Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski

Księgarnia i Dom Wydawniczy Trzaska, Evert i Michalski w Warszawie

Budynek Hotelu Europejskiego, siedziba spółki
Skrót	TEiM
Status prawny	spółka akcyjna
Adres	ul. Krakowskie Przedmieście 13
Data założenia	1919
Data zamknięcia	1945; 1945–1951; jako księgarnia do 1963.
Dyrektor	Jan Michalski, Władysław Trzaska
Redaktor naczelny	Stanisław Lam

Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski – jedno z największych wydawnictw II Rzeczypospolitej. Działało w latach 1919–1945, 1945–1951. Założone w 1919 roku przez księgarzy Władysława Trzaskę i Jana Michalskiego, oraz przemysłowca i senatora Ludwika Józefa Everta; od 1921 spółka akcyjna.

Sygnet wydawniczy przedstawiał Europę siedzącą na byku i trzymającą w dłoni kartę papirusową^[1] .

Nazwa

Firma wielokrotnie zmieniała swoją nazwę. W 1919 nazywała się „Dom Wydawniczy Trzaska, Evert i Michalski”. Tego samego roku zmieniła nazwę na „Trzaska, Evert i Michalski – Księgarnia Wydawniczo-Asortymentowa”, której używała do 1921, kiedy po wejściu na giełdę miała miejsce kolejna zmiana na „Wydawnictwo i Księgarnia Trzaska, Evert i Michalski, Spółka Akcyjna”. W 1932 zmieniono nazwę na „Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski, Spółka Akcyjna” (1932–1947). W czasie okupacji firma nosiła niemiecką nazwę: „Trzaska, Evert i Michalski, Verlagsbuchhandlung Warschau”. Po zakończeniu wojny od 12 VII 1947 miała miejsce ponowna zmiana nazwy: „Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Mi­chalski, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Obecnie dla uproszczenia historycy używają nazwy „Księgarnia Wydawnicza TEiM”, firma „TEiM” lub Wydawnictwo „TEiM”^[2].

Historia

Wydawnictwo ma swoją genezę w księgarni jaką w 1916 postanowili założyć dwaj młodzi księgarze Jan Michalski, pracujący wtedy na stanowisku kierownika asortymentu w księgarni Edwarda Wendego, oraz Władysław Trzaska, zajmujący funkcję kierownika frontu Księgarni Michała Arcta na Nowym Świecie w Warszawie^[3].

Księgarnię wydawniczą otwarto 20 maja 1920. Mieściła się ona w gmachu Hotelu Europejskiego przy Krakowskim Przedmieściu 13 w Warszawie^[4]. Miała przedstawicielstwa wojewódzkie w Wilnie, Lublinie, Łucku, Poznaniu, Krakowie, Katowicach, Częstochowie, Łodzi, Gdyni i Lwowie. W 1937 książki wydawnictwa zdobyły Grand Prix na Wystawie Powszechnej w Paryżu. TEM była jedną z najbardziej renomowanych księgarni wydawniczych dwudziestolecia międzywojennego^[5].

W 1939 w czasie oblężenia Warszawy zniszczone zostały magazyny przy Wareckiej 12 oraz 14. Podczas kampanii wrześniowej zniszczeniu uległy też rękopisy i gotowe książki zgromadzone w Drukarni Narodowej w Krakowie. Podczas II wojny światowej wydawnictwo zawiesiło działalność, ograniczając się jedynie do sprzedaży zapasów magazynowych i antykwariatu. W 1942 księgarnia została przeniesiona do Pałacu Staszica.

Po wojnie księgarnia mieściła się przy ul. Marszałkowskiej 51. Wydawnictwo reaktywowano w 1945. W 1951 całość działalności wydawniczej przejęły przedsiębiorstwa państwowe. Księgarnia i antykwariat prowadzone przez Władysława Trzaskę istniały do 1963.

Wydawnictwa

Wydawnictwo specjalizowało się w publikacjach popularnonaukowych, słownikach (np. Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych pod red. Stanisława Lama ze słowem wstępnym Aleksandra Brücknera, Warszawa 1939), podręcznikach oraz wielkich dziełach encyklopedycznych z zakresu historii, geografii, kultury, sztuki i literatury. Z czasem wydawało też popularne serie: „Biblioteka Wiedzy", „Biblioteka Podróżnicza", „Biblioteka Automobilisty", „Biblioteka Fotograficzna".

Wydawnictwo opublikowało następujące pozycje:

• Ilustrowana Encyklopedia TEiM, t. 1–5, 1925–1932^[6] ,
• Polska, jej dzieje i kultura, 3 t., 1928–1933,
• Encyklopedia powszechna w dwu tomach Trzaski, Everta i Michalskiego, t. 1–2, 1932–1933,
• Encyklopedia Powszechna Dla Wszystkich, 1 t. 1936^[7] ,
• Trzaski, Everta i Michalskiego Encyklopedia XX wieku, 1937,
• Encyklopedia Staropolska, 2 t., 1937–1939^[8] ,
• Wielka literatura powszechna, 16 t., 1930–1933,
• Wielka geografia powszechna, 6 t., 1932–1939,
• Wielka historia powszechna, 7 t., 1934–1939,
• Słownik Geograficzny, 2 t., 1923–1939.

Przypisy

Bibliografia

• Marek Pieczonka: „Księgarnia Wydawnicza Trzaska Evert Michalski. Działalność wydawnicza”, Prace monograficzne, nr 166. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 1992. ISBN 83-85898-19-0.
• H. Pfeiffer-Milerowa, Powojenne losy księgarzy. ksiegarze.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-22)].
• Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• F. Pieczątkowski, Michalski Jan (16 IV 1889 Tomaszów Maz. – 16 III 1945 Frankfurt n. Menem) [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa – Łódź 1972, s. 582–583.
• H. Tadeusiewicz, Trzaska Władysław (17 V 1881 Nowy Dwór k. Warszawy – 31 XII 1964 Warszawa) [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa – Łódź 1972, s. 910.
• Halina Evert-Kappesowa, Evert Ludwik Józef (23 IX 1863 Kielce – 20 III 1945 Grodzisk Mazowiecki) [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa – Łódź 1972, s. 209.
• Halina Evert-Kappesowa, Evert Ludwik Józef (1863–1945) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 6, Kraków 1948, s. 323.
• Stanisław Lam: Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego, t.I (A-E). Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski, 1926.
• Stanisław Lam: Encyklopedia Powszechna Dla Wszystkich. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski, 1936.
• Aleksander Brückner: Encyklopedia staropolska. Warszawa: Nakładem Księgarni Trzaski, Everta i Michalskiego, 1937.