Aleksander Jan Cuza
Hospodar Mołdawii | |||
Okres | od 17 stycznia 1859 | ||
---|---|---|---|
Poprzednik | Bazyli Sturdza | ||
Następca | on sam Książę (domnitor) Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny | ||
Hospodar wołoski | |||
Okres | od 5 lutego 1859 | ||
Poprzednik | Aleksander Dymitr Ghica | ||
Następca | on sam Książę (domnitor) Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny | ||
Książę (domnitor) Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny | |||
Okres | od 1860 | ||
Następca | Karol I | ||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Cuza | ||
Data i miejsce urodzenia | 20 marca 1820 | ||
Data i miejsce śmierci | 15 maja 1873 | ||
Żona | Elena Rosetti | ||
Odznaczenia | |||
|
Aleksander Jan Cuza (rum. Aleksandru Ioan Cuza; ur. 20 marca 1820 w Gałaczu, zm. 15 maja 1873 w Heidelbergu) – bojar mołdawski i książę (domnitor) Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny.
Młodość i dojście do władzy
Aleksander Jan Cuza pochodził z mołdawskiej rodziny bojarskiej. Zdobył wykształcenie na europejskim poziomie i został pułkownikiem armii mołdawskiej. W 1848, gdy Europę ogarnęła Wiosna Ludów, zarówno w Mołdawii, jak i na Wołoszczyźnie wybuchły rewolty. Aleksander J. Cuza należał wówczas w Jassach do grupy najbardziej radykalnych działaczy, żądających natychmiastowych, daleko idących zmian politycznych, a zwłaszcza ustąpienia znienawidzonego księcia Michała Sturdzy. Walki w Mołdawii szybko zostały stłumione, a młody Cuza został uwięziony w Wiedniu, skąd wkrótce uciekł z pomocą brytyjską.
Po powrocie do ojczyzny, w 1858 r. Cuza został ministrem wojny. Jako świetny mówca agitował za połączeniem Mołdawii i Wołoszczyzny. Korzystając z poparcia europejskich potęg 17 stycznia 1859 r. został obrany księciem Mołdawii. Kilkanaście dni później w Bukareszcie tron wołoski powierzono księciu Bibescu. Wywołało to zamieszki uliczne w mieście. W powtórzonym pod naciskiem ulicy głosowaniu 5 lutego jednogłośnie obwołano Cuzę również księciem Wołoszczyzny, co doprowadziło do unii personalnej obu państw. W 1861 r. władzę Aleksandra J. Cuzy na tych ziemiach potwierdził sułtan turecki Abdülaziz.
Książę zjednoczonej Rumunii
Dwa lata później Cuza, który dotąd władał dwoma faktycznie niezależnymi państwami, zjednoczył Mołdawię i Wołoszczyznę w jeden organizm państwowy – Rumunię ze stolicą w Bukareszcie. Po tym wydarzeniu Cuza, panujący odtąd jako Aleksander Jan I, rozpoczął serię reform. Pierwszą z nich była decyzja o sekularyzacji dóbr klasztornych. Patriarchatowi Konstantynopola, do którego część z tych klasztorów należała, zaproponowano rekompensatę, lecz patriarcha Konstantynopola zerwał negocjacje na jej temat. Po kilku latach rząd rumuński wycofał się z tej propozycji. Reforma uwłaszczeniowa przysporzyła mu wielu przeciwników, zwłaszcza wśród konserwatystów. Próbowali zawetować ustawę, lecz Cuza to weto odrzucił i przeprowadził plebiscyt modyfikujący Konwencję Paryską (traktat pokojowy po wojnie krymskiej gwarantujący autonomię Mołdawii i Wołoszczyzny) – nierzeczywistą konstytucję (to referendum potwierdziło jego władzę). Następnie rozszerzył prawa wyborcze i zniósł status bojarów jako grupy uprzywilejowanej. Stworzył bazujące na Kodeksie Napoleona Kodeks cywilny i karny. Zreformował armię na styl europejski i założył uniwersytety w Bukareszcie i Jassach.
Rodzina
W 1844 Cuza poślubił Elenę Rosetti. Jego żona nie mogła mieć dzieci, więc Cuza zaczął ją zdradzać. Elena nie protestowała, a nawet wychowywała jak własne dzieci, dwóch synów Cuzy (Alexandru Al. Ioan Cuzę, ur. między 1862 a 1864, zm. 1889, i Dimitrie Cuzę, ur. 1865, popełnił samobójstwo w 1888), i jego kochanki – Eleny Marii Catargiu-Obrenović.
Upadek, emigracja i śmierć
W 1866 Cuza został obalony przez oficerów związanych z opozycją i w związku z tym emigrował. Na jego następcę został wybrany Karl von Hohenzollern-Sigmaringen, który przyjął imię Karol I. Cuza zmarł na wygnaniu po tułaczce z rodziną po Europie. Został pochowany w swojej rezydencji w Ruginoasie, a po wojnie jego ciało zostało przeniesione do Jass. Jego nagrobek znajduje się w przednawiu klasztornej cerkwi Trzech Świętych Hierarchów[1].
Przypisy
- ↑ Manastirea Trei Ierarhi [online], www.crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-13] .
Bibliografia
- Juliusz Demel, Aleksander Jan Cuza, książę Rumunii, Ossolineum, Wrocław 1977.
- p
- d
- e
Hospodarowie wołoscy do 1715 |
|
---|---|
Rządy Fanariotów (1715–1821) |
|
Rząd statutu organicznego (1832–1856) |
|
Protektorat (1856–1859) |
|
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna) |
|
- 1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
- p
- d
- e
Hospodarstwo Mołdawskie |
|
---|---|
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (jedynie unia personalna) |
|
- 1862 – oficjalnie zjednoczenie Mołdawii i Wołoszczyzny w Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (zobacz: władcy Rumunii).
- p
- d
- e
Zjednoczone Księstwa Mołdawii i Wołoszczyzny (1859-1861) Księstwo Rumunii (1861-1881) |
|
---|---|
Królestwo Rumunii (1881-1947) |
- 1947 – zniesienie monarchii
- ISNI: 0000000061527544
- VIAF: 41903046
- LCCN: n80115708
- GND: 118648012
- LIBRIS: fcrvznfz39kggvs
- BnF: 136024099
- SUDOC: 03171546X
- NTA: 070418888
- CiNii: DA18033258
- Open Library: OL1590006A
- PLWABN: 9810590838105606
- NUKAT: n96403056
- J9U: 987007276650705171
- ΕΒΕ: 241614, 295381
- BLBNB: 000594728
- LIH: LNB:0pf;=Bm
- RISM: people/41024087
- PWN: 3888532
- Britannica: biography/Alexandru-Ioan-Cuza
- NE.se: alexandru-ioan-cuza, alexander-johan-i
- SNL: Alexandru_Ioan_Cuza
- VLE: alexandru-ion-cuza
- Catalana: 0021157
- DSDE: Alexandru_Ioan_Cuza
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 13029