Fojnički grbovnik

Fojnički grbovnik je poznati zbornik južnoslavenskih heraldičkih simbola, nazvan po franjevačkom samostanu u Fojnici gdje se čuva.^[1] Jedini je i najstariji zbornik grbova koji je sačuvan na teritoriji Bosne i Hercegovine. Prvi ga je opisao fra Ivan Franjo Jukić u Srpskom Listu 1842, br. 18, zatim iste godine u Danici Ilirskoj br. 24.

Sadržaj

Na prvoj neoznačenoj stranici je slika Bogorodice, zaštitnice Ilira i bosanskog kraljevstva, a na slijedećoj prikaz svete braće Kuzme i Damjana, zaštitnika kuće Nemanjića.^[2]

Slijedi izvorni naziv knjige, pisan ćirilicom (bosančicom): Rodoslovje Bosanskoga, aliti Iliričkoga i Serpskoga vladania; zajedno postavljeno po Stanislavu Rubčiću popu. Na slavu Stipana Nemanjića, cara Serbljena i Bošnjaka 1340. ^[3] Drugi dio ove stranice je potvrda na latinskom jeziku koju je u Kraljevoj Sutjesci, 6. jula 1800. godine, potpisao fra Grga Ilić Varešanin, biskup i apostolski vikar u Bosni. Tekst glasi: Codicem hunc continentem varia Stemmata plurium Nobilium Familiarum Bosnensium jam ab immemorabili tempore a captivitate nempe Regni Bosnæ studiose conservatum fuisse a Rdis Fratribus Francisanis Familiæ Fojnicensistestamur Nos Frater Gregorius a Varess Episcopus Ruspensis, et Vicarius Apostolicusin Bosna Othomana, dicta Argentina, præcipue vero in olim Episcopatu Dumnensi. Ispod teksta se nalaze pečati biskupa i sutješkog samostana. Potvrda svjedoči da je ovaj Grbovnik koji "sadrži razne grbove mnogih plemenitih bosanskih porodica čuvan u samostanu od pamtivijeka, naime od zauzeća Bosanskog kraljevstva"

Slijedi slika svetog Jeronima, zaštitnika Ilira.

Na posebnom listu je zajednički grb složen od grbova 9 slavenskih zemalja (Makedonije, Slavonije, Bosne, Bugarske, Dalmacije, Srbije, Hrvatske, Raške i Primorja) i dvije vladarske kuće (Nemanjića i Kotromanića). Zatim slijede svaki od tih grbova pojedinačno (uz još jedan grb koji im je dodan - grb nepostojeće zemlje Ilirije).^[4]

Nadalje slijedi 126 grbova koji predstavljaju znakove znamenitih plemićkih porodica koji svoje porijeklo vuku s područja Hrvatske, Bosne, Hercegovine i Srbije.

Nastanak

• Aleksandar Solovjev poznati vizantolog i slavista, kao vrijeme nastanka navodi period između 1675. i 1688, u kontekstu otpora osmanskoj vladavini u vrijeme Velikog turskog rata.
• Radiokarbonskom analizom grbovnika iz 2016 došlo se do dva zaključka: korice su starosti iz perioda 1635–1662. godine, a unutrašnji listovi od 1695–1917.^[5]

Opšte

Srednjovjekovna bosanska heraldika, s obzirom na vrijeme njezina nastanka i opšte zakonitosti razvoja prepoznatljive u rasporedu i fondu heraldičkih motiva, njihovoj umjetničkoj stilizaciji i naglašenom vjersko-političkom značenju, produkt je i ogranak zapadnoevropskih utjecaja s Ugarskom kao jednim od najvažnijih posrednika. Svoj puni procvat ona je doživjela u drugoj polovici XIV. i prvoj polovici XV. stolje}a, a taj razvoj pratio je kako opštu razvojnu liniju bosanskog feudalnog društva, tako i političku emancipaciju bosanskog kraljevstva predstavljenu u bosanskoj kruni kao vrhunskom političkom i heraldičkom simbolu prisutnom u tadašnjoj Evropi. ^[6]

Izražava romantični nacionalizam i ilirizam, a ne istorijsku tačnost.^[7][8]

Reference

Vanjski linkovi

• Slike samostana i muzejska zbirka Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u

Fojnički grbovnik na Wikimedijinoj ostavi