Prawosławne seminarium duchowne w Chełmie

Dawna kaplica św. Leoncjusza Rostowskiego w kompleksie zabudowań seminarium, dziś część budynku I Liceum Ogólnokształcącego w Chełmie
Ikonostas w szkolnej cerkwi św. Leoncjusza
Aula seminaryjna
Zobacz multimedia związane z tematem: Prawosławne seminarium duchowne w Chełmie

Prawosławne seminarium duchowne w Chełmie – prawosławne seminarium duchowne działające w latach 1875–1915 w Chełmie.

Historia

Seminarium duchowne zostało otwarte w 1875 z inicjatywy arcybiskupa chełmskiego i warszawskiego Leoncjusza. Jego powstanie miało miejsce w roku ostatecznej kasaty ostatniej unickiej administratury w Imperium Rosyjskim – diecezji chełmskiej[1] i wpisywało się w antyunickie i rusyfikacyjne działania arcybiskupa na ziemiach zaboru rosyjskiego[2]. Szkoła zajęła obiekty po seminarium unickim[2]. Już w roku następnym seminarium ukończył pierwszy rocznik absolwentów w liczbie 28 osób[3]. Za prawidłowe funkcjonowanie placówki odpowiedzialny był biskup lubelski, wikariusz eparchii chełmsko-warszawskiej[4].

Już siedem lat po otwarciu szkoły arcybiskup Leoncjusz zdecydował o wzniesieniu nowej siedziby seminarium. Grunt pod budowę (działka o powierzchni 6,5 ha) wykupiono w 1882 od mieszczan Kiwińskiego i Skibińskiego oraz rodziny Czaplińców[5]. Prace budowlane zakończono we wrześniu 1890. W seminarium mieszkało i kształciło się 300 alumnów, którzy mieli następnie działać na terytorium ziemi chełmskiej i uczestniczyć w umacnianiu prawosławia w regionie, co było zarazem elementem akcji rusyfikacyjnej prowadzonej przez carat[5]. Budynek seminarium był obiektem nowoczesnym: zainstalowano w nim kanalizację, wodę bieżącą i centralne ogrzewanie. Wychowankowie szkoły zamieszkiwali na trzecim piętrze, drugie zajmowały sale lekcyjne i biblioteka, pierwsze zaś aula i gabinet rektora. W tylnej części obiektu zlokalizowano kaplicę św. Leoncjusza[5].

Kształcenie w chełmskim seminarium trwało sześć lat[4]. Do 1882 w kadrze pedagogicznej szkoły dominowali duchowni przybyli przed 1875 z Galicji, byli unici, którzy przyjęli prawosławie w czasie likwidacji diecezji chełmskiej. Następnie do Chełma zaczęli przyjeżdżać wykładowcy narodowości rosyjskiej, którzy ostatecznie zdominowali kadrę szkoły[6].

Słuchacze chełmskiego seminarium pochodzili z zachodnich guberni Imperium Rosyjskiego (ziemie ukraińskie i białoruskie) i po ukończeniu szkoły z reguły podejmowali pracę duszpasterską w miejscu pochodzenia, rzadziej w eparchii chełmsko-warszawskiej, a następnie chełmskiej[6].

W 1914, po wybuchu I wojny światowej, w budynku seminarium rozmieszczono rosyjski szpital wojskowy. W czerwcu roku następnego prawosławne duchowieństwo Chełma, w tym personel szkoły, opuściło miasto – w obliczu ryzyka zajęcia miasta przez Austriaków z Chełma wyjechała nie tylko rosyjska administracja, ale też biskup chełmski Anastazy razem z konsystorzem[7]. Wykładowcy i uczniowie szkoły zostali przyjęci w monasterze Zaikonospasskim w Moskwie[7].

Po zakończeniu działań wojennych seminarium nie wznowiło działalności[5]. Kontynuatorem prac szkoły było po I wojnie światowej seminarium prawosławne w Krzemieńcu[8]

Prawosławne seminarium duchowne zostało na nowo otwarte w Chełmie w 1943, dzięki staraniom arcybiskupa chełmskiego i podlaskiego Hilariona (Ohijenki) i przy wsparciu niemieckich władz okupacyjnych. Działało do 1944, przyjmując wyłącznie kandydatów narodowości ukraińskiej[9].

Kadra zarządzająca placówką

Rektorzy

  • Hipolit Krynicki, 1875– przed 1889[4]
  • Michaił Dobrianski, przed 1889[4]
  • Gedeon (Pokrowski), 1889–1891[10]
  • Klemens (Wiernikowski), 1891–1892[11]
  • Tichon (Biełławin), 1892–1897[12]
  • Eulogiusz (Gieorgijewski), 1897–1903[13]
  • Dionizy (Waledyński), 1902–1911[14]
  • Warłaam (Nowgorodski), 1911–1914[15]
  • Serafin (Ostroumow), 1914–1916[16]
  • p.o. Smaragd (Łatyszenkow), 1916–1918[7]
  • Semen Smereka, 1943–1944 (po reaktywacji szkoły)[17].

Inspektorzy[18]

  • Nikifor Laborinski, 1880– do 1887[4].
  • Włodzimierz (Sokołowski-Awtonomow), 1887[19]
  • Serafin (Mieszczeriakow), 1888[20]
  • Klemens (Wiernikowski), 1890–1891[11]
  • Antoniusz (Sieriedonin), 1892–1893
  • Arseniusz (Timofiejew), 1893–1896[21]
  • Beniamin (Kazanski), 1897–1898[22]
  • Dionizy (Waledyński), 1901–1902[14]
  • Sebastian (Wiesti), 1903–1906[23]
  • Eleuteriusz (Bogojawleński), 1906–1909[24]
  • Warłaam (Nowgorodski), 1909–1911[15]
  • Smaragd (Łatyszenko), 1911–1916[7]
  • M. Bułgakow, 1916–1918[7]

Związani z seminarium

Wykładowcy

  • Antoni (Chrapowicki), późniejszy pierwszy zwierzchnik Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji, wykładowca seminarium w latach 1886–1887[25]
  • Antonin (Granowski), późniejszy zwierzchnik Żywej Cerkwi, wykładowca w latach 1897–1898[26]
  • Mychajło Kobryn (Michaił Kobrin), ukraiński teolog, wykładowca w latach 1899–1915 (był również absolwentem seminarium)[27]
  • Daniel (Troicki), późniejszy arcybiskup briański, wykładowca seminarium w latach 1913–1915[28]
  • Sofroniusz (Smirnow), późniejszy przełożony ławry Świętogórskiej, w 2008 kanonizowany, spowiednik seminarzystów po 1885[29]

Absolwenci

  • Ambroży (Gudko), późniejszy misjonarz na Ałtaju i w Korei, następnie biskup sarapulski, w 1999 kanonizowany[30]
  • Bazyli Martysz, późniejszy misjonarz na Alasce i naczelny kapelan polskich żołnierzy wyznania prawosławnego w latach 1919–1934, kanonizowany w 2003[3]
  • Flawian (Dmitrijuk), późniejszy biskup swierdłowski[31]
  • Innocenty (Sokal), późniejszy biskup smoleński[32]
  • Ireneusz (Bekisz), metropolita całej Ameryki i Kanady[33]
  • Jan Kowalenko, polski duchowny prawosławny[34]
  • Leoncjusz (Stasiewicz), mnich prawosławny, w 2000 kanonizowany[35]
  • Makary (Oksijuk), późniejszy wykładowca Kijowskiej Akademii Duchownej, metropolita warszawski i całej Polski w latach 1951–1960[36]
  • Neofit (Osipow), mnich prawosławny, w 2000 kanonizowany[37]
  • Onufry (Gagaluk), późniejszy arcybiskup kurski, w 1993 kanonizowany[35]
  • Mykoła Malużynski, ukraiński teolog prawosławny, wykładowca odnowionego seminarium w 1943[17]
  • Roman Miedwiedź, duchowny prawosławny, kanonizowany w 2000[35]
  • Ołeh Milkow, ukraiński teolog prawosławny, wykładowca odnowionego seminarium w 1943[17]

Przypisy

  1. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 358–359. ISBN 978-83-227-2672-3.
  2. ↑ a b Leontij (Lebiedinskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  3. ↑ a b Wypuskniki Chołmskoj duchownoj sieminarii 1876–1910, 1912, 1913 gg.. petergen.com. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  4. ↑ a b c d e K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864–1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 235–237. ISBN 978-83-227-2698-3.
  5. ↑ a b c d P. Kiernikowski: Gimnazjum nr 2 im. ks. Zygfryda Berezeckiego w Chełmie (1999–2010). Chełm: Gimnazjum nr 2 w Chełmie, 2010, s. 15–18. ISBN 83-923117-0-1.
  6. ↑ a b K. Latawiec: W służbie imperium... Struktura społeczno-zawodowa ludności rosyjskiej na terenie guberni lubelskiej w latach 1864–1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 238–240. ISBN 978-83-227-2698-3.
  7. ↑ a b c d e На манівцях російської ортодоксальної ідеології: архімандрит Смарагд (Латишенков) [online], old.cerkva.info [dostęp 2019-06-23] .
  8. ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 512. ISBN 83-60456-02-X.
  9. ↑ S. Dudra: Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876–1960. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2010, s. 84–85. ISBN 978-83-603-11-34-9.
  10. ↑ Giedieon. pravenc.ru. [dostęp 2011-09-30]. (ros.).
  11. ↑ a b Klimient (Wiernikowskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  12. ↑ M. Wostryszew: Patriarch Tichon. Moskwa: Mołodaja gwardija, 1997, s. 14–18. ISBN 5-235-02292-0.
  13. ↑ Jewłogij (Gieorgijewski). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  14. ↑ a b Dionisij (Waledinskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  15. ↑ a b Warłaam (Nowgorodskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-23]. (ros.).
  16. ↑ Sierafim (Ostroumow). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  17. ↑ a b c J. Makar, Chełmszczyzna w latach okupacji niemieckiej [w:] Polska-Ukraina: Trudne pytania. Materiały XI międzynarodowego seminarium historycznego "Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej" Warszawa 26–28 kwietnia 2005, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej-KARTA-Wołyński Uniwersytet Państwowy im. Łesi Ukrainki, Warszawa 2006, ISBN 83-88288-49-4, t. X, s. 215
  18. ↑ Zakres obowiązków odpowiadający zadaniom zastępcy rektora ds. studenckich, inspektor był ponadto odpowiedzialny za nadzór nad zachowaniem i moralną postawą seminarzystów.
  19. ↑ Vladimir (Sokolovsky-Avtonomov). oca.org. [dostęp 2011-09-18]. (ang.).
  20. ↑ Sierafim (Mieszczeriakow). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  21. ↑ Jepiskop Arsienij – 1911–1911 gg.. astrsobor.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  22. ↑ Swiaszczennomuczennik Wieniamin, mitropolit pietrogradskij. arh-eparchia.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  23. ↑ Siewastijan (Wiesti). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ros.).
  24. ↑ Jelewfierij (Bogojawlenskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  25. ↑ Antonij (Chrapowickij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  26. ↑ Antonin (Granowskij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  27. ↑ Памяти Михаила Петровича Кобрина
  28. ↑ Daniił (Troickij). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  29. ↑ Priepodobnyj Sofronij, archimandrit Swiatogorskij. orthodox.donbass.com. [dostęp 2011-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-07)]. (ros.).
  30. ↑ Amwrosij (Gudko Wasilij). [dostęp 2011-09-18]. (ros.).
  31. ↑ Jepiskop Fławian (Dmitrijuk). ekaterinburg-eparhia.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  32. ↑ Иннокентий (Сокаль). [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
  33. ↑ Митрополит Ириней
  34. ↑ Благочиннический Округ Пограничных Церквей Варшавской Епархии.
  35. ↑ a b c J. Charkiewicz: Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008. ISBN 978-83-60311-11-0.
  36. ↑ Makarij (Oksijuk). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  37. ↑ Nieofit (Osipow Nikołaj Aleksandrowicz). [dostęp 2011-09-19]. (ros.).
  • VIAF: 67151110632537060395
  • WorldCat: viaf-67151110632537060395