Cenzura

Za ostala značenja, vidi Cenzura (razvrstavanje).

Cenzura je postupak nadziranja slobode izražavanja. Cenzura se može provoditi u širokom rasponu korištenih sredstava i postupaka, od uništavanja nepoželjnih sredstava izražavanja, preko brisanja ili precrtavanja nepoželjnih dijelova, do mijenjanja, izokretanja, odnosno falsificiranja onih dijelova koji se ne podudaraju sa svjetonazorom ili zakonskim odredbama vlasti ili urednika.

Vlast može cenzuru provoditi u skladu sa zakonodavstvom ili neslužbeno, u sklopu tajnih službi.

Cenzura je postupak koji je svojstven autoritarnim državnim sustavima, ali u ime zaštite javnog ćudoređa nije nepoznata niti u demokratskim sustavima.

Krajnji oblik u policijskim državama jest autocenzura.

Historija

Književnu cenzuru u današnjem smislu uveli su crkveni koncili (Prvi nicejski koncil 325., koncil u Efezu 431.) zabranom nekih tekstova kao dogmatski neispravnih, heretičkih spisa. Praksa osude spisa štetnih za vjeru i morala nastavljena je i u srednjem vijeku. U 13. vijeku su pojedini univerziteti bili određeni da vrše cenzuru nad rukopisima. Po papinskoj odredbi iz 1501. biskupi moraju brižljivo ispitati spise. Knjige izdane protivno zabrani često su se spaljivale. Papa Pavao IV izdao je 1589. Index librorum prohibitorum, popis djela koja vjernici nisu smjeli čitati. U evropskim državama, kroz čitav niz političkih peripetija, politička, kulturalna i moralna cenzura mijenjale su svoje forme vjekovima. Cenzuru su vršili koncili, staleži, policija, kraljevski komesarijati za štamparije.

Ukidana i ponovno uspostavljana, cenzura kao preventivno sredstvo traje do danas u mnogim državama. Francuska revolucija (1789.) proglasila je potpunu slobodu misli i štampe, ali je već Direktorij uveo preventivnu cenzuru. Cenzura je normalna ratna organizaciona mjera na raznim područjima (u umjetnosti, publicistici i literaturi). Pozorišnu cenzuru poznavali su već stari Heleni; pojedine drame prije izvođenja cenzurirali su arhonti; koja je u Francuskoj uvedena u 15. vijeku.

U 20 veku se na udaru cenzure našla osim književne i nova filmska umetnost. Ta cenzura se provodila u danas propalim komunističkim režimima, ali se provodila i još uvek provodi u zapadnim državama.