Albert Sent Đerđi

Albert Sent Đerđi (mađ. Nagyrápolti Szent-Györgyi Albert; 16. septembar 1893 – 22. oktobar 1986) je bio mađarski fiziolog. Dobitnik je Nobelove nagrade za fiziologiju ili medicinu 1937. godine za otkriće vitamina C i nekih reakcija ciklusa limunske kiseline.^[1] On je zaslužan za otkrivanje vitamina C i komponenata i reakcija ciklusa limunske kiseline.^[2] Takođe je bio aktivan u mađarskom pokretu otpora tokom Drugog svetskog rata i uzeo učešća u mađarskoj politici nakon rata.

Biografija

Albert je rođen u Budimpešti 1893. godine kao sin od oca Mikloša Sent Đerđija, velikog zemljoposednika i majke Jozefine, čiji su i otac i brat bili profesori anatomije na Univerzitetu u Budimpešti. Iako je kao dečak imao problema sa učenjem, sa šesnaest godina ga je nauka počela interesovati, međutim, ujak Mihali Lenhošek nikako nije smatrao da bi to bio dobar izbor za nemirnog Alberta.^[3] 1911. godine se upisao na studije i počeo je da radi kod dede u laboratoriji, sve do početka Prvog svetskog rata kada je bio mobilizovan u vojsku. Služio je na italijanskim i ruskim frontovima sve do 1917. godine kada je otpušten zbog ranjavanja u borbi. Za vreme boravka u vojsci, odlikovan je srebrnom medaljom za hrabrost. Završio je studije na Univerzitetu u Budimpešti, a zatim je nastavio rad sa farmakologom Mansfeldom u Bratislavi, Arminom Čermakom u pragu proučavajući elektrofiziologiju i Mihelisom u Berlinu, a zatim otišao u Hamburg na dvogodišnji kurs fizičke hemije.

Godine 1920. je postao asistent na Univerzitetu za farmakologiju u Lajdenu, od 1922. do 1926. radio je na Fiziološkom institutu u Groningenu, u Holandiji, a 1927. je otišao na Kembridž kao Rokferelov saradnik, radeći sa Hopkinsom. Proveo je jednu godinu i u Ročesteru u Minesoti pre nego što se ponovo vratio na Kembridž.

Kao profesor počeo je da radi 1931. godine kada je dobio mesto na Univerzitetu u Segedinu na katedri za medicinsku hemiju, na inicijativu tadašnjeg ministra za nauku, a 1935. i na katedri za organsku hemiju. Po završetka Drugog svetskog rata, preuzeo je mesto profesora medicinske hemije na Univerzitetu u Budimpešti, a 1947. godine je napustio Mađarsku, otišavši u SAD, gde je dobio mesto direktora za istraživanje na institutu za istraživanje mišića u Masačusetsu.

Istraživački rad na Groningenu Albert je započeo u oblasti ćelijskog disanja, u kojoj je opisao međusobnu povezanost procesa aktivacije vodonika i kiseonika, te prvi primetio uloge enzima kodehidraze i polifenol-oksidaze za fiziološke procese u biljnim ćelijama. Pri tome je dokazao postojanje redukujućeg agensa u ćelijama biljaka i životinja, što će ga kasnije dovesti do njegovog najvećeg otkrića - askorbinske kiseline i njenih biohemijskih osobina. Po njegovom povratku u Mađarsku, primetio je antiskorbutivnu aktivnost askorbinske kiseline i otkrio da paprika (Capiscum annum) jeste bogat izvor vitamina C. Upornim istraživanjem puteva oksidacije u živim organizmima, uspeo je dokazati značaj C4 kiselina (među kojima su i voćne kiseline kao što su jabučna i vinska) kao katalizatora biohemijskih procesa u ćelijama. Njegov rad na biohemijskoj oksidaciji upotpunjen je otkrivanjem flavina. Godine 1938. svoja interesovanja okreće ka istraživanju fiziologije mišića ubrzo otkrivajući proteine presudne za njihovu kontrakciju, aktin i miozin, te kompleks u koji su međusobno povezani. Takođe, dokazao je da adenozin-trifosfat predstavlja direktni izvor energije za mišićnu kontrakciju. Posle ovih otkrića mogla se prvi put reprodukovati najvažnija reakcija koja dovodi do kontrakcije mišića.^[4] Neki od njegovih radova iz ovog perioda doveli su do početka korišćenja glicerina za prezervaciju bioloških preparata.

Sent Đerđi je bio član mnogih akademskih društava, te predsednik Budimpeštanske akademije nauka i potpredsednik Mađarske akademije nauka. Predavao je kao gostujući profesor na Harvardu 1936, te na Univerzitetu u Liježu, u Francuskoj, 1938. godine.

Izdao je više publikacija koje tematikom prate njegov istraživački rad, među kojima su:

• Oksidacija, fermentacija, vitamini - zdravlje i bolest (1939),
• Mišićna kontrakcija (1947),
• Priroda života (1947),
• Bioenergetika (1957).

Privatni život

Sent Đerđi se oženio 1917. godine sa Korneliom Demetri, ćerkom guvernera Mađarske pošte. U braku sa njom imao je jednu ćerku Korneliju.

Kao aktivni protivnik nacista tokom tridesetih godina, bio je primoran da postane Švedski građanin za vreme Drugog svetskog rata, odakle se preselio u Ameriku, gde se 1941. oženio i drugi put, Martom Borbiro.

Slobodno vreme ispunjavao je sportom, pre svih jedrenjem i alpinizmom.^[5]

Vidi još

• Ana Cimer

Reference

Literatura

Spoljašnje veze

Albert Sent Đerđi на Викимедијиној остави.

• Biografija
• BBC intervju, 1965