1821

Ovo je članak o godini 1821.

Godina 1821 (MDCCCXXI) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• januar - Fabijan Gotlib fon Belingshauzen opazio ostrva Petra I i Aleksandrovo pored Antarktika.
• 19. 1. - Nakon smrti kneza i fanariotskog Grka Aleksandrosa Sucosa, vlast u Vlaškoj uzima komitet domaćih bojara.
• 26. 1. - 12. 5. - Ljubljanski kongres velikih sila - odlučeno da se interveniše protiv karbonarske revolucije u Kraljevini dviju Sicilija.
• 23. 2. - Mladi pesnik John Keats umro u Rimu.
• 24. 2. - Izdata naredba kneza Miloša o obaveznom sejanju krompira u Srbiji.
• 24. 2. - Meksički rat za nezavisnost: Agustín de Iturbide i Vicente Guerrero dogovorili Plan iz Iguale za nezavisan Meksiko u vidu ustavne monarhije sa socijalnom jednakošću.
• 6. 3. (22. 2. po j.k.) - Aleksandros Ipsilantis ušao u Kneževinu Moldaviju kako bi tu i u Vlaškoj digao ustanak u korist Heterije - ali Rusija se ograđuje.
• 7. 3. - Austrijska armija Johanna Frimonta porazila napuljsku vojsku Guglielma Pepea kod Rietija - Frimont ulazi u grad Napulj 24. marta.
• 12. 3. - Carlo Felice je novi kralj Sardinije (do 1831.) nakon abdikacije brata Vittoria Emanuela I.
• 28. 3. - Ustanak u Vlaškoj: vojska Tudora Vladimirescua dolazi pred Bukurešt - za razliku od Heterije, ne želi rat sa Turcima.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 4. 4. (23. 3. po j.k.) - Grčki rat za nezavisnost: Kalamata na Peloponezu je prvi grad oslobođen u Grčkoj.
• 6. 4. (25. 3. po j.k.) - Patraski mitropolit Germanos III blagoslovio revolucionarnu zastavu - ovo će kasnije postati Dan nezavisnosti Grčke (25. mart).
• 6. 4. (25. 3.) - Knezovi Požarevačke nahija Stevan Dobrnjac i Marko Todorović Abdula pokušali dići pobunu protiv kneza Miloša (na podsticaj Marašlije^[1] ili zbog ekonomskih problema^[2]).
• 8. 4. - Bitka kod Novare je austrijska pobeda nad pijemontskim liberalima.
• 22. 4. (10. 4. po j.k.) - Vaseljenski patrijarh Grigorije V izveden sa uskršnje liturgije i obešen na kapiji Patrijaršije u Stambolu, iako je osudio grčki ustanak.
  • Pripadnici srpske deputacije zatvoreni^[3] do 1825 (Vujica Vulićević, Avram Petronijević i dr.^[1]).
  • U Nišu ove godine obešeni vladika Melentije i još nekoliko sveštenika i zanatlija, predstavnika narodne Crkvene opštine. U grad poslat Husein-paša Gavazanoglu da pazi na Srbiju^[4].
• 1. 5. - Zlatni standard: Banka Engleske nakon 24 godine ponovo razmenjuje novčanice za zlato.
• 5. 5. - Bivši car Napoleon umro u progonstvu na Svetoj Heleni.
• 26. 5. - Ustanovljen Peloponeski senat.

• 10. 6. (Duhovi) - U Šibeniku (?) ubijen rektor unijatskog semeništa kanonik Stupnicki i komandant grada pukovnik Grimer^[5][6].
• 14. 6. - Pad Sultanata Sennar u Sudanu: Badi VII se predao egipatsko-osmanskom zapovedniku Ismail-paši. Ove godine je osnovan Kartum.
• 18. 6. - Premijera Weberove romantičarske opere "Čarobni strelac" u Berlinu.
• 19. 6. - Bitka kod Dragašanija u Vlaškoj: Osmanlije potukle heteriste, uništena Sveta družina.
• 24. 6. - Bitka kod Caraboboa je odlučujuća Bolívarova pobeda kojom je osigurana nezavisnost Venecuele.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 3. 7. - Liberalna revolucija u Portugalu: kralj João VI se posle 13 godina vraća u Lisabon; princ Pedro je ostao u Brazilu.
• 10. 7. - SAD ušle u posed Floride (kupljena od Španije 1819.).
• 19. 7. - George IV krunisan za kralja UK Velike Britanije i Irske.
• 28. 7. - Peruanski rat za nezavisnost: José de San Martín i zvanično proglašava nezavisnost Perua, čiji Protektor postaje.
• 10. 8. - Misuri postaje 24. država SAD (robovlasnička država).
• 19. 8. - Navarinski masakr: grčki ustanici ubili 3000 turskih civila u današnjem Pylosu.
• 21. 8. - Britanski brod otkrio Otok Jarvis u Tihom oceanu.
• 24. 8. - Ugovor iz Córdobe između Iturbidea i političkog čelnika Nove Španije Juana O'Donojúa - Meksiko će biti nezavisno carstvo pod španskim vladarem ili njegovim rođakom - Španski kortes je odbacio ovaj ugovor.
• 30. 8. - Velika Kolumbija dobila Ustav iz Cúcute.

• 2. 9. (21. 8. po j.k.) - Umro beogradski vezir Marašli Ali-paša, zameniće ga zapovednik Ada-kale Abdurahman-paša^[3].
• 15. 9. - Generalna Kapetanija Gvatemala nezavisna od Španije (današnje zemlje Gvatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragva i Kostarika i meksička provincija Chiapas) - pridružuje se Meksiku (do 1823).
• 16. 9. - Rusija proglašava suverenitet nad severozapadom Severne Amerike do 51. paralele.
• 27. 9. - Meksiko postigao nezavisnost od Španije u obliku Prvog meksičkog carstva.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 5. 10. (23. 9. po j.k.) - Opsada Tripolice na Peloponezu okončana grčkim zauzećem grada, muslimani i jevreji ubijeni iz osvete za ranije masakre.
• jesen - Napadom iranskog krunskog princa Abbas Mirze počinje Tursko-persijski rat (1821-1823) - pobeđuje Davud-pašu kod Shahrizora, ali Bagdad spašen epidemijom kolere u persijskoj vojsci^[7].
• 16. 11. - William Becknell je prvi koji je prošao Santafeanskom stazom (Santa Fe Trail) između Misurija i Novog Meksika.
• 28. 11. - Panama proglasila nezavisnost od Španije i pridružila se Velikoj Kolumbiji.
• 30. 11. - Generalna Kapetanija Santo Domingo proglašava nezavisnost od Španije pod nazivom Republika Španski Haiti (dan. Dominikanska Republika); sutradan predloženo priključenje Velikoj Kolumbiji.
• 6. 12. - Kitolovci otkrili Južna orknijska ostrva.
• 7. 12. (25. 11. po j.k.) - Okršaj Ali-bega i Hadži-bega kod Kravice u kojem prvi pobeđuje i zapali mesto - zatim paljevina sela, Hadži-beg ubijen sutradan^[8].

Kroz godinu

• Husein Gradaščević postaje gradačački kapetan nakon što je Dželaludin-paša otrovao njegovog brata Murata.
• 1821-22? - U Petrinji osnovana manufaktura, prethodnica Mesne industrije Gavrilović.
• Skadarski Turci napadali Pipere^[9].
• Vukove "Narodne srpske pripovijetke" u Beču (prva od tri zbirke).
• Monsinjor Matej Krasnić premestio sedište Skopske nadbiskupije iz Janjeva u Prizren (do 1880-tih)^[10].
• Pamuk visokog kvaliteta uveden u Mehmed Alijev Egipat.
• Današnji Urugvaj pripojen portugalskom Brazilu kao provincija Cisplatina (do 1828).
• Ustanovljena britanska kolonija Zlatna Obala (od 1957. nezavisna Gana).
• Thomas Johann Seebeck otkrio termoelektrični efekt.
• Joseph von Fraunhofer napravio difrakcionu rešetku.
• Pierre Berthier otkrio boksit u mestu Les Baux-de-Provence.
• Sequoyah izmislio Čiroki silabarijum.

1821. u temama

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1821.

• 8. 1. - James Longstreet, američki konfederalni general († 1904)
• 11. 2. - Auguste Mariette, egiptolog († 1881)
• 16. 2. - Heinrich Barth, istraživač Afrike († 1865)
• 17. 2. - Lola Montez, kraljevska ljubavnica († 1861)
• 19. 2. - August Schleicher, lingvista († 1868)
• 5. 3. - Stefan Verković, folklorist († 1893)
• 12. 3. - Medo Pucić, književnik, vaspitač mladog kneza Milana († 1882)
• 19. 3. - Richard Francis Burton, orijentalista, istraživač itd. († 1890)
• 1. 4. - Anka Obrenović, Jevremova kćerka († 1868)
• 4. 4. - Linus Yale, Jr., pronalazač cilindar-brave († 1868)
• 9. 4. - Charles Baudelaire, francuski književnik († 1867)
• 30. 4. - Alberto Ognjan Štriga, operski pjevač († 1897)
• 8. 5. - William Henry Vanderbilt, preduzetnik († 1885)
• 16. 5. - Pafnutij Čebišov, matematičar († 1894)
• 19. 5. - Vjekoslav Karas, slikar († 1858)
• 12. 6. - Livije Radivojević, advokat i društveni radnik († 1903)
• 24. 6. - Jovan Stefanović Vilovski, istoričar, hidrolog († 1902)
• srpanj - Ivan Rupert Gusić, pisac, prevoditelj, svećenik (* ?)
• 31. 7. - Đorđe Natošević, lekar, pedagog, književnik († 1887)
• 4. 8. - Louis Vuitton (kreator) († 1892)
• 18. 8. - Dimitrije Matić, filozof, političar († 1884)
• 31. 8. - Hermann von Helmholtz, fiziolog i fizičar († 1894)
• 26. 10. - Konstantin Nikolajević, političar i istoričar († 1877)
• 11. 11. - Fjodor Dostojevski, književnik († 1881)
• 1. 12. - Nikola Begović, sveštenik i istoričar († 1895)
• 8. 12. - Josip Runjanin, časnik i skladatelj († 1878)
• 10. 12. - Nikolaj Njekrasov, književnik († 1878)
• 12. 12. - Gustave Flaubert, književnik († 1880)
• ? - Ilija Plamenac, vojvoda († 1916)
• ? - Stojan Kovačević, ustanik i harambaša († 1911)
• ? - Jovan Marinović, srpski političar († 1893)
• ? - Georgi Rakovski, bugarski revolucionar († 1867)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1821.

• 18. 1.^[11] - Pavle Solarić, lingvista, geograf, pesnik... (* 1779)
• 19. 1. - Aleksandros Sucos, knez Vlaške (* 1758)
• 23. 2. - John Keats, pesnik (* 1795)
• 22. 4. - Grigorije V (vaseljenski patrijarh) (* 1746)
• 5. 5. - Napoléon Bonaparte, francuski car Napoléon I. (* 1769)
• 7. 6. - Tudor Vladimirescu, vlaški revolucionar (* ca. 1780)
• jul? - Kapetan Jorgać (Jorgakis Olimpios), heterista (* 1772)
• 24. 8. - John William Polidori, lekar i pisac (* 1795)
• 2. 9. - Marašli Ali-paša, beogradski vezir
• 4. 9. - José Miguel Carrera, čileanski general (* 1785)
• 7. 12. - Pōmare II, kralj Tahitija (* ca. 1774)
• ? - Jevta Savić-Čotrić, rođak Vuka Karadžića (* ca. 1767)
• ? - Đorđe Vasiljević Vojinović, ruski grof (* 1760)
• ? - Abdulvehab Ilhamija (Sejid Vehab Ilhamija), pjesnik iz Žepča (* 1773)

Reference

Literatura

• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (5-1)
  • Peta knjiga drugi tom (5-2)