Drevna književnost

Književnost
Osnovni oblici
  • Roman
  • Pjesma
  • Drama
Osnovni žanr
  • Epika
  • Lirika
  • Drama
  • Romansa
  • Satira
  • Tragedija
  • Komedija
  • Tragikomedija
  • Autobiografija
  • Memoari
  • Dnevnik
Mediji
  • Performans (predstava)
  • Knjiga
Tehnike
Historija
  • Moderna (18.
  • 19.
  • 20.
  • 21.)
Književnost po jezicima i porijeklu
  • srpska
  • španska
  • švedska
  • turska
  • ukrajinska
  • vietnamska
Rasprave
  • p
  • r
  • u


Historija književnosti počinje sa pronalaskom pisma u Mezopotamiji i Drevnom Egiptu u Brončanom dobu. Pismo se razvilo od sistema znakova u 30. vijeku pne., ali najstariji književni tekstovi datiraju od 27. ili 26. vijeka pne..

Književnost Željeznog doba uključuje najranije tekstove koji su sačuvani kroz predaju putem rukopisa (nasuprot onih koje su otkrili arheolozi), a što uključuje avestanske gathe (v. Zoroaster), indijske Vede (v. Vedski period), dijelove hebrejske Biblije (v. Stari zavjet i datiranje Biblije), te najstariju književnost drvne Grčke.

Za antički period se općenito smatra da je počeo sa Homerom u 8. vijeku pne. i završio sa padom Rimskog Carstva u 5. vijeku pne. Iako su najstarija klasična djela napisana na starogrčkom, od 3. vijeka pne. se grčkoj književnosti priključila latinska književnost. Kao i kod tzv. zapadnog kanona, također postoje periodi klasične sanskritske književnosti i Sangam književnosti u Indiji, kineski klasici u Kini, a u kasnoj antici započinje i klasična sirijska i srednjoperzijska književnost.

Dolje je naveden kronološki prikaz književnih djela do 5. vijeka n.e. Književnost od 6. do 9. vijeka pokriva ranosrednjovjekovna književnost.

Popis drevnih tekstova

Brončano doba

V. također: Sumerska književnost, Akadska književnost, Staroegipatska književnost, Hetitski tekstovi, Vedski sanskrit

Rano brončano doba: 3. milenijum pne. (prikazani približni datumi) Najstarija pisana književnost datira od oko 2600. pne. (klasični sumerski).[1] Najstariji književni autori poznati po imenu su Shuruppak i Urukagina, koji datiraju oko 27., odnosno 24. vijeka pne. Neke književne tekstove je teško datirati, kao što je slučaj sa Egipatskom knjigom mrtvih koja je zabilježena u Papirusu Anija oko 1240. pne., iako ranije verzije knjige vjerojatno datiraju iz 18. vijeka pne..

  • 2600 Sumerski tekstovi iz Abu Salabikha, uključujući Instrukcije Shuruppaka i Himna hrama u Keshu
  • 2600 Akadska Legenda o Etani [2]
  • 2400 Egipatski Piramidski tekstovi, uključujući Kanibalsku himnu
  • 2400 Sumerski Urukaginin zakonik [3]
  • 2400 Egipatski Kamen iz Palerma
  • 2350 Egipatske Maksime Ptahhotepa
  • 2270 Sumerske Enheduannine himne
  • 2250-2000 Sumerske najranije priče u Epu od Gilgamešu [4][5]
  • 2100 Sumersko Prokletstvo Agadea
  • 2100 Sumerska Debata između ptice i ribe
  • 2050 Sumerski Zakonik Ur-Nammua
  • 2000 Egipatski Tekstovi lijesova
  • 2000 Sumerska Žalopojka za Urom
  • 2000 Sumerski Enmerkar i Gospodar Aratte

Srednje brončano doba: o. 2000. do 1600. pne. (prikazani približni datumi)


Kasno brončano doba: o. 1600. do 1200. pne. (prikazani približni datumi)

  • 1700-1100 Vedski sankrst: oribližni datum sastavljanja Rigvede. Mnogi od tih tekstova nisu zapisani do mnogo kasnije.[6]
  • 1600 Hetitski Zakonik Nesilima
  • 1500 Akadski Siromah iz Nippura [7]
  • 1500 Hetitska vojna zakletva
  • 1550 Egipatska knjiga mrtvih
  • 1500 Akadska Dinastija Dunnuma[8]
  • 1440-1400 Hebrejska Tora, također poznata kao Petoknjižje ili Pet knjiga Mojsijevih[9][10][11][12][13] uz konačnu redakciju u periodu 900-450. pne.[14][15] Some give an alternate date of 1320-1280.[16]
  • 1400 Akadski Vjenčanje Nergala i Ereshkigal
  • 1400 Akadska Autobiografija Kurigalzua
  • 1400 Akadska Pisma iz Amarne
  • 1330 Egipatska Velika himna Atenu
  • 1240 Egipatski Papirus Anija, Knjiga mrtvih
  • 1200-900 Akadska verzija i kasnije priče Epa o Gilgamešu[4]
  • 1200 Akadski Ep o Tukulti-Ninurti
  • 1200 Egipatska Priča o dva brata [17]

Antika

V. također starogrčka književnost, sirijska književnost, rimska književnost, indijska književnost, hebrejska književnost, Avesta
V. također: vijekovi u poeziji: 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1

8. vijek pne.

  • Grčki Trojanski ratni ciklus, uključujući Ilijadu i Odiseju
  • 800-500. pne.: Sanskritske Brahmane
  • Najstarije ne-mojsijevske knjige Hebrejske Biblije (Nahum, Hošea, Amos, Izaija)

7. vijek pne.

6. vijek pne.


5. vijek pne.

4. vijek pne.

3. vijek pne.

  • Avestanski: Avesta
  • Etrurski: Liber Linteus Zagrabiensis (Lanena knjiga iz Zagreba)
  • Sanskrit: Panchatantra; autor: Vishnu Sarma
  • Tamilski:
    • 3. vijek pne. - 3. vijek n.e.: Sangamske pjesme
    • Tolkāppiyam (knjiga gramatike)
  • Hebrejski: Propovjednik
  • Grčki:
  • Latinski:
    • Lucije Livije Andronik (o. 280/260. pne. — o. 200. pne.), prevodilac, začetnik rimske drame
    • Gnej Nevije (o. 264 — 201. pne.), dramatičar, epski pjesnik
    • Tit Makcije Plaut (o. 254 — 184. pne.), dramatičar, autor komedija: Poenulus, Miles Gloriosus i drugih tekstova
    • Kvint Fabije Piktor (3. vijek pne.), historičar
    • Lucije Cinkije Aliment (3. vijek pne.), vojni historičar i učenjak

2. vijek pne.

  • Avestanski: Vendidad
  • Kineski: Sima Qian: Zapisi Velikog historičara (Shǐjì)
  • Aramejski: Knjiga o Danijelu
  • Hebrjski: Sirah
  • Grčki
  • Latinski:
    • Terencije (195/185. pne. — 159. pne.), komediograf: Braća, Djevojka sa Androsa, Eunuchus, Samomučitelj,
    • Quintus Ennius (239. pne. — o. 169. pne.), pjesnik
    • Marko Pakuvije (o. 220. pne. — 130. pne.), tragičar, pjesnik
    • Stacije Cecilije (220. pne. — 168/166. pne.), komediograf
    • Marko Porcije Katon (234. pne. — 149. pne.), opći pisac
    • Gaj Acilije (2. vijek pne.), historičar
    • Lucije Akcije (170. pne. — o. 86. pne.), tragičar, filolog
    • Gaj Lucilije (o. 160-ih pne. — 103/2. pne.), satiričar
    • Kvint Lutacije Katul (2. vijek pne.), političar, epigraf
    • Aulo Furije Ancija (2. vijek pne.), pjesnik
    • Gaj Julije Cezar Strabon Vopisk (130. pne. — 87. pne.), političar, tragičar
    • Lucije Pomponije Bononiensis (2. vijek pne.), komediograf, satiričar
    • Lucije Kasije Hemina (2. vijek pne.), historičar
    • Lucije Kalpurnije Pizon Frugi (2. vijek pne.), historičar
    • Manije Manilije (2. vijek pne.), političar, pravnik
    • Lucius Coelius Antipater (2nd century BC), pravnik, historičar
    • Publije Sempronije Aselion (158. pne. — iza 91. pne.), oficir, historičar
    • Gaj Sempronije Tuditan (2. vijek pne.), pravnik
    • Lucije Afranije (2. i 1. vijek pne.), komediograf
    • Tit Albucije (2. i 1. vijek pne.), orator
    • Publije Rutilije Ruf (158. pne. — iza 78. pne.), pravnik
    • Lucije Elije Stilon Prekonin (154. pne.— 74. pne.), filolog
    • Kvint Klaudije Kvadrigarije (2. i 1. vijek pne.), historičar
    • Valerije Ancije (2. i 1. vijek pne.), historičar
    • Lucije Kornelije Sisena (121. pne. — 67. pne.), oficir, historičar
    • Kvint Kornificije (2. i 1. vijek pne.), retoričar
1. vijek pne.
V. također: Pahlavi književnost, vijekovi u poeziji: 1, 2. i 3.
1. vijek n.e.
2. vijek
3. vijek

Kasna antika

V. također: 4. vijek u poeziji, 5. vijek u poeziji
4. vijek
  • Latinski: v. kasni latinski
    • Augustin Hiponski: Ispovijesti, O kršćanskom nauku
    • Apicije (De re coquinaria, O temi kuhanja)
    • Pervigilium Veneris (Vigil od Venere)
  • Sirijski: Aphrahat, Efrem Sirin
  • Hebrejski: Gemara
5. vijek
  • Kineski: Fan Ye: Knjiga Kasnijeg Hana (Hòuhànshū)
  • Sanskrit: Kālidāsa (špekulacije): Prepoznavanje Śakuntale, Oblačni glasnik
  • Pahlavi:
    • Matigan-i Hazar Datistan (Hiljadu zakona Magistana)
    • Frahang-i Oim-evak (Pahlavi-avestanski rječnik)
  • Latinski: v. kasni latinski
    • Publije Flavije Vegecije Renat: De Re Militari
    • Augustin Hiponski: Grad Božji
    • Paulus Orosius: Sedam knjiga historije protiv pogana
    • Jeronim: Vulgate
    • Prudencije: Psychomachia
    • Konsencijeva gramatika
    • Pseudo-Dionisije Aeropagita: Nebeska hijerahrija, Mistična teologija
6. vijek

Izvori

  1. ↑ Grimbly, Shona (2000). Encyclopedia of the Ancient World. Taylor & Francis. str. 216. ISBN 978-1-57958-281-4. »The earliest written literature dates from about 2600 BC, when the Sumerians started to write down their long epic poems.« 
  2. ↑ Clay, Albert T. (2003). Atrahasis: An Ancient Hebrew Deluge Story. Book Tree. str. 34. ISBN 978-1-58509-228-4. »This fragment of an old version of the Etana Legend was written about 2000 years earlier than the fragments found in the Library of Ashurbanipal (668-626 BC).« 
  3. ↑ Jones, Mark (2006). Criminals of the Bible: Twenty-Five Case Studies of Biblical Crimes and Outlaws. FaithWalk Publishing. str. 6. ISBN 978-1-932902-64-8. »The Sumerian code of Urukagina was written around 2400 BC.« 
  4. ↑ 4,0 4,1 Stephanie Dalley, ur. Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-953836-2. 
  5. ↑ Eccles, Sir John Carew (1989). Evolution of the Brain: Creation of the Self. Routledge. str. 118. ISBN 978-0-415-03224-7. »The Epic of Gilgamesh, written in Sumer about 2200 BC.« 
  6. ↑ Oberlies (1998:155) procjenjuje 1100. pne. kado datum najkasnije himne u knjizi br. 10. Procjene za terminus post quem su mnogo općenitije. Oberlies (p. 158) na temelju 'kumulativnih dokaza' postavlja širok raspon 1700–1100
  7. ↑ Noonan, John T. (1987). Bribes. University of California Press. str. 4. ISBN 978-0-520-06154-5. »The Poor Man of Nippur dates from about 1500 BC.« 
  8. ↑ Thorkild Jacobsen (1978). The treasures of darkness: a history of Mesopotamian religion. Yale University Press. str. 167–168, 231.  “Perhaps it was brought east with the Amorites of the First Dynasty of Babylon.”
  9. ↑ prema drevnim jevrejskim i kršćanskim tradicijama i nekim suvremenim učenjacima, v. citate
  10. ↑ Talmud, Bava Bathra 146
  11. ↑ Mishnah, Pirqe Avoth 1:1
  12. ↑ Josephus, Flavius (1926). „11:8”. The Life. Against Apion. (Loeb Classical Library). Loeb Classical Library. str. 448. ISBN 978-0-674-99205-4. »"For we have not an innumerable multitude of books among us, disagreeing from and contradicting one another (as the Greeks have) but only 22 books, which are justly believed to be divine; and of them, five belong to Moses, which contain his laws, and the traditions of the origin of mankind till his death."« 
  13. ↑ Stuart, Douglas K (2006). New American Commentary Vol. II: Exodus. Holman Reference. str. 826. ISBN 978-0-8054-0102-8. 
  14. ↑ „Introduction to the Pentateuch. Introduction to Genesis.”. ESV Study Bible (1st izd.). Crossway. 2008. str. XLII, 29–30. ISBN 978-1-4335-0241-5. 
  15. ↑ RA Torrey, ur. (1994). „I-XI”. The Fundamentals: A Testimony to the Truth (11th izd.). Baker Academic. str. 1–144. ISBN 978-0-8010-1264-8. 
  16. ↑ Hoffmeier, James K (1999). Israel in Egypt: The Evidence for the Authenticity of the Exodus Tradition. Oxford University Press. str. 280. ISBN 978-0-19-513088-1. 
  17. ↑ Miriam Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, vol.2, 1980, p.203
  18. ↑ The Consolation of Philosophy (Oxford World's Classics), Introduction (2000)
  19. ↑ Dante je Boecija smjestio između “posljednjih Rimljana i prvih skolastičara” među naučiteljima u svom Raju (v. Božanstvena komedija).