Branko Horvat

Branko Horvat
Rođenje	(1928-07-24)24. 7. 1928. Petrinja,[1] Kraljevina Jugoslavija
Smrt	18. 12. 2003. (dob: 75) Zagreb, Hrvatska
Polje	ekonomija
Institucija	Jugoslavenski institut za ekonomska istraživanja Zagrebački ekonomski fakultet
Alma mater	Ekonomski fakultet Sveučilišta u Zagrebu
Poznat po	ekonomsko planiranje
1983. je predložen za Nobelovu nagradu za ekonomiju

Branko Horvat (Petrinja, 24. 7. 1928 - Zagreb, 18. 12. 2003.), jugoslavenski i hrvatski ekonomist, univerzitetski profesor i političar koji je znatno uticao na demokratizaciju jugoslavenskog društva.^[1][2]

Biografija

Podrijetlo, porodica i školovanje

Branko Horvat je rođen u obitelji kirurga Artura Horvata^[1], židovskoga podrijetla,^[3] i njegove supruge Dolores Stöhr, profesorice glasovira. Branko se zbog očeva posla preselio u Slavonsku Požegu, gdje je završio osnovnu i prve razrede gimnazije. Pred kraj Drugog svjetskog rata, 1944 godine, odlazi u partizane.^[1] Nakon rata, studira ekonomiju i filozofiju na Sveučilištu u Zagrebu. Diplomirao je Ekonomskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu 1952 godine, a doktorirao 1955 s radom "Ekonomika jugoslavenske naftne privrede".^[1] Nakon toga odlazi na usavršavanje na "London School of Economics" i "Manchester University", gdje je doktorirao po drugi put 1959 godine s radom "Towards a Theory of Planned Economy". Od 1964 do 1965 bio je na na usavršavanju na američkom Harvardu i MIT-u.^[1] Brankova supruga, Ranka Peašinović je bila profesorica na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu. Iz tog braka Branko je imao dvije kćerke, Olgu i Branku, te unuku Katharine Horvat Filipović i dva unuka Artura i Nikolu Lohinski.

Djelovanje u struci

Nakon diplome zaposlio se u zagrebačkom "Institutu za naftu" kao analitičar, zatim je postao asistent na Ekonomskom institutu u Zagrebu (1953/54). Od 1955 radi u "Saveznom zavodu za planiranje" u Beogradu, uz suglasnost zavoda odlazi na studij u Englesku od 1955 do 1958 godine. Nakon povratka sa studija postaje šef Metodološkog odjeljenja Zavoda. On je svoj odjel pretvorio 1963 u "Jugoslavenski institut za ekonomska istraživanja".^[1] Njegov Institut je osnovao međunarodni posdiplomski studij, prvi takve vrste u SFR Jugoslaviji. Branko Horvat je bio član tadašnjeg saveznog "Privrednog savjeta" i "Savjeta za tržište i cijene", zatim ekonomski savjetnik vlade i predsjednika Jugoslavije. Branko je bio ekonomski savjetnik i drugih država poput Perua, Brazila, Bangladeša i premijera Turske i Ukrajine. Kao član jugoslavenske delegacije u Ujedinjenim narodima, 1961 godine, izabran je za predsjednika "Komiteta za industrijalizaciju", te je pod njegovim predsjedništvom formirana agencija "United Nations Industrialization and Development Organization" (UNIDO).^[1]

Nezadovoljan promjenom statusa Jugoslavenskog instituta za ekonomska istraživanja, podnio je ostavku 1970 godine.^[1] Potom se preselio u Zagreb gdje se zaposlio kao docent na Ekonomskom fakultetu. Ondje je 1975 godine izabran za redovnog profesora iz predmeta ekonomska analiza, a pored toga predavao je ekonomsku teoriju, planiranje, ekonomski razvoj, komparativne ekonomske sisteme, sociologiju i političku teoriju. Bio je honorarni profesor na univerzitetima u Beogradu, Ljubljani i Podgorici, i gostujući profesor na univerzitetima u Michiganu, Floridi, Stockholmu, Universidad Catolica de Chile, Los Angelesu i Cambridgeu.

Na fakultetu je radio sve do 1992 godine kad je umirovljen s obrazloženjem tadašnje uprave da fakultetu ni on, a ni njegov institut više nisu potrebni, što je bila posljedica političkih promjena kad je Branko Horvat postao persona non grata sa svojim stavovima da su socijalizam i tržišna privreda spojivi i mogući.

Naučni rad

Objavio je tridesetak knjiga od kojih su mnoge prevođene na 17 jezika; Historija jugoslovenske naftne privrede (1956-65), Ekonomika jugoslovenske naftne privrede (1962), Ekonomska teorija planske privrede (1961), Ekonomski modeli (1962), Međusektorska analiza (1962), Metode bilansiranja strukturnih proporcija u planu privrednog razvoja (1965), Ekonomska analiza (1968), Ekonomska nauka i narodna privreda (1968), Ogled o jugoslovenskom društvu (1969), Privredni ciklusi u Jugoslaviji (1969), Ekonomska politika stabilizacije (1976), Politička ekonomija socijalizma (1983), Radna teorija cijena (1987).^[4]

Branko Horvat bio je dugogodišnji urednik (26 godina) međunarodnog časopisa "Ekonomska analiza".^[4] Bio je među osnivačima i izabran je za prvog sekretara "Naučne sekcije Saveza ekonomista Jugoslavije" - 1961, bio je osnivač i predsjednik "Međunarodnog udruženja za ekonomiku samoupravljanja" - 1978 (od 1990 udruženje se zove "International Association for the Economics of Participation").

Za knjigu "The Political Economy of Socialism", koju je izdao 1982 u Americi, "Američko društvo ekonomista" predložilo ga je za Nobelovu nagradu za ekonomiju 1983 godine. Ušao je u najuži izbor, ali je nagradu dobio Francuz Gérard Debreu. Ta knjiga bila je knjiga godine u Americi, a u Jugoslaviji je tek izašla 1984 pod naslovom "Politička ekonomija socijalizma". 2001 knjiga je bila objavljena u Kini.

Političko djelovanje

Branko Horvat je bio čovjek koji je imao snagu da ide protiv "glavne struje", takav je bio za života u Jugoslaviji, ali i kasnije. Među prvima je osjetio potrebu za radikalnom demokratskom transformacijom jugoslavenskog društva, te je još pri kraju 1988 bio jedan od pokretača UJDI-ja.^[4] Nakon prvih parlamentarnih izbora u Hrvatskoj 1990 uviđa da UJDI nema nikakve šanse, pa 1992 osniva Socijaldemokratsku uniju,^[4] koja također nije imala dobru prođu kod birača. Branko je u doba najvećih ratnih sukoba na prostorima Jugoslavije, predlagao ponovnu ekonomsku integraciju cijele bivše države i šireg okruženja, te je organizirao "Balkansku konferenciju"^[4], smatrajući da je to jedina prava opcija za izlazak iz duboke krize koja je zahvatila regiju. U to je vrijeme to djelovalo kao uzaludan posao, te je Branko takvim promišljanjima stekao puno neprijatelja. Čitavo vrijeme je bio žestoki kritičar i protivnik politike hrvatskog predsjednika dr. Franje Tuđmana. Branko Horvat ostao je dosljedan svojim stavovima da su socijalizam, tržišna privreda i demokracija spojivi i mogući, te se za te ideje borio sve do svoje smrti. Branko Horvat je umro u Zagrebu 18. 12. 2003 godine.

Djela

• Ekonomska teorija planske privrede, Beograd : Kultura, 1961
• Towards a theory of planned economy (Economic studies), Yugoslav Institute of Economic Research, 1964.
• Ogled o Jugoslavenskom društvu, Mladost, Zagreb, 1969.
• Analysis of the economic situation and proposal for a program of action, Praxis (International Edition), 1971, str. 533-562
• Political Economy of Socialism: Marxist Socialist Theory, Martin Robertson & Co Ltd, 1982., ISBN 978-0-85520-477-8
• Kosovsko pitanje (Die Kosovo-Frage), 1988., ISBN 86-343-0447-7
• The theory of international trade. An alternative approach, 1999., ISBN 0-333-73409-2
• The results of backward transition in the Republic of Croatia, in: At the crossroads. Disaster or Normalization? The Yugoslav successor states in the 1990s, Valeria Heuberger, 1999., ISBN 3-631-33091-X
• Novi put - new deal za Hrvatsku, Ekonomija. - Zagreb : Rifin, 1994. - ISSN 1330-0636.

Reference

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.

Vanjske veze

• Životopis dr. Horvata (Centar za društvena istraživanja dr. Branko Horvat ) Arhivirano 2011-12-23 na Wayback Machine-u (sh)
• Branko Horvat na portalu OK Economics Arhivirano 2011-03-18 na Wayback Machine-u (en)
• An Integrated System of Social Accounts for an Economy of the Yugoslav Type
• 1993 interview with Horvat Arhivirano 2022-04-07 na Wayback Machine-u (en)