Tajland

Kraljevina Tajland ราชอาณาจักรไทย (Rāčhānāčâkr Thai)
Zastava Grb
Državna himna: "Phleng Chat "
Glavni grad		Bangkok
Službeni jezici		tajlandski jezik
Etničke grupe		75–85% Tajlanđani (obuhvata centralne, severoistočne,[1] severne i južne Tajlanđane)[2][3] 14% Tajlandksi kinezi 12% Drugi (uključujuje Malajce, Mone, Kmere, Hil plemena") etničke_grupe_godina = 2009[4]
Vođe
-	Kralj	Vajiralongkorn
Uspostava		Od Khmerskog Carstva 1238.
Površina
-	Ukupno	514,000 km2 (49.)
-	Voda (%)	0.4
Stanovništvo
-	Popis iz 2010	64.785.909[5] (19.)
-	Gustoća	121/km2
BDP (PPP)		procjena za
-	Ukupno	US$1,054.996 milijarde[6]
-	Per capita	US$15,319[6]
BDP (nominalni)		procjena za
-	Ukupno	US$397.475 billion[6]
-	Per capita	US$5,771[6]
Gini (2010)		42.5[7] xxx srednji
HDI (2013)		0.722[8] visok
Valuta		baht
Vremenska zona		+7
Pozivni broj		+66
Web domena		.th

Tajland, službeno Kraljevina Tajland je država u jugoistočnoj Aziji.^[9] Pre 1939. ova država se zvala Sijam. Na jugu izlazi na Tajlandski zaljev, dio Južnog kineskog mora. Graniči na zapadu s Mianmarom, na sjeveru i istoku s Laosom, na istoku s Kambodžom i na jugu s Malezijom.

Tajland je monarhija na čelu koje je kralj Bhumibol Adulyadej, Rama IX, a njime upravlja vojna hunta koja je preuzela vlast maja 2014.^[10] Kralj je deveti morah iz Čakri dinastije, i vlada od 1946, te je trenutno najduže služeći šef države.^[11] Titule kralja Tajlanda su šef države, šef oružanih snaga, pristalica Budizma, i branitelj religija.^[12] Mada je konstitucioni sistem uspostavljen 1932, monarhija i oružane snage su nastavile da vrše periodične intervencije u politici.

Sa totalnom površinom od oko 513.000 km², Tajland je po veličini 51. zemlja u svetu. On je 20. najnaseljenija zemlja u svetu, sa oko 66 miliona ljudi. Glavni i najveći grad je Bangkok, koji je Tajlandski politički, komercijalni, industrijski, i kulturni centar. Oko 75–95% stanovništva su etnički Tajlanđani, što obuhvata četiri glavne regionalne grupe: centralni Tajlanđani, severoistorčni Tajlanđani (Khon [Lao] Isan),^[1] severni Tajlanđani (Khon Mueang); i južni Tajlanđani. Tajlandski Kinezi, sa znatnim kineskim nasleđem čine 14% populacije,^[4] dok Tajlanđani sa delimičnim kineskim poreklom sačinjavaju do 40% populacije.^[13] Tajlandski Malajci predstavljaju 3% stanovništva, dok je ostatak sačinjen od Mona, Kmera i raznih brdskih plemena. Zvanični jezik u zemlji je tajlandski, a glavna religija je Budizam, koju praktikuje oko 95% stanovništva.

Tajland je doživeo brz ekonomskih rast između 1985 i 1996, postavši novo industrijalizovana zemlja i veliki izvoznik. Industrijska proizvodnja, poljoprivreda, i turizam su vodeći sektori ekonomije.^[14][15] Među ASEAN zemljama, Tajland se rangira na drugom mestu po kvalitetu života^[16] i HDI zemlje je podignut na „visok“ nivo. Njegova velika populacija i rastući ekonomski uticaj su ga učinili srednjom silom u regionu i širom sveta.^[17]

Geografija

Sa 513,120 square kilometres (198,120 sq mi),^[18] Tajland 51. zemlja po velični u svetu. On je nešto malo manji od Jemena i malo veći od Španije.

Tajland je dom nekoliko različitih geografskih područja, koja delomično odgovaraju pokrajinskim grupama. Sever zemlje je planinska oblast Tajlandsko gorje, gde je najviša tačka Doi Inthanon u Thanon Thong Chai lancu sa 2565 m nadmorske visine. Severoistočno, Isan se sastoji od Koratovog platoa, ograničenog na istoku rekom Mekong. Centar zemlje dominira predominantno ravna dolina reke Čao Praja, koja se uliva u Tajlandski zaliv. Dolina je jezgro tajlandske države; ovde živi većina stanovništva. Tajlandu pripada i severni deo Malajskog poluostrva.

Južni Tajland se sastoji od uskog Kra Istmusa koji se širi u Malajsko poluostvo. Politički, postoji šest geografskih regiona koji se mođusobno razlikuju po populaciji, osnovnim resursima, prirodnim svojstvima, i nivou društvenog i ekonomskog razvoja. Raznovrsnost regiona je najnaglašeniji atribut Tajlandske fizičke postave.

Reke Čao Praja i Mekong su nezamenjivi vodeni tokovi ruralnog Tajlanda. Reke i njihove pritoke se koriste za proizvodnju useva na industrijskoj skali. Tajlandski zaliv pokriva 320.000 km² i u njega se ulivaju reke Čao Praja, Mae Klong, Bang Pakong, i Tapi. On doprinosi turističkom sektoru zahvaljući njegovim čistim plitkim vodama duž obale u južnom regionu i Kra Istmusu. Istočna obala Tajlandskog zaliva je industrijski centar Tajlanda sa glavnom dubokovodnom lukom kraljevstva u Satahipu i najprometnijom komercijalnom lukom, Laem Chabang.

Andamansko more je dragoceni prirodni resurs u kome se nalazi veliki broj popularnih i luksuznih odmarališta u Aziji. Puket, Krabi, Ranong, Phang Nga, i Trang i druga ostrva sva leže duž oblala Andamanskog mora. Ona su uprkos cunamija iz 2004 turistički magnet za posetioce iz celog sveta.

Ponovo su se pojavili planovi za izgradnju kanala koji bi povezao Andamansko more i Tajlandski zaliv, poput Sueskog i Panamskog kanala. Ideja je naišla na pozitivni prijem kod Tajvanskih političara jer bi se time umanjile naknade koje naplaćuje Singapurška luka, povoljšale veze sa Kinom i Indijom, skratilo vreme transporta, eliminisali piratski napadi u Malajskom prolazu, i u saglasnosti je sa namerom Tajvanske vlade da zemlja postane logističko sedište južnoistočne Azije. Tvrdi se da bi kanal poboljšao ekonomske prilike južnog Tajlanda, koje su u velikoj meri zavistane od prihoda od turizma, i to bi takođe promenilo strukturu Tajvanske ekonomije. Kanal bi bio ogroman inženjerski project i očekuje se da bi koštao US $20–30 milijardi.

Klima

U Tajlandu preovladava tropska monsunska klima.^[19] Na jugu je vlažna ekvatorijalna klima. Kišovita sezona traje od juna do oktobra. U Bangkoku su registrovane prosečne temperature između 20 i 32 °C u januaru i između 24 i 32 stepena u avgustu. Zbog visoke vlažnosti vazduha niže temperature se teško podnose. Na severu je vlažnost vazduha značajno manja, a klima blaža.

Jugozapadni monsuni koji stižu između maja i jula (izuzev na jugu) signalizaju dolazak kižne sezone (ruedu fon). Ona traje do oktobra i oblaci redukuju temperaturu. Vlažnost vazduha u to vreme je visoka. Novembar i december označavaju dolazak suve sezone i noćne temperature u predelima se velikom nadmorskom visinom mogu povremeno da padnu do nivoa blagog mraza. Temperature počinju da se penju u januaru.

Divlje životinje

Glavni članak: Spisak autohtonih vrsta Tajlanda

Slon je nacionalni simbol Tajlanda. Mada je bilo 100.000 pripitomljenih slonova u Tajlandu 1850, populacija slonova je pala na oko 2,000.^[20] Zverokradice su dugo lovile slonove radi slonovače, mesa, i kože. Mladi slonovi su često hvatani da bi se koristili kao turističke atrakcije ili kao radne životinje, mada je njihova upotreba opala od kada je vlada zabranila seču drva 1989. Sada ima više slonova u zarobljeništvu nego u divljini, i ekoloških aktivisti tvrde da se slonovi u zarobljeništvu često loše tretiraju.^[21]

Krivolov zaštićenih vrsta ostaje veliki problem. Lovci su desetkovali populacije tigrova, leoparda, i drugih velikih mačaka zbog njihovih vrednih krzna. Mnoge životinje (uključujući tigrove, medvede, krokodile, i kraljevske kobre) se uzgajaju ili love zbog mesa, koja se smatra delikatesom, i radi njihovih navodnih lekovitih svojstva. Iako je takva trgovina nezakonita, čuveno Bangkoško tržište Chatuchak je još uvek poznato po prodaji ugroženih vrsta.^[22]

Praksa držanja divljih životinja kao kućnih ljubimaca ozbiljno ugrožava nekoliko vrsta. Mladunci životinja se obično hvataju i prodaju, što često zahteva ubijanje majke. Jednom u zatočeništvu i van njihovog prirodnog staništa, mnogi kućni ljubimci umru ili se ne reprodukuju. Ugrožene populacije uključuju azijskog crnog medveda, malajskog sunčanog medveda, belorukog gibona, Hilobates pileatus i binturonga.^[23]

Istorija

Prvo domaće kraljevstvo bilo je Sukhothai koje se početkom 13. veka osamostalilo od Khmerskog Carstva. Teravada budizam proglašen je tada državnom religijom. Od sredine 14. veka do 1767. vladalo je kraljevstvo Ayutthaya, a posle poraza od burmanskih snaga tajlandsku državu je 1769. ponovo ujedinio kralj Taksin. Njegov general Chakri preuzeo je prestonicu 1782. i osnovao dinastiju iz koje potiče i današnji kralj.

U doba kolonijalnih osvajanja europskih sila u 19. stoljeću Tajland je uspio očuvati neovisnost, iako se obično smatrao dijelom britanske interesne sfere. Nakon državnog udara 1932. postao je ustavna monarhija, a na vlasti su se uglavnom smjenjivale vojne vlade. U doba drugog svjetskog rata Tajland je, nastojeći iskoristiti slabost poražene Francuske, godine 1940. zbog graničnih sporova vodio rat s vichyjskim snagama u Indokini. Sukob je završio tajlandskim porazom, ali je Tajland ubrzo postao japanski saveznik, te je njegova teritorija korištena u japanskim pohodima na Malaju i Burmu. Nakon kapitulacije Japana godine 1945. nije okupiran zbog podrške SAD-a koje su trebale pouzdanog antikomunističkog saveznika u jugoistočnoj Aziji. Nakon krvavih studentskih nemira 1970-ih u Tajlandu su započele reforme u smjeru demokratizacije, a prva politički stabilna civilna vlada formirana je 1992.

Tajland je svoj savez sa SAD potvrdio učešćem u Ratu protiv terorizma, ali je i sam postao bojište zbog islamističke pobune na jugu zemlje. Nesposobnost vlade premijera Thaksina Shinawatre da se suprotstavi tom problemu, optužbe za korupciju, demonstracije i ustavna kriza su u septembru 2006. dovele do vojnog puča i formiranja hunte na čelu s generalom Sonthijem Boonyaratkalinom. Hunta je kasnije dozvolila demokratske izbore na kojima su pobijedile Shinwatrine pristaše, što je dovelo do novog vala demonstracija.

Stanovništvo

Na Tajlandu žive različiti narodi. Većinu stanovništva čine etnički Tajlanđani oko 75% populacije čiji je jezik član tajske jezične skupine (srodan laoškom) i koji su uglavnom budisti.^[18] Osim njih, u zemlji živi i velik broj Laošana koncentriranih u sjeveroistočnom dijelu zemlje oko 5%. Brojna kineska zajednica priblizno 15% ima velik utjecaj u gospodarskom životu zemlje. Na jugu žive Malajci oko 4% stanovništva islamske vjere Na sjeveru žive planinski narodi, među kojima se ističu Hmong i Karen do 1% populacije. Glavne religije u Tajlandu su budizam 92% stanovništva i islam 7% stanovništva.

Religija

Glavni članak: Budizam u Tajlandu

Prema poslednjem popisu (2000) 95% Tajlanđana su teravada budisti. Muslimani su druga najveća verska grupa (4,6%). Neke provincije i gradovi imaju većinsko muslimansko stanovništvo npr. Čampon. Hrišćana (uglavnom katolika) ima oko 0,75%

Privreda

U poslednje dve decenije tajlandska privreda je zabeležila jednu od najvećih stopa rasta na svetu, sa prekidom u doba azijske finansijske krize 1997. – 1998. Izvoz industrijskih proizvoda, posebno elektronike, odeće i obuće, vozila, nameštaja, hrane, plastike i igračaka čini oko 60% BDP-a. Zbog jakoga izvoza Tajland je brzo prevladao ekonomsku krizu iz 1998. Sve je važniji i turizam. BDP je u 2004. bio 8.100 USD po stanovniku, mereno po PPP-u. Prostitucija čini značajnu privrednu granu, tako da čini 2,7% BDP-a.^[24] Turisti potroše 10% svoga novca na seksualne usluge.^[25]

Administrativna podela

Tajland je podeljen u 76 provinces (จังหวัด, changwat), koje su grupisane u 5 grupa provincija po lokaciji. Postoje 2 distrikta sa specijalnim statusom: glavni grad Bangkok (Krung Thep Maha Nakhon) i Pataja. Bangkok je na provincijskom nivou i stoga se često računa kao provincija.

Svaka provincija se deli u distrikte i oni se dalje delu u pod-distrikte (tambons). Godine 2006 bilo je 877 distrikta (อำเภอ, amphoe) i 50 distrikta Bangkoka (เขต, khet). Neki delovi provincija na granici sa Bangkokom se smatraju većim Bangkokom (ปริมณฑล, pari monthon). Te provincije su Nonthaburi, Pathum Thani, Samut Prakan, Nakhon Pathom i Samut Sakhon. Ime provincijskog glavnog grada (เมือง, mueang) je isto kao i ime provincije.

Južni region

Vidi takođe: Južno Tajlandska pobuna

Tajland je kontrolisao Malajsko poluostrvo do krajnjeg juga Malaka tokom 1400-tih i držao veći deo poluostrva, uključujući Temasek (Singapur), neka od Andamanskih ostrva, i koloniju na Javi, ali se na kraju povukao kada su Britanci koristili silu da bi garantovali njihovo sizerenstvo nad sultanatom.

Severne države sultanata su predstavljale godišnje darove tajlandskom kralju u obliku zlatnih cvetova — gest priznavanja vazalstva. Britanci su intervenisali u Malajskoj državi i sa Anglo-Sijamskim ugovorom pokušali da izgrade železničku prugu od juga do Bangkoka. Tajland se odrekao suvereniteta nad onim što su danas severne malajske provincije Kedah, Perlis, Kelantan, i Terengganu u korist Britanaca. Provincije Satun i Pattani su pripale Tajlandu.

Malajske poluostrvske provincije su Japanci okupirali tokom Drugog svetskog rata. One su bile infiltrirane Malajskom komunističkom partijom (CPM) od 1942 do 2008. CPM je izgubila podršku Vijetnama i Kine nakon kulturne revolucije. Moguće je da su nedavni pobunjenički ustanci nastavak separatističke borbe koja je započela nakon Drugog svetskog rata uz Sukarnovu podršku za PULO. Većina žrtava od vremena pobuna su budistički i muslimanski posmatrači.

Međunarodni odnosi

Glavni članak: Međunarodni odnosi Tajlanda

Međunarodnim odnosima Tajlanda rukovidi ministar spoljnih poslova.

Thailand u potpunosti učestvuje u međunarodnim i regionalnim organizacijama. On je NATO saveznik, mada se nalazi na prioritetnoj je listi nadgledanja po osnovi Specijalnog 301 izveštaja Sjedinjenih Država. Zemlja je i dalje aktivni član ASEAN (Asocijacije južnoistočnih azijskih nacija). Tajland je razvio bliske veze sa ostalim članovima ASEAN-a: Indonezijom, Malezijom, Filipinima, Singapurom, Brunejima, Laosom, Kambodžom, Burmom, i Vijetnamom, čiji ministri spoljnih poslova i ekonomije održavaju godišnje sastanke. Regionalna kooperacija se odvija po pitanjima ekonomije, trgovine, bankarstva, politike, i kulture. Godine 2003, Tajland je služio kao domaćin APEC (Azijske pacifičke ekonomske kooperacije). Dr. Supachai Panitchpakdi, bivši zamenik premijera Tajlanda, trenutno služi kao generalni sekretar u Konferenciji za trgovinu i razvoj Ujedinjenih Nacija (UNCTAD). Godine 2005. predstavnici Tajlanda su prisustvovali inauguralnom Istočno azijskom samitu.

Zadnjih godina, Tajland je imao sve aktivniju ulogu na međunarodnoj sceni. Kad je Istočni Timor stekao nezavisnost od Indonezije, Tajland je po prvi put u svojoj istoriji poslao trupe za pomoć međunarodnom mirovnom naporu. Njegove trupe su ostale tamo kao deo UN mirovnih snaga. Kao deo svojih napora da poboljša međunarodne veze, Tajland je stupio u kontakt za takvim regionalnim organizacijama kao što su Organizacija američkih država (OAS) i Organizacija za bezbednosti i kooperaciju u Evropi (OSCE). Tajland je doprineo naporima za obnovu u Afganistana i Iraka slanjem trupa.

Thaksin je inicirao pregovore radi ostvarivanja nekoliko sporazuma o slobodnoj trgovini sa Kinom, Australijom, Bahranom, Indijom, i SAD. Ovaj zadnji sporazum je posebno kritikovan, s tvrdnjama da nekonkurentne Tajvanske industrije mogu da budu uništene.^[26]

Taksin je isto tako najavio da će Tajland oprostiti stranu pomoć, i da će raditi sa zemljama donatorima na pomoći u razvoju suseda u široj Mekong podregiji.^[27] Taksin je pokušao da stavi Tajland u poziciju regionalnog lidera, putem iniciranja raznih razvojnih projekata u siromašnijim susednim zemljama, kao što je Laos. Više kontroverzno je da je on uspostavio bliske, prijateljske odnose s burmanskom diktaturom.^[28]

Tajland je pristupio invaziji Iraka predovođenoj Sjedinjenim Državama, šaljući humanitarni kontingent sa 423 vojnika.^[29] Trupe su povučene 10 septembra 2004. Dva vojnika su poginula u Iraku u pobunjeničkim napadu.

Abhisit je imenovao Kasit Piromya lidera Narodne alijanse za demokratiju za minstra spoljnih poslova. Aprila 2009. je izvio sukob između Tajvanskih i kambodžanskih trupa na teritoriji u neposrednom susedstvu 900 godina starih ruina kambodžijskog Preah Vihear hinduističkog hrama u blizini granice. Kambodžiska vlada je tvrdila da je njena armija ubila najmanje četiri Tajvanca i zarobila deset, mada je Tajvanska vlada demantovala da su tajvanski vojnici ubijeni ili povređeni. Dva kambodžiska i tri tajvanska vojnika su poginula. Obe armije su okrivljivale jedna drugu za početak pucanja i poricale ulazak tuđu teritoriju.^[30][31]

Reference

Literatura

Vanjske veze

Tajland na Wikimedijinoj ostavi

	Mjanmar	Mjanmar  Laos	Laos
	Mjanmar		Laos  Kambodža
		Tajland
	Andamansko more	Tajlandski zaljev  Malezija	Tajlandski zaljev

• p
• r
• u

Države u Aziji

Samostalne države

•  Afganistan
•  Armenija
•  Azerbejdžan
•  Bahrein
•  Bangladeš
•  Brunej
•  Butan
•  Filipini
•  Gruzija¹
•  Indija
•  Indonezija²
•  Irak
•  Iran
•  Istočni Timor²
•  Izrael
•  Japan
•  Jemen
•  Jordan
•  Južna Koreja
•  Kambodža
•  Katar
•  Kazahstan¹
•  Kina
•  Kipar
•  Kirgistan
•  Kuvajt
•  Laos
•  Libanon
•  Maldivi
•  Malezija
•  Mjanmar
•  Mongolija
•  Nepal
•  Oman
•  Pakistan
•  Rusija¹
•  Saudijska Arabija
•  Singapur
•  Sirija
•  Sjeverna Koreja
•  Šri Lanka
•  Tadžikistan
•  Tajland
•  Turkmenistan
•  Turska¹
•  Ujedinjeni Arapski Emirati
•  Uzbekistan
•  Vijetnam

Nepriznate ili
djelomično priznate države

•  Abhazija (GRU)
•  Južna Osetija (GRU)
• Pojas Gaze i Zapadna obala (IZR)
•  Tajvan (KIN)
•  Turska Republika Sjeverni Kipar (KIP)

Ostali teritoriji

•  Hong Kong³
•  Makao³

¹ Djelomično u Europi. • ² Smatra se i dijelom Oceanije. • ³ Posebna upravna regija NR Kine.