Northumberland

County Northumberland


U sastavu	Engleske
Upravni oblik	county
Glavni grad	Morpeth
Lord poručnik Visoki šerif	Jane Percy Peter Loyd
Površina	5013 km²

Stanovništvo	316.028
Gustoća	63 stanovnika na km²

Northumberland (čita se Nortamberland) je historijska i ceremonijalna grofovija i unitarna jedinica na sjeveroistoku Engleske. ^[1]

Geografija

Northumberland leži u regiji Sjeveroistočna Engleska. Ima površinu od 5,013 km², na kojoj živi 316,028 stanovnika.^[1] Graniči sa sjevera sa Škotskom, sa zapada sa Grofovijem Cumbria, sa juga sa Grofovijem Durham i Grofovijem Tyne and Wear. Na istoku mu je granica Sjeverno more.^[1] Grad Morpeth je administrativni centar Northumberlanda.^[1]

Northumberland je administrativno čitav jedna unitarna jedinica.^[1] Do 2009. bio je podjeljen na šest distrikta; Alnwick, Tynedale, Wansbeck, Berwick-upon-Tweed, Blyth Valley, i Castle Morpeth.^[1] Historijska grofovija Northumberland bila je nešto veća u njoj se nalazio grad Newcastle upon Tyne, koji je danas samostalna metropolitanska grofovija Tyne and Wear.^[1]

Northumberland je kraj velikih kontrasta, obalna ravnica na istoku je slabo naseljen ruralan kraj. Nešto zapadnije prostire se brdoviti teren vriština, a na jugu se nalaze gusto naseljene doline rijeka Tyne i Blyth gdje je smještena industrija.^[1]

Polovica Northumberlanda je planinski kraj i tresetište, u kom Britanska šumarska komisija ima velike površine pod šumom, kao što su Kielder, Wark i Redesdale. Duž škotske granice prostire se Masiv Cheviot, visok od 300 do 760 metara, dok se masiv Pennines prostire prema jugu gdje formira zapadnu granicu sa Cumbriom. Brda i vrištine na zapadu, formirana su od pješčenjaka i nečistog vapnenca, to je kraj duboko ispresjecan kotlinama rijeka Rede i Tyne. Na krajnjem istoku i jugu od Masiva Cheviot do obale i doline Tyne nižu se Karbonske stijene. Duž obale impresivni su Whin Sill, i izljevi lave koji su formirali arhipelag Farne i bamburšku stijenu na kojoj su dijelovi rimskog bedema. ^[1]

Obalna ravnica na podlozi od vapnenca na sjeveru i ugljikovih stijena na jugu, pokrivena je glacijalnim naslagama različitog karaktera od lakog pijeska i šljunka do teških glina i ilovače. Tlo u višim predjelima je tanko, kiselo i tresetište.^[1]

Klima je hladna, zbog geografske širine, nadmorske visine i izloženosti istočnim vjetrovima. Zime su relativno hladne, proljeća kasna i kratka, a ljeta prohladna tako da temperature rijetko prelaze 20 °C, a duž obale se vuku hladne morske magle. Padavina ima malo, od 635 mm na obali do 1.270 mm u Masivu Cheviot.^[1]

Historija

Postoje značajni dokazi o prahistorijskim naseljima, prije nego što su Rimljani uspostavili kontrolu nad tim krajem 122.izgradnjom Hadrijanova zida od rijeke Tyne do Solway Firtha. Nakon što su Rimljani povukli u 5. vijeku, germanski Angli vremenom su preuzeli kontrolu nad regijom. Kralj Angla Ida sagradio je utvrdu u Bamburghu (kasnija prijestolnica anglosaksonskih kraljeva) i 547. osnovao Kraljevstvo Bernicija.^[1] Njegov unuk, Aethelfrith, uspostavio je dominaciju Angla nakon što je 603 pobijedio udružene snage Brita iz Kraljevine Strathclyde i Škota, ubrzo nakon tog je 605. anektirao susjedno Kraljevstvo Deira. Nakon tog je kraj između Firth of Fortha i estuarija Humber postao poznat kao Nortumbrija (što je značilo zemlja sjeverno od Humbera). Ono je u 7. vijeku bilo najmoćnije anglosaksonsko kraljevstvo, a njegov Sveti otok (Lindisfarne) bio centar širenja kršćanstva po cijelom kraljevstvu.^[1]

Danski Vikinzi zauzeli su Northumberland u 9. vijeku, a zemlje sjeverno od rijeke Tweed pripale su Škotima. Tokom 11. vijeka Normani su nemilosrdno prodirali na sjever i gradili utvrde za obranu od invazije iz Škotske i Skandinavije.^[1]

Kasnija historija Northumberlanda je sve do ujedinjenja škotske i engleske krune - 1603. kontinuirani niz pograničnih ratova. Oni su se razbuktali 1569. kad je katolički sjever stao uz škotsku kraljicu Mary. Škoti su za engleskog građanskog rata 1644. zauzeli Newcastl.^[1]

Srednjovjekovni Northumberland prosperirao je zahvaljući proizvodnji i izvozu vune i kože. Olovo, srebro i željezna ruda iskapaju se u Allendalu od 12. do 19. vijeka. Ugljen se iskapa od rimskih vremena, a trgovina ugljenom između Londona i doline Tyne, preko Newcastla, razbuktala se od 13. vijeka. Zbog nje se razvila i brodogradnja, koja se početkom 19. vijeka prilagodila novinama (parne turbine) i postala moćna industrija za gradnju i popravak brodova. Zbog nje su 1830-ih proradile željezare. Zahvaljujući ugljenu procvjetale su i ostale industrije, a po ušćima rijeka trgovina solju. Razbuktala se i proizvodnja stakla, koja je uvedena početkom 17. vijeka iz francuske Lorraine. Za svega jedan vijek - Tyneside (današnji Tyne and Wear) postao je lider kemijske industrije u zemlji. ^[1]

Krajem 20. vijeka propala je sva teška industrija po dolini Tyne kao i svo rudarstvo, osim jednog rudnika kod Ellingtona, ali je i on zatvoren 2005.

Privreda

Oko polovice Northumberlanda je planinski kraj i pašnjak. Gotovo svo ostalo zemljište je osrednje kvalitete, a samo mali dio je dobar za ratarstvo. Zato se sve do kraja 18. vijeka sadilo vrlo malo žitarica, čak je i tad barem pola zemlje Northumberlanda još uvijek bilo pusto. Tresetišta su i dalje među rijetko naseljenim krajevima Engleske. Po obalnoj ravnici razvijeno je stočarstvo (ovce, goveda) a sadi se i ječam u velikim količinama na visoko mehaniziranim farmama. Tradicionalni ribolov na losose egzistira i danas duž rijeka Tyne i Tweed. ^[1]

Po sjeveru ima velikih šuma u javnom vlasništvu pa je razvijena i drvna industrija.^[1]

Veliki gradovi i industrijska naselja kao što su Blyth, Cramlington, Bedlington i Ashington, leže na jugu i istoku grofovije. Gradovi Alnwick i Berwick-upon-Tweed su najveći na sjeveroistoku, a po rijetko naseljenim planinama iima malih trgovišta Wooler, Rothbury i Bellingham. Industrijski kompleks rijeci Blyth na jugoistoku proizvodi električne mašine, elektroničku opremu i artikle lake industrije.^[1]

Uslužni sektor uključujući turizam, igra sve značajniju privrednu ulogu, jer Northumberland ima brojne zamkove, dvorce, šume i jezera, a na sjeverozapadu i Nacionalni park Northumberland (u kom je dio Hadrijanova zida).

Ekonomija Northumberlanda je usko povezana sa susjednom u Grofoviji Tyne and Wear.^[1]