Pokswirusy

Ten artykuł od 2010-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pokswirusy (Poxviridae, z ang. pokkes - kieszonka) – rodzina wirusów wykazujących następujące cechy wspólne:

Symetria: złożona, kształt zależy od rodzaju, są jednymi z najbardziej skomplikowanych pod względem budowy wirusów
Osłonka lipidowa: czasami występuje, ale nie zawsze
Kwas nukleinowy: liniowy dsDNA o kowalencyjnie związanych końcach. Na końcach tych znajdują się ITR (inverted terminal repetitions - odwrócone sekwencje powtórzone).
Replikacja: zachodzi w cytoplazmie
Wielkość: 270 x 300 nm (w przypadku wirusów owalnych), dzięki temu mogą nawet być dostrzeżone w mikroskopie świetlnym
Cechy dodatkowe:
- ponieważ nie wnikają do jądra, pokswirusy tworzą ciała wtrętowe w cytoplazmie.
- wiriony zawierają kilkanaście właściwości enzymatycznych. Między innymi własną DNA-zależną polimerazę RNA, oraz ligazę DNA.

Przebieg infekcji

Wniknięcie wirusa do komórki i jego odpłaszczenie dokonuje się podobnie, jak w przypadku innych wirusów.
Dzięki obecności własnego bogatego aparatu enzymatycznego zawartego w wirionie, DNA nie musi wnikać do jądra, a jego ekspresja zaczyna się jeszcze przed pełnym odpłaszczeniem.
Wszystkie transkrypty wczesne zawierają cap oraz ogon poliadenylowy. Transkrypty późne nie zawsze są poliadenylowane.
Replikacja DNA zachodzi według nietypowego modelu (rysunek do uzupełnienia) możliwemu dzięki kowalencyjnym wiązaniom na końcach nici DNA.
Rdzeń i dwa ciała boczne wirusa są otaczane najpierw błoną pochodzącą z ER oraz diktiosomu. W czasie opuszczania komórki dochodzi błona pochodząca z plazmalemmy.

Systematyka

W obrębie rodziny Poxviridae wyróżnia się 8 rodzajów, ale tylko 2 gatunki są specyficzne w stosunku do człowieka. Inne (choć nie wszystkie) mogą także okazyjnie być chorobotwórcze dla ludzi, ale nie są to choroby szczególnie niebezpieczne. Podział systematyczny niniejszej rodziny przedstawia się następująco:

Rodzina: Poxviridae (Pokswirusy)
- Podrodzina: Chordopoxvirinae (pasożyty kręgowców)
  - Rodzaj: Orthopoxvirus
    - Vaccinia virus (VACV), wirus krowianki
    - Variola virus (VARV), wirus ospy prawdziwej
    - Monkeypox virus (MPXV), wirus ospy małpiej
  - Rodzaj: Parapoxvirus
    - Orf virus (ORVF), wirus ospy owczej
    - Pseudocowpox virus (PCPV), wirus rzekomej ospy krowiej
  - Rodzaj: Avipoxvirus
  - Rodzaj: Capripoxvirus
  - Rodzaj: Leporipoxvirus
  - Rodzaj: Suipoxvirus
  - Rodzaj: Molluscipoxvirus
    - Molluscum contagiosum virus (MOCV), wirus mięczaka zakaźnego
  - Rodzaj: Yabapoxvirus
    - Tanapox virus (TANV)
- Podrodzina: Entomopoxvirinae (pasożyty owadów)
  - Rodzaj: Entomopoxvirus A
  - Rodzaj: Entomopoxvirus B
  - Rodzaj: Entomopoxvirus C

Chorobotwórczość pokswirusów

wirus ospy prawdziwej (VARV) - wywołuje ospę prawdziwą, pierwszy świadomie wytępiony gatunek na świecie (w 1979 roku według WHO). Istnieje obecnie w bankach mikroorganizmów w dwóch laboratoriach na świecie: w rosyjskim Państwowym Instytucie Badawczym Wirusologii i Biotechnologii niedaleko Nowosybirska oraz w amerykańskiej siedzibie federalnych Centrów Prewencji i Kontroli Chorób w Atlancie (naukowcy mimo próśb rządów nie chcą zniszczyć wirusa, tłumacząc to faktem, iż nie poznali go w pełni)^[1]
wirus ospy krowiej (VACV) - wywołuje ospę krowią (krowiankę), został zastosowany do produkcji szczepionek przeciwko ospie prawdziwej, ze względu na swoje duże podobieństwo do VARV
wirus ospy małpiej - występuje w Afryce i wywołuje chorobę bardzo podobną do ospy prawdziwej, z wysoką śmiertelnością. Prawdopodobnie jednak nie może zmutować do wirusa ospy prawdziwej
wirus ospy owczej (ORFV) i wirus rzekomej ospy krowiej (PCPV) - wywołują choroby zwierząt, u człowieka wywołują niegroźne, zanikające bez leczenia choroby. W przypadku rzekomej ospy krowiej powstają charakterystyczne guzki, tzw. guzki dojarki
wirus mięczaka zakaźnego - wywołuje mięczaka zakaźnego i podobnie jak VACV jest specyficznie ludzkim wirusem
Tanapox virus (TANV) - występuje w Kenii i Zairze, roznosi się przez ukąszenia i daje chorobę gorączkową, która nie jest groźna

Wbrew zbieżności nazw z powyższymi chorobami, ospa wietrzna nie jest wywoływana przez pokswirusy, ale przez należącego do herpeswirusów wirusa ospy wietrznej-półpaśca.