Dvoglavi orao

Dvoglavi orao je drevni hetitski simbol Koji se nalazi na svim hetitskim plocama pronadjenim do danas.

Dvoglavi orao se upotrebljavao i ranije, pa se može naći i u mestu Bogazku (Turska), gde se nalazio drevni grad naroda Hetita i potiče iz 18 veka pne..

Dvoglavi orao u heraldici

Dvoglavi orao je uobičajen simbol u heraldici. Prvobitno je bio simbol Vizantijskog castva, a sada se može videti na grbu nekoliko istočnoevropskih država. Predstavlja simbol dvostruke funkcije cara - svetovne i duhovne i/ili premoć Rimskih careva nad Istokom i Zapadom. Ruski imperatori su kasnije usvojili ovaj simbol predstavljajući sebe kao naslednike Vizantije, i takođe da iskažu svoju premoć nad Zapadom (Evropom) i Istokom (Azijom).

Grbovi država i teritorija sa dvoglavim orlom

Dvoglavi orao se pojavljuje na grbu sledećih država i teritorija:

Albanija
Rusija
Srbija
Crna Gora

Kroz istoriju se pojavljivao na još nekoliko grbova država i teritorija:

Vizantijsko carstvo
Sveto rimsko carstvo
Austrougarska
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca/Kraljevina Jugoslavija
1925-1926. Grčka
1934-1938. Austrija
SR Jugoslavija/Srbija i Crna Gora
Republika Srpska u Bosni i Hercegovini

Poreklo simbola

Dvoglavi orao se već vekovima pojavljuje kao simbol. Dvoglavi orao se može videti na arheološkim lokacijama [1] Arhivirano 2021-06-02 na Wayback Machine-u Hetitske civilizacije, iz perioda 20-13. veka pne.

Cilindrični pečati koji su pronađeni u Bogazku, današnja Turska, stare hetitske prestonice, jasno prikazuju dvoglavog orla raširenih krila. Estetičnost ove simetrične pozicije delimično ukazuje na nastanak ovog verskog simbola. Pretpostavlja se da potiče iz 18. veka pne.

Istočno rimsko carstvo - Vizantijsko carstvo

Orao se u Vizantiji pojavljuje od njenog nastanka i predstavlja kontinuitet sa Rimskim carstvom čiji je simbol bio. Konstantinopolj je bio naslednik Rima i Romeji su nastavili da koriste stari carski simbol 'jednoglavog orla' kao motiv. Iako je sasvim sigurno da je promena u dvoglavog orla vezana za stare prikaze dvoglavog orla iz Male Azije, nije jasno kako i zašto je do toga došlo. Predstavljao je Carstvo koje je okrenuto i Istoku i Zapadu odnosno i Aziji i Evropi. Iz Vizantije se dvoglavi orao proširio na zemlje pod njenim direktnim uticajem (Srbija, Crna Gora, Rusija...)

Sveto rimsko carstvo

Prvi pominjanje dvoglavog orla u zapadnoj Evropi vezuje se za 1250. godinu, u grbovniku Mateja od Pariza kao grb cara Friderika II, cara Svetog rimskog carstva. Obično je prikazivan u crnoj boji (crni dvoglavi orao) na zlatnoj pozadini, zamenjujući prethodnog jednoglavog orla, i pod uticajem ovog grba su motiv dvoglavog orla usvojili i mnogi nemački gradovi i nemačke aristokratske porodice. Nakon raspada Svetog Rimskog carstva 1806. godine, dvoglavi orao se ponovo našao na grbu Austrijskog carstva, a takođe se koristio i kao grb Nemačke konfederacije.

Druge zemlje

Iz Vizantije, motiv dvoglavog orla je stigao i do Rusije, kada se Ivan III oženio Sofijom Paleolog. Nemanjići su usvojili srebrnu verziju dvoglavog orla da bi istakla svoju samostalnost i nezavisnost od Konstantinopolja, i čak istakla svoje pravo koje polaže na carski tron Konstantinopolja.

Srebrnog dvoglavog orla su usvojile mnoge srednjovekovne plemićke porodice sa naših prostora, među kojima: Nemanjići, Mrnjavčevići, Lazarevići, Kastriotići itd.

Kasnije, usvojile su ga i dinastije Obrenovića, Karađorđevića i Petrović-Njegoša, i ostale su i do dan danas na grbu Srbije i Crne Gore.

Đurađ Kastriot Skenderbeg je usvojio sličnu zastavu tokom svoje borbe protiv Osmanskog carstva, na kojoj je bio predstavljen crni dvoglavi orao na crvenoj pozadini, koji se kasnije ponovo pojavio na zastavi Albanije.

Tokom narednih vekova, dvoglavi orao je često držao mač ili skiptar u jednoj kandži, i kuglu sa krstom u drugoj, kao simbole dvostruke vlasti - nad materijalnim i duhovnim.

Ovaj simbol se danas upotrebljava i od strane Grčke pravoslavne crkve, kao dekorativni element, koja je pod Osmanskim carstvom bila naslednik Vizantijskog carstva i u tom periodu je bila popularan simbol kod grčkog naroda. U jednom kratkom periodu, 1925-1926, dvoglavi orao se našao i na grbu Grčke države.

Dvoglavi orao je ostao i važan motiv u heraldici carskih vladarskih dinastija Rusije (dinastija Romanov) i Austrougarske (dinastija Habzburga), kao i kraljevske vladarske dinastije Crne Gore (Petrović-Njegoši).

Srpski despoti su imali dvoglavog orla kao svoj grb. Despot Đorđe Branković je na pečatu iz 1492. imao grb koji ima štit sa dvoglavim orlom u gornjem delu, dok se donji deo delio na dve polovine. Desno je prikazan lav okrenut unutra, a levo su tri brežuljka sa ugarskog grba. I drugi srpski despoti, pod ugarskom vrhovnom vlašću, kao Ivan Berislavić i sin mu Stefan su imali grb dvoglavog orla.^[1] Srpski patrijarh Arsenije III Crnojević na grobu u manastiru Krušedol ima prikazan grb, dvoglavog orla i ispod lava, po uzoru na srpske despote. Takav izgled grba, sa lavom, kasnije za Crnu Goru usvajaju Sava i Vasilije Petrović, jer grb Crnojevića je bio samo dvoglavi orao, bez prikaza lava.

Primeri dvoglavog orla

Zastava Vizantijskog carstva.
Grb Rusije iz 1472.
Grb careva Svetog Rimskog carstva, dinastija Habzburga
Grb Austrougarske.
Bivši grb Republike Srpske.
Grb Srbije i Crne Gore.
Veliki grb Beograda.
Na grbu Jermenije, u gornjem desnom polju štita, se vidi dvoglavi orao, simbol prve dinastije koja je vladala hrišćanskom Jermenijom, Arsakid dinastije.
Dvoglavi orao na Grbu Lazarevića
Dvoglavi orao kao simbol Vizantijskog carstva.
Crni dvoglavi orao na grbu Albanije
Dvoglavi orao na grbu Rusije