Dželaludin Rumi

Mevlana Dželaludin Rumi
Srednjovjekovna filozofija Islamska filozofija
Perzijska filozofija
Biografske informacije
Rođenje	30. 9. 1207. (1207-09-30) (dob: 816) Balh, Horezmijska Monarhija
Smrt	17. 12. 1273. (dob: 66) Konya, Rumski Sultanat
Supružnik	Gauher Khâtûm
Djeca	Sultan Valad
Obrazovanje
Zanimanje	teologija, filozofija, poezija, muzika
Filozofija
Škola/Tradicija	Tasavuf
Inspiracija
Od Šamsudin Tabrizi, Ibn Arabi, Džilani, Bahaeddin Veled

Mevlana Dželaludin Rumi (Balh, 30. septembar 1207. – 17. decembar 1273)^{[α 1]} je bio perzijski islamski filozof, teolog, pravnik, pjesnik i sufijski mistik iz 13. vijeka.

Smatra se jednim od najvećih mističkih pjesnika islama, koji je pisao na perzijskom jeziku.^[1]

Ime

U njegovom imenu, Rūmī je nisba, tj. dio imena kojim se označavalo podrijetlo jedne osobe (kao na pr. Janus „Pannonius”), i znači „Rumski” tj. iz „Rumskog sultanata”. Na isti način pisci su autora spominjali pod nisbom Balkhī što znači „iz Balha”. Pritom, kod nisbe Rūmī važna napomena je da je „Rûm” naziv kojim su Arapi i Perzijci označavali područje Anadolije odnosno zemlje koje „pripadaju Rimskome svijetu”, dakle Zapadnu.

„Mewlana” (مولوی) je počasni naziv i znači „učitelj” (ملا) isto kao „mulah” ili slično semantici rječi „rabin” (רב) u judaizmu, dakle „mudrac” pa prema tome „naš vođa” ili „naš gospodar”.

Njegovo puno ime je Jalāl al-Dīn Muḥammad, gdje je Muhamed naravno prema poslaniku, a Jalāl al-Dīn znači „slava vjere”.

Život

Rođen je 30. septembra 1207. godine u gradu Balhu u regiji Baktriji, tada u sastavu Perzijske Monarhije (današnji Afganistan)^[2]. Potječe iz ugledne porodice, a njegov otac Bahaudin Velad je bio veliki učenjak. Pred najezdom Mongola^[2], ili zbog dvorskih intriga kojima je njegov otac Bahaedin postao izložen^[1], njegova porodica napušta Balh između 1213. i 1217. godine. Prema predanju, u gradu Nišapuru sreću čuvenog mistika Atara, koji je, videvši Bahaudina i Dželaludina, uzviknuo: „Gle čuda! Dolazi nam rijeka koja vodi moćni ocean!“. Tada je čuveni sufija malom Dželaludinu poklonio svoju Knjigu tajni (Esrarname).^[2]

Nakon nekoliko godina putovanja kroz razne oblasti Istoka, porodica se najzad nastanjuje u gradu Konyi, gdje je Bahaedin 1227. godine uspio dobiti položaj profesora teologije. Konya se nalazila u istočnoj Anadoliji, u oblasti koja se nazivala Rum (prema Rumskom Sultanatu, tj. ranijem Istočnom Rimskom Carstvu), po čemu je budući pjesnik dobio svoj nadimak Rumi.

Nakon smrti oca 1231. godine, Dželaludin putuje u Siriju i provodi sedam godina u Damasku i Alepu, nakon čega se vraća u Konyu, gdje nasleđuje očevo mjesto i predaje teološke nauke. Rumi nije bio ni najmanje vjerski isključiv - imao je puno prijatelja hrišćana, posjećivao je kršćanska svetišta, a u njegovim djelima ima i metafora koje vode porijeklo iz Evanđelja i kršćanskog predanja^[2].

Godine 1244. godine Rumi je doživeo susret sa lutajućim dervišem Šemsedinom Tebrizijem, koji je izmenio dalji tok njegovog života.^[1] Šemsedin je prešao u Rumijevu kuću, a Džalaludin se od naučnika i pravnika preobražava u mistika i pjesnika, koji je većinu svojih djela iz tog vremena pisao pod pseudonimom Šemsedin.^[1] Nakon nekog vremena, Šemsedin je nestao iz Rumijevog života isto onako misteriozno kao što je i došao. Međutim, Rumi nastavlja da piše inspirisan "božanskim" ljudima. Pod utiskom ličnosti Salahudina Zarkuba, jednostavnog, nepismenog čovjeka čiste duše, piše oko 70 gazala.^[2] Nakon Salahudinove smrti, njegov učenik Husamedin Čelebi, isto tako slavni sufija, mu služi kao inspiracija da napiše svoju najpoznatiju poemu Masneviju, koja spada u najviše uzlete ljudske misli^[2].

Rumi umire u Konyi (današnja Turska) 17. decembra 1273. godine. Njegovoj sahrani je prisustvovalo na hiljade stanovnika grada, bilo da su muslimani, kršćani ili Jevreji. On sam je ostavio amanet da mu na sahrani svira muzika.^[2] Ta noć ostaje poznata kao Noć vjenčanja (Šabe Arus), i od tada svake godine dolazi reka njegovih poštovalaca iz cijeloga svijeta na njegovo turbe.

Rumi ostaje jedan od srednjovjekovnih autora s najopširnijom bibliografijom i jedan je od najproučavanijih mislilaca u turskoj i perzijskoj književnosti.

Djela

Rumijeva najpoznatija poema je Mesnevija, koja se sastoji od šest knjiga i bavi se raznim temama, često u obliku parabola ili anegdota napisanih u slikovitom stihu. Među muslimanskim misticima je poznata kao »Kuran na perzijskom«.^[1]

Ostavština

Rumi je inspirisao stvaranje nezavisnog sufijskog bratstva mevlevija, nazvanih prema počasnoj tituli koju su učenici dodjeljivali svom učitelju (mevlana − naš učitelj). Ovaj red je postao poznat u Evropi kao »vrteći derviši« prema važnoj ulozi ritualnog plesa u obaveznom sedmičnom obredu nazvanom sema.^[1]

Bilješke

Izvori

Bibliografija

Dželaludin Rumi na Wikimedijinoj ostavi

Vanjske veze

• Dželaludin Rumi Arhivirano 2008-06-17 na Wayback Machine-u. Članak Dejana Spasojevića.
• Saeid Abedpour, Čovjek sa stanovišta Dželaluddina Rumija
• Lamija Hadžiosmanović, Filozofija u Rumijevoj poeziji, Znakovi vremena, 2005, br. 29-30, str. 176-184.