Nobelova nagrada za ekonomiju

Nagrada Švedske banke za ekonomske nauke u znak sećanja na Alfreda Nobela (na švedskom Sveriges Riksbanks pris i ekonomisk vetenskap till Alfred Nobels minne) je nagrada koja se dodjeljuje svake godine za vanserijske intelektualne doprinose u oblasti ekonomije. Nagrada je osnovana od strane Švedske banke (najstarije centralne banke na svijetu) na 300. godišnjicu njenog osnivanja 1968. godine. Iako ta nagrada nije utemeljena na testamentu Alfreda Nobela, laureati iz ekonomije primaju diplomu i zlatnu medalju od švedskog kralja 10. 12. u Stokholmu na istoj ceremoniji na kojoj i dobitnici Nobelove nagrade iz fizike, hemije, fiziologije ili medicine i književnosti. Iznos novčane nagrade za ekonomiju jednak je drugim nagradama.

Prestiž ove nagrade delimično proističe iz njenog povezivanja sa nagradama stvorenim na osnovu testamenta Alfreda Nobela, što je često bilo izvor kontroverzi. Nagrada se obično naziva Nobelova nagrada za ekonomiju ili preciznije, Nobelova memorijalna nagrada za ekomomiju.

U februaru 1995. godine je odlučeno da nagrada za ekonomiju bude definisana kao nagrada za društvene nauke, otvarajući tako Nobelovu nagradu velikim doprinosima iz drugih oblasti, kao što su političke nauke, psihologija i sociologija. Takođe, struktura Komiteta za nagradu za ekonomiju je izmjenjena, budući da sada dva člana nisu ekonomisti, dok se ranije komitet ove nagrade sastojao od pet ekonomista.

Postupak dobijanja nagrade

Laureate iz ekonomije, kao i laureate iz hemije i fizike, bira Kraljevska švedska akademija nauka. Svake godine oko sto živih osoba bude nominovano od strane kvalifikovanih predlagača, koje se prosleđuju odboru od pet do osam članova, a koji zatim podnosi svoj izbor dobitnika Švedskoj akademiji na finalno odobrenje. Nagradu može podeliti najviše troje dobitnika. Nagrada se dodeljuje u Stokholmu i praćena je novčanom nagradom od 10,000.000 kruna, ili otprilike 1,000.000 eura.

Dobitnici

Godina	Slika	Dobitnik	Država	Razlog
1969.		Ragnar Friš	Norveška	„za razvoj i primenu dinamičkih modela za analizu ekonomskih procesa”[1]
		Jan Tinbergen	Holandija
1970.		Pol Samjuelson	Sjedinjene Američke Države	„za razvoj statičke i dinamičke ekonomske teorije i za aktivni doprinos u podizanju nivoa analize u ekonomiji”[2]
1971.		Sajmon Kuznec	Sjedinjene Američke Države	„za empirijski zasnovanu interpretaciju ekonomskog rasta, koja je dovela do detaljnijeg uvida u ekonomsku i socijalnu strukturu i razvoj”[3]
1972.		Džon Hiks	Ujedinjeno Kraljevstvo	„za pionirski doprinos teoriji opšte ekonomske ravnoteže i teoriji blagostanja”[4]
		Kenet Arou	Sjedinjene Američke Države
1973.		Vasilij Leontijev	Sovjetski Savez  Sjedinjene Američke Države	„za razvoj input-autput metoda i za njegovu primenu na važne ekonomske probleme”[5]
1974.		Gunar Mirdal	Švedska	„za pionirski rad u teoriji novca i ekonomskih fluktuacija i za analizu međuzavisnosti ekonomskih, društvenih i institucionalnih fenomena”[6]
		Fridrih Hajek	Austrija  Ujedinjeno Kraljevstvo
1975.		Leonid Kantorovič	Sovjetski Savez	„za doprinos teoriji optimalne alokacije resursa”[7]
		Tjaling Kopmans	Holandija  Sjedinjene Američke Države
1976.		Milton Fridman	Sjedinjene Američke Države	„za proučavanje analize potrošnje, monetarne istorije i teorije i za demonstraciju složenosti stabilizacione politike”[8]
1977.		Bertil Olin	Švedska	„za veliki doprinos teoriji spoljne trgovine i međunarodnih tokova kapitala”[9]
		Džejms Mid	Ujedinjeno Kraljevstvo
1978.		Herbert Sajmon	Sjedinjene Američke Države	„za pionirsko istraživanje postupaka donošenja odluka unutar ekonomskih organizacija”[10]
1979.		Teodor Šulc	Sjedinjene Američke Države	„za pionirsko istraživanje ekonomskog razvoja sa posebnim naglaskom na rešavanje problema zemalja u razvoju”[11]
		Artur Luis	Sveta Lucija  Ujedinjeno Kraljevstvo
1980.		Lorens Klajn	Sjedinjene Američke Države	„za stvaranje ekonometrijskih modela i njihovu primenu u analizi ekonomskih fluktuacija i ekonomskih politika”[12]
1981.		Džejms Tobin	Sjedinjene Američke Države	„za analizu finansijskih tržišta i njihovih veza sa odlukama o troškovima, zaposlenošću, proizvodnjom i cenama”[13]
1982.		Džordž Stigler	Sjedinjene Američke Države	„za važne studije o industrijskim strukturama, funkcionisanju tržišta i uzrocima i efektima državne regulacije”[14]
1983.		Žerar Debre	Francuska	„za uključivanje novih analitičkih metoda u ekonomsku teoriju i za temeljnu reformulaciju teorije opšte ravnoteže”[15]
1984.		Ričard Stoun	Ujedinjeno Kraljevstvo	„za fundamentalne doprinose razvoju sistema nacionalnih računa čime su poboljšane osnove empirijske ekonomske analize”[16]
1985.		Franko Modiljani	Italija	„za pionirsku analizu štednje i finansijskih tržišta”[17]
1986.		Džejms M. Bjukenan	Sjedinjene Američke Države	„za razvoj ugovorne i konstitucionalne osnove u teoriji donošenja ekonomskih i političkih odluka”[18]
1987.		Robert Solou	Sjedinjene Američke Države	„za doprinos teoriji ekonomskog rasta”[19]
1988.		Moris Ale	Francuska	„za pionirski doprinos teoriji tržišta i efikasnog korišćenja resursa”[20]
1989.		Trigve Havelmo	Norveška	„za razjašnjenje teorije verovatnoće kao osnove ekonometrije i za analizu simultanih ekonomskih struktura”[21]
1990.		Hari Markovic	Sjedinjene Američke Države	„za pionirski rad u teoriji finansijske ekonomije”[22]
		Merton Miler
		Vilijam Šarp
1991.		Ronald Kouz	Ujedinjeno Kraljevstvo	„za otkriće i razjašnjenje značenja transakcionih troškova i vlasničkih prava za institucionalne strukture i funkcionisanje ekonomije”[23]
1992.		Gari Beker	Sjedinjene Američke Države	„za proširenje domena mikroekonomske analize na široki spektar ljudskih ponašanja i interakcija, uključujući i ponašanja nevezana za tržište”[24]
1993.		Robert Fogel	Sjedinjene Američke Države	„za obnavljanje istraživanja ekonomske istorije primenom ekonomske teorije i kvantitativnih metoda radi objašnjenja ekonomskih i institucionalnih promena”[25]
		Daglas Nort
1994.		Džon Haršani	Mađarska  Sjedinjene Američke Države	„za pionirsku analizu ravnoteže u teoriji nekooperativnih igara”[26]
		Džon Neš	Sjedinjene Američke Države
		Rajnhard Zelten	Nemačka
1995.		Robert Lukas	Sjedinjene Američke Države	„za razvoj i primenu hipoteze o racionalnim očekivanjima, što je transformisalo makroekonomsku analizu i produbilo naše razumevanje ekonomske politike”[27]
1996.		Džejms Merliz	Ujedinjeno Kraljevstvo	„za fundamentalne doprinose ekonomskoj teoriji podsticaja u uslovima asimetričnih informacija”[28]
		Vilijam Vikri	Kanada  Sjedinjene Američke Države
1997.		Robert K. Merton	Sjedinjene Američke Države	„za novi metod određivanja vrednosti derivata”[29]
		Majron Šouls	Kanada  Sjedinjene Američke Države
1998.		Amartija Sen	Indija	„za doprinos ekonomici blagostanja”[30]
1999.		Robert Mandel	Kanada	„za analizu monetarne i fiskalne politike u uslovima različitih režima deviznog kursa i analizu optimalnih valutnih područja”[31]
2000.		Džejms Hekman	Sjedinjene Američke Države	„za razvoj teorije i metoda analize selektivnih uzoraka”[32]
		Danijel Makfaden	Sjedinjene Američke Države	„za razvoj teorije i metoda analize diskretnog izbora”[32]
2001.		Džordž Akerlof	Sjedinjene Američke Države	„za analizu tržišta sa asimetrijom informacija”[33]
		Majkl Spens
		Džozef Stiglic
2002.		Danijel Kaneman	Izrael  Sjedinjene Američke Države	„za integrisanje uvida iz psiholoških istraživanja u ekonomsku nauku, posebno onih koji se odnose na čovekovo prosuđivanje i donošenje odluka u uslovima neizvesnosti”[34]
		Vernon Smit	Sjedinjene Američke Države	„za laboratorijske eksperimente kao oruđa u empirijskoj ekonomskoj analizi, posebno u studijama alternativnih tržišnih mehanizama”[34]
2003.		Robert Ingl	Sjedinjene Američke Države	„za metode analize ekonomskih vremenskih serija sa varijabilnošću vremena”[35]
		Klajv Grejndžer	Ujedinjeno Kraljevstvo	„za metode analize ekonomskih vremenskih serija sa zajedničkim trendovima”[35]
2004.		Fin Kidland	Norveška	„za doprinose dinamičnoj makroekonomiji: vremenska konzistentnost ekonomske politike i pokretačke snage iza privrednih ciklusa”[36]
		Edvard Preskot	Sjedinjene Američke Države
2005.		Robert Auman	Sjedinjene Američke Države  Izrael	„za bolje razumevanje konflikta i saradnje kroz analizu teorije igara”[37]
		Tomas Šeling	Sjedinjene Američke Države
2006.		Edmund Felps	Sjedinjene Američke Države	„za analizu međuvremenskih kompromisa u makroekonomskoj politici”[38]
2007.		Leonid Hurvič	Poljska  Sjedinjene Američke Države	„za postavljanje temelja teorije konstruktivnog mehanizma”[39]
		Erik Maskin	Sjedinjene Američke Države
		Rodžer Majerson
2008.		Pol Krugman	Sjedinjene Američke Države	„za analizu trgovinskih obrazaca i lokacije ekonomske aktivnosti”[40]
2009.		Elinor Ostrom	Sjedinjene Američke Države	„za analizu ekonomskog upravljanja, naročito zajedničkih dobara”[41]
		Oliver Vilijamson		„za analizu ekonomskog upravljanja, naročito granice čvrstine”[41]
2010.		Piter Dajmond	Sjedinjene Američke Države	„za analizu tržišta sa traženjem neslaganja”[42]
		Dejl Mortensen
		Kristofer Pisarides	Kipar  Ujedinjeno Kraljevstvo
2011.		Tomas Sardžent	Sjedinjene Američke Države	„za empirijsko istraživanje uzroka i posledica u makroekonomiji”[43]
		Kristofer Sims
2012.		Alvin Rot	Sjedinjene Američke Države	„za teoriju stabilnih raspodela i praksu tržišnog dizajna”[44]
		Lojd Šepli
2013.		Judžin Fama	Sjedinjene Američke Države	„za empirijsku analizu cena aktiva”[45]
		Lars Piter Hansen
		Robert Šiler
2014.		Žan Tirol	Francuska	„za analizu tržišne moći i regulacije”[46]
2015.		Angus Diton	Ujedinjeno Kraljevstvo  Sjedinjene Američke Države	„za analizu potrošnje, siromaštva i blagostanja”[47]
2016.		Oliver Hart	Ujedinjeno Kraljevstvo  Sjedinjene Američke Države	„za doprinos u oblasti teorije ugovora”[48]
		Bengt Holmstrem	Finska
2017.		Ričard Taler	Sjedinjene Američke Države	„za doprinos u oblasti bihejvioralne ekonomije”[49]
2018.		Vilijam Nordhaus	Sjedinjene Američke Države	„za integrisanje klimatskih promena u makroekonomsku analizu na duge staze”[50]
		Pol Romer		„za integrisanje tehnoloških inovacija u makroekonomsku analizu na duge staze”[50]
2019.		Abidžit Banerdži	Indija  Sjedinjene Američke Države	„za eksperimentalni pristup ublažavanju globalnog siromaštva”[51]
		Ester Duflo	Francuska  Sjedinjene Američke Države
		Majkl Kremer	Sjedinjene Američke Države
2020.		Pol Milgrom	Sjedinjene Američke Države	„za poboljšanja teorije aukcija i pronalaske novih formata aukcija”[52]
		Robert B. Vilson
2021.		Dejvid Kard	Kanada	„za empirijski doprinos ekonomiji rada”[53]
		Džošua Angrist	Izrael  Sjedinjene Američke Države	„za metodološki doprinos analizi uzročno-posledičnih veza”[53]
		Gvido Imbens	Holandija  Sjedinjene Američke Države

Reference

Eksterni linkovi

Nobelova nagrada za ekonomiju na Wikimedijinoj ostavi

• Nagrade Arhivirano 2001-12-16 na Wayback Machine-u na sajtu fondacije Nobel
• Dobitnici nagrade iz ekonomije
• historija nagrade i kontroverzije Arhivirano 2005-10-13 na Wayback Machine-u