Jevrejski jezici

Serija članaka na temu:
Jevreji / Židovi
Ko je Jevrej?  • Etimologija  • Kultura
Religija Bog u judaizmu (Imena) Principi vjere • Mitzvot (613) Halakha • Shabbat • Praznici Molitva • Tzedakah Brit • Bar / Bat Mitzvah Brak • Žalovanje Filozofija • Etika • Kabbalah Običaji • Sinagoga • Rabin Tekstovi Tanah (Tora  • Nevi'im  • Ketuvim)  • Talmud (Mišna  • Gemara)  • Rabinski (Midraš  • Tosefta)  • Mišna Tora  • Tur  • Šulhan Aruh  • Zohar  • Tanija Etniciteti Aškenazi  • Sefardi  • Mizrahi  • Romanioti  • Italki  • Jemeniti  • Afrički  • Beta Israel  • Buharski  • Gruzijski  • Njemački  • Planinski  • Kineski  • Indijski  • Hazari  • Karaim  • Krimčaci  • Samaritanci  • Kripto-Jevreji Populacija SAD  • Izrael  • Rusija Irak  • Španija  • Portugal  • Gibraltar Italija  • Poljska  • Njemačka  • BiH Latinska Amerika  • Francuska Engleska  • Nizozemska  • Kanada Australija  • Mađarska  • Indija Turska  • Grčka  • Afrika Iran  • Kina  • Pakistan  • Rumunija Denominacije Alternativni  • Konzervativni Humanistčki  • Karaite  • Liberalni  • Ortodoksni  • Rekonstructionistički Reformski  • Obnova  • Tradicionalni Jezici Hebrejski  • Jidiš Judeo-perzijski  • Ladino Judeo-aramejski  • Judeo-arapski Historija Kronologija  • Vođe Drevna  • Kraljevina Juda Hram Babilonsko izgnanstvo Yehud Medinata Jeruzalem (u Judaizmu  • Kronologija) Hasmonejci  • Sanhedrin Šizme  • Farizeji Jevrejsko-rimski ratovi Kršćanstvo i judaizam Islam i judaizam Dijaspora  • Srednji vijek Sabatejci  • Hasidizam  • Haskalah Emancipacija  • Holokaust Alija (arapska  • sovjetska) Izrael (historija) sukob sa Arapima  • Zemlja Izrael Baal teshuva  • Progoni Antisemitizam (historija) Politika Cionizam (radnički  • revisionistički religijski  • zeleni  • opći) Bundizam  • Svjetski Agudath Israel Jevrejski feminizam  • Izraelska politika Jevrejska ljevica  • Jevrejska desnica
v  • r  • u

Jevrejski jezici označavaju grupu jezika i dijalekata koji su se razvili u raznim jevrejskim zajednicama širom svijeta, a najviše u Evropi, zapadnoj Aziji i Sjevernoj Africi. Najuobičajeniji način njihovog nastanka bilo je posuđivanje hebrejskih riječi fraza - korištenih za izražavanje specifično jevrejskih koncepata - u lokalne govore. Često su se pisali hebrejskim slovima, uključujući blokove koji se koriste u današnjem hebrejskom i raši pismu. Zbog međusobne izloiranosti mnogih jevrejskih zajednica, mnogi jevrejski jezici su zadržali rječnik i lingvističke strukture davno nakon što su one nestale u jezicima od koji su originalno nastali. Najrašireniji od svih jevrejskih jezika razvijenih u dijaspori je jidiš, koji se među Jevrejima govorio više nego ijedan drugi jezik u historiji; Ladino, jezik sefardskih Jevreja koji je u upotrebi bio preko pet vijekova; i judeo-arapska grupa jezika kojom se preko jednog milenijuma govorilo u arapskim zemljama.

Hebrejski je liturgijski jezik judaizma (odnosno leshon ha-kodesh, "sveti jezik"), odnosno jezik na kome su napisani jevrejski sveti spisi (Tanakh), te svakodnevni govor Jevreja kroz vijekova. Do 5. vijeka pne. se hebrejskom kao svakodnevni govor u Judeji pridružio srodni aramejski jezik.^[1] Do 3. vijeka pne. Jevreji u dijaspori su počeli govoriti grčki.

Hebrejski je kao svakodnevni govor obnovio Eliezer ben Yehuda nakon svog dolaska u Palestinu 1881. Suvremeni hebrejski je danas službeni jezik Države Izrael. Nije se koristio kao maternji jezik od tanajskh vremena^[1], tj. od 200. n.e. Preko šesnaest vijekova hebrejski se koristio gotovo isključivo kao liturgijski jezik, odnosno kao jezik kojim je pisana većina judaističkih knjiga, dok se svakodnevno hebrejski govorilo samo na Sabat.^[2] Vijekova su Jevreji umjesto hebrejskog govorili dijalekte jezika oblasti u koje su se doselili, često razvijajući zasebne dijalekte ili stvarajući nove jezike. Jidiš je judeo-germanski jezik koga su razvili Aškenazi koji su migrirali u Centralnu Evropu, a Ladino, također poznat kao Judezmo i Muestra Spanyol, judeo-španski jezik su razvili Sefardi koji su živjeli na Iberijskom poluotoku. Zbog mnogih faktora, uključujući Holokaust nad evropskim Jevrejima, jevrejski egzodus iz arapskih zemalja i masovnu emigraciju jevrejskih zajednica iz drugih zemalja, drevni i zasebni jezici jevrejskih zajednica, uključujući judeo-gruzijski, judeo-arapski, judeo-berberski, krimčakski, Judeo-Malayalam i mnogi drugi su izašli iz upotrebe.

Tri najraširenija jezika među današnjim Jevrejima su engleski, suvremeni hebrejski i ruski. Uz njih se koriste i neki romanski jezici kao francuski i španski.

Bibliografia

• Zuckermann, Ghil'ad (2014). Jewish Language Contact (International Journal of the Sociology of Language 226)
• Zuckermann, Ghil'ad (2003), Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew, Palgrave Macmillan (ISBN 9781403917232 / ISBN 978140338695 Uneseni ISBN nije važeći.)

Izvori

Eksterni linkovi

• Jewish Language Research Website from Jewish-languages.org
  • Links to individual languages Arhivirano 2013-10-08 na Wayback Machine-u
• The Lily Center for Jewish Languages and Literatures at Harvard University Arhivirano 2013-09-28 na Wayback Machine-u
• WW2 propaganda leaflets Arhivirano 2007-09-30 na Wayback Machine-u: A website about airdropped, shelled or rocket fired propaganda leaflets. Allied propaganda leaflet for Moroccan Jews in Judeo-Arabic language.
• Jewish languages dying out Arhivirano 2012-07-16 na Wayback Machine-u
• Jewish Languages of Europe
• Hebrew (Jewish) languages: Ivrit, Yiddish