki kuvvetten beklemiştir. Bu fikir, onun gençliğe hitabında bilhassa belirtilmiştir. Muazzam eserinin müdafaasını emanet ettiği Türk Gençliğine "Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur" diyen Atatürk’ün Türk köylüsü ile neferi hakkındaki samimi fikirleri, malumdur. Ona göre, "Memleketin yegane efendisi köylüdür!", Ne mutlu Türküm diyene! Bu en çok tekrarladığı bir şiardır.

Onun için çağdaşları şöyle diyordu:

  • 28 Mayıs 1918 Azerbaycan tarihinde büyük millî arzuların tahakkuk ettiği bir gündür. Nesib Yusufbeyli
  • Azerbaycan cumhuriyeti sağlam bir millî fikir ve Türklük şuuru üzerine kurulmuştur. İslam mezhepleri arasındaki zıddiyet ilk defa olarak burada tadile uğramış, Müslümanların tesanüdü fikrine büyük kıymet verilmiştir. Aynı zamanda Azerbaycan, çağdaş bir cemiyet kurmaya, Avrupalı bir zihniyetle çalışmaya azmetmiştir. Bayrağının üç rengi (Mavi, kırmızı, yeşil) bu üç umdenin timsalidir. Üzeyir Hacıbeyli

Azerbaycanlılara seslenişi

Resulzade hayatının sonlarında, 26 Ağustos 1951, 1952 ve 28 Mayıs 1953'te toplamda üç kez Azerbaycan halkına seslenmiştir.

26 Ağustos 1951

“ Ben Mehmed Emin Resulzade Amerikanın Sesi radyosundan konuşuyorum. Hasretini çekdiğimiz Vatana seslene bilmek için buna müteşekkirim. Bu radyo Birleşik Amerika Devletleri'nin tarihini yazan demokrasi düşüncelerini yaymaktadır. Bu düşüncelerin iki temeli vardır: İnsanlara özgürlük, milletlere istiklal!

Bundan 33 yıl önce Birinci Dünya Savaşının sonunda çarlık rejimi çöktü; Vatanımızı istila ve istibdadı altında tutan Rusya İmparatorluğu dağıldı. Azerbaycanlılar yıllardan beri bekledikleri fırsatı ele geçirdiler; millî ve bağımsız bir Cumhuriyet kurdular...

Demokrasinin bu yüksek esaslarını sürdürmek için kurulan millî devlet iki yıl hayat sürdü. Tarihimizin en şanlı dönemi olan bu kısa sürede savaştan çıkan yurudunuzde emniyet temin edildi. Gerekli olan askeri ve adalet kurumları kuruldu. Sosyal reformlara başlanıldı. Millî eğitime önem verildi. Medeniyyet dünyası ile temas edildi. Komşularla iyi ilişkiler kuruldu. Sonuçta büyük Avrupa devletleri ve Birleşik Amerika tarafından Cümhuriyetimizin istiklali tanındı. Lenin ve Stalinin imzaları ile müslüman milletlerine sözde hürriyet ve istiklal vad eden bolşevikler işte türk ve müslüman dünyasında kurulan ilk cümhuriyeti Kızıl Ordunun üstün gücü ile zorladılar. Halkımız zulme karşı son nefesine kadar savaştı; fakat mağlup oldu. Neticede millî ordunu dağıttılar, millî önderlerimizi kesdiler, millî servetlerimizi yağmalayarak Moskovaya götürdüler. Tek kelime ile memleketi sovyetleşdirdiler.

Tarihin en acımasız istibdadını kuran bolşevikler sovyet rejimine utanmadan demokrasi söylüyordular. Sovyetlerle gerçek demokrasi arasında yerden göklere kadar fark vardır, vatandaşlar!

Değerli Azerbaycanlılar! Bütün dünya ile bağlantınız kopmuş ve yalnız kalmışsınız. Etrafınızda sizi dış dünyadan ayıran demir perde vardır. Başınız min bir bela ve felaketler içindedir. Bu belalı ve felaketli yaşamı bolşevik propagandacıları ideal bir hayat gibi sunuyorlar. Sovyetler dışında kalan dünyadaki hayatı felaketden ve sefaletden oluşan hayat gibi tasvir ediyorlar. İnanmayınız kardeşlerim! Dünyada özgür yaşayan, korku bilmeyen özgür insanlar, özgür milletler ve bağımsız devletler vardır. Bu milletlerin yaşadıkları memleketlerde insanın ne düşüncesine, ne vicdanına, ne de imanına tasallut eden yoktur. Özgür insanların birliğinden kurulan bağımsız milletler kendilerini yönetiyorlar.

Özgürlük ve millî istiklal ilkelerini bundan 175 yıl önce Amerika Birleşik Devletleri, 33 yıl önce de Azerbaycan beyannamesi ilan etmişlerdir. Bütün dünyanın saadeti gibi Azerbaycanın kurtuluşu da bu ilkelerin hepsinin gerçekleşmesi ile bağlıdır. Tekrar ediyorum - İnsanlara özgürlük, Milletlere istiklal!

”

Ölümü ve Ölümü sonrası

6 Mart 1955'te gece saat on bire on dakika kala, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kliniğinde şeker hastası olan Mehmed Emin, "Azerbaycan, Azerbaycan, Azerbaycan!" diyerek ebediyete kavuştu. Ankara Radyosu 7 Mart saat 22:45'te, Azerbaycan Milli Konseyi'nin eski başkanı Mehmed Emin Resulzade'nin ölüm haberini tüm dünyaya duyurdu.

8 Mart'ta Mehmed Emin Resulzade'nin arkadaşları Ankara'daki Hacı Bayram Camii'ndeki tabutunun başında nöbet tuttular. Ankara Belediye Başkanı Kemal Aygün de taziye için oradaydı. Ayrıca cenazenin önünde "Azerbaycan Kültür Derneği", "Milli Kütüphane", "Türk Kütüphaneciler Derneği", "Karslı Yüksek Öğrenci Yardımlaşma Derneği", "Gazetecler Derneği", İdil-Ural ve Kırım Türkleri temsilcileri vardı.[5] Cenazede Abdulvahap Yurtsever, Ahmet Caferoğlu, Mirza Bala Mehmetzade, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Sadri Maksudi Arsal, Cafer Seydahmet Kırımer, Abdullah Battal-Taymas, Zeki Velidi Togan gibi önde gelen isimler de oradalardı. Mehmed Emin Resulzade, Ankara'daki Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.

Türkiye, İran ve Batı Avrupa'da birçok ülkede taziye mesajları yayınlandı. Buna Türkiye'de yayınlanan "Dünya", "Birlik", İran'da yayınlanan Aram, Irani-Nov gazeteleri ve Almanya'da yayınlanan "Azadlıq" radyosu örnek olarak verilebilir.

Türkiye Cumhuriyeti'nde 1993 yılında yaptırılan bir okula Mehmed Emin Resulzade'nin adı verilmiştir.

Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu, Bakü'de Mehmed Emin Resulzade için bir anıtın dikilmesine ilişkin 26 sayılı, 13 Ocak 1993 tarihli kararı kabul etmiştir.[6]

Azerbaycan Cumhuriyeti 3. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, 29 Aralık 1993 tarihli "Azerbaycan'ın önde gelen sosyo-politik şahsiyeti Mehmed Emin Resulzade'nin doğumunun 110. yıldönümü hakkındaki" 79 Sayılı Kararnameyi imzaladı.[7][8]

Azerbaycan Cumhuriyeti 4. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 22 Kasım 2013 tarihli "Mehmed Emin Resulzade'nin 130. yıldönümünü kutlamak hakkında" bir kararname imzaladı.[9]

Anısına Yapılanlar

Mimari Yapılar

  • 1992'de Tatar bölgesinin yönetici başkanı Serdar Hamidov'un emriyle Mehmed Emin Resulzade için bir anıt dikildi.[10]
  • 1993 yılında Zakatala'da Mehmed Emin Resulzade'nin bir heykeli dikildi.[11]
  • 1999'da Bakü Devlet Üniversitesi'nden Mehmed Emin Resulzade'nin bir büstü kaldırılmıştır.[12][13]
  • Resulzade'nin adı 2000 yılında Bakü Devlet Üniversitesin'den kaldırılmıştır.[14][15]
  • 2000 yılında Ağcabedi'deki bir büstü kaldırılmıştır.[12][13]
  • 2007 yılında Ağsu'daki heykeli kaldırılmıştır.[16]
  • 2007 yılında Kukla Tiyatrosu önüne anıt dikileceği bilgisini veren bir levha dikilmiş ve yerine çeşme yapılmıştır.[17][18]
  • 2011 yılında Kobustan'daki heykeli kaldırılmış ve arşivlenmiştir.[12][13]
  • 2012 yılında Sabirabad'daki büstü kaldırılmıştır.[19][20][21]
  • 2012'de Tatar'daki büstü kaldırılmıştır.[22][23]

Halihazırda hala var olanlar

  • Resulzade'nin Novkhani'de doğduğu ev bir anaokuludur.[12][24]
  • Bakü Devlet Üniversitesi'nin bahçesinde "Buraya Azerbaycan halkının büyük düşünürü, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurucusu Mehmed Emin Resulzade'nin büstü dikilecektir" yazılı bir bilgilendirme panosu vardır.[25][26][27][28]
  • Novkhana'da bir heykeli vardır.[12][13]
  • Türkiye'nin başkenti Ankara'da adını taşıyan bir lise bulunmaktadır.[29][30]

Kitapları

  • Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyeti Teşekkülü ve Şimdiki Vaziyeti (İstanbul, 1923)
  • Asrımızın Siyavuşu (İstanbul, 1923)
  • İstiklal Mefkuresi ve Gençlik (İstanbul, 1925)
  • Rusya’da Siyasi Vaziyet (İstanbul, 1926)
  • İhtilalci Sosyalizmin İflası ve Demokrasinin Geleceği (İstanbul, 1928)
  • Milliyet ve Bolşevizm (İstanbul, 1928)
  • Panturanizm ve Kafkasya Problemi (Rusça, Paris, 1930)
  • Azerbaycan Problemi (Almanca, Berlin, 1938)
  • İstiklal Uğrunda Mücadele (Lehçe, Varşova 1938);
  • Azerbaycan Kültür Gelenekleri (Ankara, 1949)
  • Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı (Ankara, 1950)
  • Çağdaş Azerbaycan Tarihi (Ankara, 1951)
  • Azerbaycan Şairi Nizami (Ankara, 1951)
  • Milli Tesanüd (Ankara, 1978)
  • Kafkasya Türkleri (İstanbul, 1993)
  • İran Türkleri (İstanbul, 1993)

Kaynak

  • Nəsiman, Yaqublu (2013). Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ensiklopediyası (PDF). Kitab Klubu MMC. s. 504 səh. ISBN 978-9952-8202-2-5. 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2014. 
    • "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və ictimai-siyasi ideallar". Xəzər Universiteti Nəşriyyatı, Bakı, 2005. ISBN 9952-20-028-5.
    • Şamil Qurbanov. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə. Bakı, 2001.
    • Tadeuş Svyataçovski. Rusiya və Azərbaycan. Sərhədyanı bölgə keçid dövründə.Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2000. ISBN 5-7843-0015-6
    • Janet Afary. The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911. Columbia University Press, 1996.
    • "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə – 1884–1955" Aydın Balayev. Moskva, 2009. [1] 9 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

    Kaynakça

    1. ^ ALİYEVA, Ulviyye (2015). Azerbaycan ve Atatürk (PDF) (Tez). Ankara Üniversitesi. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
    2. ^ "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə kimdir?". 12 Aralık 2015. 26 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015. 
    3. ^ "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamına əsasən Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 130 illik yubileyi münasibəti ilə hazırlanmış metodik vəsait" (PDF). 12 Aralık 2015. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
    4. ^ "MƏHƏMMƏD ƏMIN RƏSULZADƏ". 12 Aralık 2015. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
    5. ^ "M.Ə.Rəsulzadə ensklopediyası" səh.:358.
    6. ^ Ustada sevgimizi onun irsini dərindən öyrənməklə nümayiş etdirək 12 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. şəkli
    7. ^ Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 29 dekabr 1993-cü il tarixli, 79 nömrəli Fərmanı[ölü/kırık bağlantı]
    8. ^ Azərbaycanın görkəmli ictimai-siyasi xadimi M.Ə.Rəsulzadənin anadan оlmasının 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 dekabr 1993-cü il tarixli, 79 nömrəli Fərmanı 25 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — anl.az saytı
    9. ^ Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 130 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı. president.az 25 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
    10. ^ "Tərtərdəki Rəsulzadə büstü buradan götürülüb- Fotolar" (Azerice). etatist.com. 19 Haziran 2013. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2018. 
    11. ^ "Rəsulzadənin Azərbaycanda neçə büstü və heykəli var?" (Azerice). azadliq.org. 28 Mayıs 2010. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    12. ^ a b c d e Sevda İsmayıllı (28 Mayıs 2018). "İstiqlalın 1-ci və 100-cü ili (28-ci yazı)" (Azerice). azadliq.org. 4 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    13. ^ a b c d Həbib Müntəzir (23 Ekim 2013). "Hakimiyyətin Rəsulzadə sevgisi" (Azerice). meydan.tv. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    14. ^ "'Əvvəl BDU Rəsulzadənin adını daşıyırdı' - Abel Məhərrəmov" (Azerice). azxeber.com. 4 Aralık 2013. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    15. ^ E. Nihad (18 Ekim 2017). "Rəsulzadənin adı yenidən BDU-ya qaytarıla bilər" (Azerice). modern.az. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    16. ^ Kəbiran Dilavərli (28 Mayıs 2010). "Rəsulzadənin Azərbaycanda neçə büstü və heykəli var?" (Azerice). azadliq.org. 6 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    17. ^ "ANS Rəsulzadənin heykəlinin eksklüziv görüntülərini əldə edib (VİDEO)" (Azerice). anspress.com. 18 Şubat 2014. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    18. ^ "İllərdir ucaldılmasını gözləyən heykəl" (Azerice). azadliq.org. 28 Mayıs 2009. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. ; dinlə 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.;
    19. ^ Gültəkin (1 Eylül 2012). "Müxalifət Sabirabad rəhbərliyinə müraciət etdi" (Azerice). azadliq.info. 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    20. ^ "Sabirabad RİH-dən Rəsulzadənin büstü ilə bağlı açıqlama" (Azerice). lent.az. 3 Eylül 2012. 5 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    21. ^ "RƏSULZADƏNİN BÜSTÜNÜN GÖTÜRÜLMƏSİ SABİRABADI QARIŞDIRDI" (Azerice). musavat.com. 5 Eylül 2012. 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    22. ^ Etibar Seyidağa (19 Haziran 2013). "Tərtərdə Rəsulzadənin büstünün yerində YAP-a qərargah tikilir" (Azerice). musavat.com. 12 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    23. ^ "Tərtərdəki Rəsulzadə büstü buradan götürülüb- Fotolar" (Azerice). etatist.com. 19 Haziran 2013. 5 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    24. ^ "M.Ə.Rəsulzadənin evi bağçaya çevrilib – FOTOLAR" (Azerice). minval.info. 31 Ocak 2018. 2 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    25. ^ "İlham Əliyevə müraciət edildi" (Azerice). qafqazinfo.az. 14 Nisan 2015. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    26. ^ Çingiz Səfərli (12 Ocak 2018). "Deputat: "BDU-nun həyətində Rəsulzadənin büstünü görməyəcəyik" (FOTO)" (Azerice). qaynarinfo.az. 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    27. ^ "BDU-ya Heydər Əliyevin adı veriləcək" (Azerice). islamtimes.org. 28 Mayıs 2011. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    28. ^ Nicat İsmayılov (6 Mart 2019). ""Bu Rəsulzadəyə hörmətsizlikdir" - Rəsulzadənin nəvəsilə MÜSAHİBƏ" (Azerice). ednews.net. 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
    29. ^ "ANKARA / ÇANKAYA - Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi". mehmeteminresulzadeal.meb.k12.tr. 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2018. 
    30. ^ ""Eşitmişik, səfirlik Rəsulzadənin adına görə bizimlə əlaqə qurmur"" (Azerice). azadliq.org. 24 Mayıs 2016. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2018. 

    Dış bağlantılar

    • Sebahattin Şimşir, "Mehmet Emin Resulzade", Orkun dergisi, 71. Sayı[ölü/kırık bağlantı]
    • kimkimdir.gen.tr 23 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    • azerbaycan.ihh.org.tr
    • g
    • t
    • d
    Müsavat Partisi Başkanları
    Otorite kontrolü Bunu Vikiveri'de düzenleyin