Pikondo

Pikondo
Irudi gehiago
Iraute egoera

Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaRosales
FamiliaMoraceae
GeneroaFicus
Espeziea Ficus carica
L.
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuakpiku, uztapiku, ficin (en) Itzuli, fig juice (en) Itzuli, fig seed (en) Itzuli, fig fruit oil (en) Itzuli eta common fig wood (en) Itzuli

Pikondoa (Ficus carica) morazeoen familiako zuhaitz edo zuhaixka hosto erorkorra da, azal griseko enbor lodi eta motza duena, hosto palmatilobatu handi, larrukara eta biribilduak eta udare-formako errezeptakulu mamitsuen baitan dauden lore unisexualak. Fruitua pikua da.

Deskribapena

Zuhaixka edo zuhaitz txikia (3-10 m luze), oso adarkatua. Enbor bihurria gehienetan. Adaburu zabal eta irregularra. Azal leuna eta gris kolorekoa. Adar malguak, berde-arreak.

Hosto erorkorrak, handiak (12-25 cm luze eta 10-18 cm zabal), palmatilobatuak (3-7 gingil) eta txorten luzekoak. Ukimenera larrukarak, eta nahiko latzak.

Monoikoak dira, nahiz eta funtzionalki dioiko gisa jokatu, lore unisexualak baitituzte. Loreak sikono izeneko infloreszentzietan elkarturik egoten dira. Polinizazioa Blastophaga psenes himenopteroak egiten du: intsektu honek pikondoaren infloreszentzia emeetan erruten ditu arrautzak, eta horrela lore arretatik dakarren polenarekin polinizatzen ditu .

Infruteszentziak (pikuak) uda amaieran heltzen dira. Aldaeraren arabera berdekarak, horiak, marroi-gorrixkak edo moreak izan daitezke.

Pikondoaren zati guztiek (adarrek, hostoek, pikuek) latex zuri narritagarria daukate.

Habitata

Edozein lur motatan hazi daiteke baina eremu lehorretan gehaigo kostatzen zaio. Ohikoa da harkaitz artean edo hormetako zuloetan pikondo haziak erne eta landare berria hazten ikustea. Pikondoaren sustraiek lurra asko mugitzen dute eta zurtoinak latex narriagarri bat ekoizten du.

Landaturiko pikondoak aldaxka bidez ugaltzen dira.

Iruditegia

Hostoa & Fruitua Fruitua Egoztea Zeharkako ebakera

Pikondoaren hostoak eta fruitu berdeak

Pikuak

Paradisutik kanporatzea — Freskoan Adam eta Eva larriminez agertzen dira, pikondo hostoekin estaliak eta estali gabe. Tommaso Masaccio, 1426-27

Zeharkako ebakerak fruituaren egitura erakusten du

Erreferentziak

  • Edukiaren zati bat EuskalNatura.eus webgunetik hartu da, copyrightaren jabeak onartu baitu hango testu-edukiak Euskarazko Wikipedian CC BY-SA 3.0 ES Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratzea, baldin eta iturria aipatzen bada (ikusi eztabaida orria).

Kanpo estekak

  • Euskalnatura.net: Pikondoa (Ficus carica)
  • Zientzia.net: Pikuak nekazaritzaren hastapenetan [Betiko hautsitako esteka]
Autoritate kontrola
  • Wikimedia proiektuak
  • Wd Datuak: Q36146
  • Commonscat Multimedia: Ficus carica / Q36146
  • Wikispecies Espezieak: Ficus carica
  • Identifikadoreak
  • BNF: 12011475w (data)
  • GND: 4153852-3
  • LCCN: sh85048146
  • NDL: 00564320
  • AAT: 300343907
  • Hiztegiak eta entziklopediak
  • GEA: 6828
  • Britannica: url
  • Datu taxonomikoak
  • BOLD: 254198
  • African Plant DB: 24215
  • BioLib: 3497
  • Catalogue of Life: 418071
  • Dyntaxa: 222485
  • EOL: 594632
  • Fl. China: 200006351
  • GBIF: 5361909
  • GRIN: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=16801
  • IPNI: 852556-1
  • ITIS: 19093
  • UICN: 63527
  • NCBI: 3494
  • PlantList: kew-2809827
  • W3TROPICOS: 21302044
  • USDA Plants: FICA
  • VASCAN: 28709
  • Kimikako identifikadoreak
  • UNII: MAW09HMQ3X
  • Wd Datuak: Q36146
  • Commonscat Multimedia: Ficus carica / Q36146
  • Wikispecies Espezieak: Ficus carica
  • i
  • e
  • a
Euskal Herriko zuhaitzak (autoktonoak)
Pinazeoak :
Larizio pinua (Pinus nigra)

• Itsas pinua (Pinus pinaster) • Intsinis pinua (Pinus radiata) • Pinazi-pinua (Pinus pinea) • Pinu gorria (Pinus sylvestris) • Mendi-pinua (Pinus uncinata) • Alepo pinua (Pinus halepensis) • Izei gorria (Picea abies) • Izei zuria (Abies alba) • Nordmann izeia edo Kaukasoko izeia (Abies nordmanniana) • Himalaiako zedroa (Cedrus deodara) • Atlasko zedroa (Cedrus atlantica) • Europar laritza edo Alertzea (Larix decidula)
Kupresazeoak :
Altzifre arrunta edo Nekosta arrunta (Cupressus sempervirens) • Monterreyko nekosta (Cupressus macrocarpa) • Lawson altzifrea edo Lawson nekosta (Chamaecyparis lawsoniana) • Ipar-ipurua edo Ipar-orrea (Juniperus communis) • Hego-ipurua edo Hego-orrea (Juniperus oxycedrus) • Intsentsu-sabina edo Intzentsu-miterra (Juniperus thurifera) • Mendebaldeko tuia (Thuja occidentalis)
Fagazeoak :
Haritz kanduduna (Quercus robur) • Haritz kandugabea (Quercus petraea) • Zingira-haritza (Quercus palustris) • Artea (Quercus ilex) • Artelatza (Quercus suber) • Erkametza (Quercus faginea) • Ametza (Quercus pyrenaica) • Ametz ilaunduna edo Haritz ilaunduna (Quercus pubescens) • Pago arrunta (Fagus sylvatica) • Gaztainondoa (Castanea sativa)
Juglandazeoak :
Intxaurrondo arrunta (Juglans regia)
Oleazeoak :
Lizar arrunta (Fraxinus excelsior) • Lizar hostotxikia (Fraxinus angustifolia) • Olibondoa (Olea europaea) • Gartxu hostozabala (Phillyrea latifolia) • Gartxu hostoestua (Phillyrea angustifolia) • Beltxale japoniarra edo Arbustu japoniarra (Ligustrum japonicum) • Arbustu japoniarra Aureum (Ligustrum ovalifolium)
Ulmazeoak :
Zumar hostozabala (Ulmus glabra) • Zumar hostotxikia (Ulmus minor)
Taxazeoak :
Hagin arrunta (Taxus baccata)
Morazeoak :
Pikondoa (Ficus carica)
Betulazeoak :
Urki zuria edo Urki iletsua (Betula pubescens) • Urki dilindaria edo Urki zilarkara (Betula pendula) • Hurritza edo Hurrondoa (Corylus avellana) • Haltz beltza (Alnus glutinosa) • Xarma arrunta (Carpinus betulus)
Salikazeoak :
Makal beltza (Populus nigra) • Italiako makala (Populus nigra italica) • Lertxuna (Populus tremula) • Zurzuria edo Zumartxuria (Populus alba) • Zume negartia (Salix babylonica) • Ahuntz-sahatsa edo Sahats hosto-beltza (Salix caprea) • Zume zuria (Salix alba) • Zume adar-bihurria edo Txinako sahats bihurritua (Salix matsudana) • Sahats iluna (Salix atrocinerea) • Zume hauskorra (Salix fragilis)
Ezkiak edo Tiliazeoak :
Ezki hostozabala (Tilia platyphyllos) • Ezki ilauntsua edo Ezki zilarkara (Tilia tomentosa) • Ezki hostotxikia (Tilia cordata)
Astigarrak, Eiharrak edo Azerazeoak :
Astigar zorrotza (Acer platanoides) • Astigar arrunta (Acer campestre) • Italiar iharra edo Eihar opalus (Acer opalus) • Frantses iharra edo Eihar frantsesa (Acer monspessulanum) • Lizar-astigarra edo Negundo astigarra (Acer negundo) • Astigar gorria (Acer rubrum) • Astigar zuria (Acer pseudoplatanus)
Hipikastanazeoak :
Indigaztainondoa (Aesculus hippocastanum)
Laurazeoak :
Ereinotza edo Erramua (Laurus nobilis) • Gurbitza (Arbutus unedo)
Minosazeak :
Mimosa (Acacia dealbata)
Leguminosoak :
Japoniako sasiakazia edo Japoniar sofora (Sofora japonica) • Judasen arbola edo Amodio-zuhaitza (Cercis siliquastrum)
Errutazeoak :
Laranjondoa (Citrus sinensis)
Tamarikazeoak :
Frantses milazka edo Tamariz arrunta (Tamarix gallica) • Zingira-nekosta (Taxodium distichum)
Sekuoiak :
Sekuoia erraldoia (Sequoiadendron giganteum) • sekuoia luzea edo sekuoia gorria (Sequoia sempervirens)
platanazeoak :
Platano arrunta edo Alboa (Platanus acerifolia)
Ginkoazeoak :
Ginkgoa (Ginkgo biloba)
Litrazeoak eta mirtazeoak :
Indimitrea, Jupiterren zuhaitza edo Indietako lilia (Lagerstroemia indica) • Tutu-eskuila (Callistemon sp.)
Malbazeoak :
Siriako arrosa (Hibiscus syriacus) • Irasagarrondoa (Cydonia oblonga)
Teazeoak eta anakardiazeoak :
Japoniako kamelia (Camellia japonica) • Legeltxorra (Pistacia lentiscus)
Zerzidifilazeoak :
Katsura (Cercidiphyllum japonicum)
Bignoniazeoak :
Ameriketako katalpa arrunta (Catalpa bignonioides)
Magnoliazeoak :
Tulipa-arbola (Liriodendron tulipifera) • Magnolia lorandia (Magnolia grandiflora) • Soulange magnolia (Magnolia soulangeana) • Intxaurrondo beltza (Juglans nigra)
Hamamelidazeoak :
Likidanbarra edo Estorake arbola (Liquidambar styraciflua) • Pertsiako parrotia edo Burdin arbola (Parrotia persica)
Apozinazeoak :
Heriotzorria edo Adelfa (Nerium oleander)
Anakardiazeoak :
Ahuntzadarra (Pistacia terebinthus)
Mirtazeoak :
Eukalipto urdina (Eucalyptus globulus)
Buxazeoak :
Ezpel arrunta (Buxus sempervirens)
Errosazeoak :
Madariondo arrunta edo Udareondo arrunta (Pyrus communis) • Txinako udareondoa (Pyrus calleryana) • Sagarmina, Sagarrondo makatza edo Txori-sagarra (Malus sylvestris) • Sagarrondo loreduna (Malus perpetu evereste) • Arbendolondoa, Almendrondoa edo Amamdaondoa (Prunus dulcis) • Basagereziondoa (Prunus avium) • Gerezi-aranondoa (Prunus cerasifera) • Otsagereziondoa (Prunus padus) • Portugalgo erramua (Prunus lusitanica) • Prunus amanogawa • Japoniako mizpirondoa (Eriobotrya japonica) • Elorri zuria (Crataegus monogyna) • Elorri beltza (Prunus spinosa)
Palmazeoak :
• Kanariar palmondoa (Phoenix canariensis) • Txinako palmondoa edo Kalamu-palmondoa (Trachycarpus fortunei)
Akifoliazeoak :
• Gorostia (Ilex aquifolium) • Urre-koloreko gorostia (Ilex aquifolium aureomarginata)
Erranunkulazeoak :
Aihena (Clematis fammula) • Aihenzuria edo Ezkabia-belarra (Clematis vitalba)
Papilionazeoak :
Sasiakazia (Robinia pseudoacacia)
Kornazeoak :
Zuhandor arrunta (Cornus sanguinea)
Zelastrazeoak :
Basaerramu europarra (Euonymus europaeus)
Erramnazeoak :
Txorbeltza edo Karraskila (Rhamnus alaternus) • Hesilaharra (Rhamnus cathartica) • Zumalakarra (Frangula alnus)
Kaprifoliazeoak :
Intsusa beltza (Sambucus nigra)
Kaesalpiniazeoak :
Algarroboa (Ceratonia siliqua)
Bitazeoak :
Mahatsondoa (Vitis vinifera)
Simaroubazeoak :
Ailantoa (Ailanthus altissima)
Elaeagnazeoak eta Cannabazeoak :
Olibo zumea (Elaeagnus angustifolia) • Lupulua (Humulus lupulus)
Ulmazeoak :
Almeza edo Basaka (Celtis australis)
Errosazeoak :
Otsalizarra (Sorbus aucuparia) • Gurbea (Sorbus domestica) • Basagurbea edo mazpila (Sorbus torminalis)

• Hostazuria (Sorbus aria)
Euskal Herriko zuhaitzak, Fernado Pedro Pérez, Bilbao : Iraungitzeko Zorian Dauden Espezieak Defendatzeko Elkargoa, 2003. ISBN 84-932684-4-5
Euskal Herriko zuhaitz autoktonoak, Fernado Pedro Pérez, Eusko Jaurlaritza, 2014ko ekaina.